برای پیرمردها جا هست!

همشهری تندرستی: تیتر این مطلب اشاره ای است به فیلم فوق العاده تاثیرگذار برادران کوئن با نام «جایی برای پیرمردها نیست»؛ اگرچه این فیلم درباره دوران پیری و افراد سالمند نیست و بیشتر به افرادی اشاره دارد که با زمان پیش نیامده اند و دیگر با دنیایی که در آن زندگی می کنند همخوانی ندارند اما مگر غیر از این است که بسیاری از افراد سالمند همین احساس را درباره خود دارند.

خیلی ها دوران پیری را پایان بهره وری، خلاقیت، فعالیت حرفه ای و حتی ادامه طبیعی روند زندگی می دانند و برای خیلی ها هم همین اتفاق می افتد چون خودشان می خواهند. وقتی برای مثال می گوییم: «پیرمردی 80 ساله ...» یا «پیرزنی 90 ساله ...» اولین تصویری که به ذهنتان می رسد چیست؟ احتمالا فرد سالخورده ای که یا در پارک نشسته است و دارد به کبوترها دانه می دهد یا مریض احوال در خانه سالمندان روی تخت دراز کشیده است و مواردی از این دست.

اما بعضی ها تازه در این سنین فعالیت تازه و کاملا متفاوتی از حرفه خودشان را آغاز کرده و به اوج موفقیت می رسند. این 10 فرد تنها نمونه های کوچکی از این نوع افراد هستند که اگرچه از نظر اهمیت و جایگاه در یک سطح نیستند اما همگی در یک ویژگی مشترکند؛ «نه» گفتن به ناتوانی در دوران سالمندی.

1- یوهان ولفگانگ فون گوته؛ 60 سال باوفاست

اصطلاح «حاصل یک عمر» برای آثار زیادی به کار می رود اما شاید هیچ یک به پای یک اثر جاودانه که واقعا حاصل یک عمر است نمی رسند؛ «فاوست» اثر گوته. یوهان ولفگانگ فون گوته شاعر، نویسنده، دانشمند و سیاستمدار شهیر آلمانی قرن های 18 و 19 است که به نظر می رسد حتی یک لحظه از 83 سال عمرش را هدر نداده است.

شاهکار او شعر 4612 بیتی فاوست است که در دو قسمت تنظیم شده و سرودنش بیش از 60 سال طول کشیده است. گوته تقریبا از 20 سالگی کار روی این اثر بی نظیر را شروع کرد و دقیقا در سال آخر عمرش آن را به پایان رساند. گوته آفرینش این اثر را وظیفه و معنای اصلی زندگی اش می دانست و پس از اتمام آن گفت: «از این پس زندگانی ام تنها مانند هدیه ای است که به من اعطا شده و اکنون دیگر فرقی نمی کند به کدام کار مشغول باشم.»

گوته در فاوست انسانی را به تصویر می کشدکه در پژوهش رازهای نهفته هستی می کوشد ولی از سر ناچاری با ابلیس هم پیمان می شود و پس از پیمودن بیراهه ها و افتادن در گرداب خودپرستی و گناه سرانجام به معنای وجود دست پیدا می کند.

فاوست اثر عمیقی است که طرحش در عنفوان جوانی ریخته شده و طی سال ها به اوج رسیده است و این پختگی در بیت بیت اثر به چشم می خورد و همین برای ماندگاری نام گوته در تاریخ کافی است.

۲- حکیم ابوالقاسم فردوسی؛ ۳۰ سال با شاهنامه

شاهنامه یکی از عظیم ترین آثار ادبی به زبان فارسی است که سرودنش بیش از ۳۰ سال طول کشیده است. البته فردوسی سرودن آن را در سال ۳۷۰ هجری قمری در ۴۱ سالگی آغاز کرد و ۱۴ سال بعد ویرایش اول آن را به پایان برد. او در سال ۳۹۴ هجری قمری در ۶۵ سالگی تصمیم گرفت شاهنامه را دوباره ویرایش کند. کار ویرایش دوم در سال ۴۰۰ هجری قمری تمام شد. فردوسی در آستانه دهه ۷۰ سالگی می سراید: «چو سال آندر امد به هفتاد و یک همی زیر بیت اندر آرم فلک»

3- کلینت ایستوود؛ خوب، بد، عالی

کلینت ایستوود 83 ساله ولی همچنان پر کار در دهه 1960 میلادی با سه گانه «به خاطر یک مشت دلار»، «به خاطر چند دلار بیشتر» و «خوب، بد، زشت» سر جیولئونه به نماد وسترن های اسپاگتی تبدیل شد و موفقیت هایش را در دهه 70 با مجموعه فیلم های «هری کثیف» ادامه داد.


او دهه ۸۰ میلادی را نه چندان موفق گذراند اما از آغاز دهه ۹۰ میلیادی و در آستانه ۶۰ سالگی تازه موتورش روشن شد و شاهکارهایی مانند فیلم «نابخشوده» را خلق کرد.

کلینت ایستوود در دهه اول هزاره سوم و آغاز دهه ۷۰ زندگی اش به یکی از مهمترین و تاثیرگذارترین فیلمسازان دنیا تبدیل شد. آثار ماندگاری مانند: «رودخانه مرموز» در سال ۲۰۰۳ و نامزدی جوایز مهم آن سال تنها یک دست گرمی برای او بود چون یک سال بعد با یکی از تاثیرگذارترین فیلم های تاریخ سینما یعنی «عزیز میلیون دلاری» بازگشت و جایزه اسکار بهترین کارگردانی و بهترین فیلم را کسب کرد.

