تناقض تلخی «مهران مدیری» و کمدی

در سالیان اخیر هرجا که صحبت از مهران مدیری بوده صفت بارزی چون غمگینی این کمدی ساز همواره دستمایه ای جهت تحلیل چگونگی رفع و رجوع تناقض میان روح غمگین و درون تلخ این کمدین با ساختار جذاب کمیک آثارش پدید آورده است.

به واقع بستر شیرین آثار این کارگردان همواره در تضاد با این روحیه تلخ و غمگینش قرار داشته و سوالی را به ذهن می رساند که چگونه این تقارن غم و شادی در روح هنری، روح شخصیتی، روح اجرایی و جانمایه متنی آثارش قابل استنتاج می گردد؟


در پاسخ به این سوال و به ویژه با توجه به ابر نقشی چون مسعود شصت چی در دوگانه "مرد هزار چهره" بایستی گفت: آنچه این نقش ویژه را به برگ برنده ای در کاراکترهای کمیک دهه ۸۰ بدل ساخته، غم حاکم بر شمایل اجتماعی اش است.

مسعود شصت چی از همان قسمت اول صفاتی چون سادگی، مهربانی، خوش قلبی، کمبود اعتماد به نفس و... را در رفتارهایش بازتاب داد و نوع مواجهه اش با افراد دیگر، منطبق بر چنین پیکره فردی از ویژگی های رفتاری مسعود قابل تحلیل گشته است.

در اصل به علت ضعف در برقراری رابطه مناسب با محیط پیرامونی، تاثیرپذیری از فضای شغلی و سبک زندگی افراد دیگر، نوعی دست پاچگی و تردید منفی و جلوگیرنده از رشد و تکامل بر منش و بینش شصت چی حاکم شده که ازعلت های اصلی خارج شدن مسیر زندگیش از روند یکنواخت روزمره و وارد گشتن وی به گردابی از حوادث و وقایع غیر قابل پیش بینی است.

در نمایی دیگر، مسعود شصت چی به عنوان یک فرد بی آزار تاثیر پذیر از محیط اطراف، مرحله به مرحله و در فرآیندی تدریجی - همانگونه که در سکانس پایانی مجموعه یعنی دفاعیات نهایی مسعود قابل مشاهده است - به باتلاق همراه شدن با اراده جمعی فرو می رود و درون صاف و زلالش در این دینامیسم و مکانیسم عملکرد، بازتابشی متغیر از جنس ابتدایی رفتارش می یابد.

مسعود در حصار شهرت، قدرت، ثروت و اعتبار، چنان خود حقیقی اش را گم می کند که گویی از ابتدا کودک درونی بازیگوش و خطرناک را در درون کالبدش پروریده است و بدین ترتیب آنچه او را از یک زندگی معمولی دور ساخته و به ملغمه ای از نقش بازی کردن و حلول در قالب شخصیت دیگران می رساند، همان نادیده گرفتنش در فرآیندی چند دهه ای است.


از این دریچه می توان مسعود شصت چی را فردی در خود فرورفته برشمرد که سهم دنیایی اش از این زندگی، کار کردن در زیرزمین بایگانی اداره ثبت و احوال شیراز- دیالوگ مسعود در دفاعیات نهایی- است اما در فرصت های پدید آمده ای که جامعه بر او تحمیل کرد به مرور از سادگی به قدرت نمایی و کسب شهرت رسید و ناتوانی در مقابل اراده دیگران، وی را به چالش کشانید و از شمایل انسانی و شخصیت حقیقی اش جدا شد و به پیکره افرادی فرو رفت و در قالب شخصیت هایی متجلی شد که از منظر جایگاه اجتماعی و مرتبت شغلی یا شاخص های رفتاری سنخیتی با وی نداشتند.

به واقع این دریچه جذاب گشایش یافته به روی مسعود، وی را از روند طبیعی زندگیش به دور ساخت و در جایگاه شهرت دکتر جندقی، قدرت سرهنگ غفاری، اعتبار استاد طوفان و ثروت داماد قزاق مندیان قرار داد. البته در "مرد دو هزار چهره" نیز این دور تسلسل ادامه یافت و اگر در ابتدای مسیر، معضلی روان شناختی چون عدم اعتماد به نفس و تمایل به دیده شدن، وی را به فرو رفتن در قالب شخصیت افراد دیگر می رساند، اما در "مرد دوهزار چهره" شکست عشقی و ازدواج سحر به عنوان عوامل موثر در فروپاشیدن شخصیت مسعود شصت چی نقشی مهم را در بازتولید رفتارهای غلط گذشته اش دارد.


مسعود شصت چی با پیشینه ای چون جا زدن خود به عنوان دکتر جندقی، سرهنگ غفاری و استاد طوفان به عنوان برآیندی از تحمیل اراده دیگران، در دنباله ماجراهای غافلگیر کننده زندگیش و با اراده ای شخصی در قالب شخصیت هایی چون مهران مدیری، کاپیتان ساجدی، بیژن شکیبا و جادوگر فرو می رود و در هر کدام از این قالب ها نیز با بهره گیری از تجربیات گذشته به توفیقاتی نیز می رسد.

در مجموع مسعود شصت چی با بازی درخشان مهران مدیری، به دلیل قرابتی که از منظر فرآیند حسی و مسیر اوج و فرودهای نقش با اسطوره سینمایی هامون دارد برترین کاراکتر کمدی دهه ۸۰ در تلویزیون محسوب می شود و حتی می توان این نقش را در تاریخ مجموعه سازی رسانه ملی به عنوان یک نمونه- الگو در ساحت تیپولوژی شخصیت مورد ارزیابی علمی قرار داد.

به واقع شصت چی اگرچه از منظر ماهوی کاراکتری کمیک محسوب می شود اما غم حاکم شده بر شمایل نقش و نوع بازی مهران مدیری، خاطره زیبای حمید هامون را زنده کرد و به نوعی می توان این نقش آفرینی را تلاشی در راستای تکریم زنده یاد شکیبایی در زمان حیاتش و ارج نهادن بر نقش بی بدیل وی در فیلم"هامون"دانست.


منبع: فیلم نیوز

باز نشر: مجله اینترنتی Bartarinha.ir