دو سال بعد روایت متفاوت او از جنگ جهانی دوم از دیدگاه طرفین جنگ یعنی آمریکا و ژاپن با دو فیلم «پرچم پدران ما» و «نامه هایی از ایووجیما» به اعتبار هنری او افزودند.

چرا کلینت ایستوود در دهه ۸۰ زندگی اش پرکار است؟

کلینت ایستوود دهه ۸۰ زندگی اش را با فیلم های مهمی مانند «پس از مرگ» و «جی ادگار» شروع کرد و به هیچ وجه هم خیال بازنشسته شدن ندارد. او در ۸۳ سالگی درست مثل سوار بی نامی که نیم قرن پیش نقشش را بازی می کرد به پیری می گوید: «هی رفیق پاشو جل و پلاست رو جمع کن و بزن به چاک.»

۴- لئو تولستوی؛ رستاخیز جنگ و صلح

اگرچه تولستوی «جنگ و صلح» را در آستانه ۴۰ سالگی می نویسد اما شاهکارهایش یعنی «آنا کارنینا» و «مرگ ایوان ایلیچ» را دهه ۵۰ زندگی اش خلق می کند. با اینحال، او تا آخر عمر به نوشتن ادامه می دهد و در ۶۹ سالگی کتاب «بابا سرژ» را می نویسد. آخرین کتاب مهمش «رستاخیز» است که آن را در آغاز دهه ۷۰ زندگی اش منتشر می کند. تولستوی تا ۸۲ سالگی به نوشتن ادامه داد تا مرگ مجال نوشتن را از او گرفت.


5- لئوناردو داوینچی؛ شام آخر با مونالیزا

این نابغه قرن 15 و 16 نقاش، مجسمه ساز، معمار، موسیقیدان، ریاضیدان، مخترع، متخصص آناتومی، زمین شناس، گیاه شناس و نویسنده بود. او شاهکارهایش مانند تابلوهای «شام آخر» و «لبخند مونالیزا» را در دهه 50 زندگی اش خلق کرده است اما اواخر عمر بیشتر روی علم آناتومی متمرکز شد.


۶- پیتر روژه: فرهنگ نامه تزاروس

پیتر ژوزه، پزشک، سخنران و مخترع انگلیسی وقتی در ۶۱ سالگی بازنشسته شد به جای غصه خوردن که البته دلیلش را هم داشت چون در بدترین سال های قرن ۱۹ در لندن افسرده کننده و کثیف و در اوج فلاکت و بدبختی زندگی می کرد، تصمیم گرفت تمام وقتش را صرف یک عادت قدیمی کند. او از کودکی عادت به تهیه فهرست داشت، فرقی هم نمی کرد فهرست درباره چیست. این ایده رفته رفته رنگ و بوی دیگری گرفت و به سمت گردآوری لغات و عبارات پیش رفت. روژه سرانجام فرهنگ نامه لغات و عبارت خود را ۱۲ سال بعد در ۷۳ سالگی تمام کرد و تا ۹۰ سالگی به ویرایش آن مشغول بود. این فرهنگ نامه امروز به نام «تزاروس» معروف است که به معنی همان فرهگنامه است.

۷- هارلند ساندرز؛ مرغ کنتاکی

همه با چهره و محصولش آشنا هستند اما با اسم نمی شناسندش. هارلند ساندرز ابداع کننده مرغ کنتاکی است. او در اوایل قرن ۲۰ هر شغلی را بگویید امتحان کرد ولی شکست خورد تا سرانجام در ۴۰ سالگی یک پمپ بنزین دایر کرد و تصمیم گرفت برای افراد گرفتار غذای آماده سرو کند. این نوآوری با استقبال مواجه شد و پس از مدتی خیلی ها فقط برای غذا خوردن به آنجا مراجعه می کردند. همین مسئله باعث شد او یک رستوران تاسیس کند.

مدت ها اوضاع خوب پیش می رفت تا اینکه مسیر جاده ای که از کنار رستورانش می گذشت تغییر کرد و کارش از رونق افتاد و در آستانه ۶۰ سالگی در خطر ورشکستگی کامل قرار گرفت. همان موقع ایده پخت مرغ به روش سوخاری به ذهنش خطور کرد و امتحانش کرد. برخلاف انتظارش درهای موفقیت به طور کامل به روی او گجشوده شدند و هر روز به تعداد شعبه های مرغ کنتاکی در سراسر جهان افزوده شد.

۸- کترین جوستن؛ برنده جایزه امی

یک پرستار بیوه بیکار و بی پول در ۵۶ سالگی چه کار می تواند بکند؟ چطور است وارد عالم سینما و تلویزیون شود، چند نقش کوچک بازی کند، همبازی تام هنکس در فیلم «بال غربی» شود، در یکی از موفق ترین سریال های تلویزیونی با نام «کدبانوهای مستاصل» بازی کند و بعد هم به خاطر همین سریال برنده جایزه معتبر «امی» شود. این یک رویا نیست دقیقا کاری است که کترین جوستن در ۵۶ سالگی در سال ۱۹۹۵ انجام داده است.

۹- مرتضی احمدی؛ یک ایرونی اصیل

مرتضی احمدی یکی از آن نگین های درخشان دنیای هنر ایران است. مرتضی احمدی در آستانه ۹۰ سالگی قرار دارد ولی همچنان سرحال و پرکار به فعالیت های ادامه می دهد. شوخی نیست، خاطرات دو نسل بعد از انقلاب با کارهای او پیوند خورده است؛ کارهایی که تازه پس از ۶۰ سالگی آنها را انجام داده است. اگر متولد دهه ۶۰ باشید بدون شک با سریال انیمیشنی پینوکیو کلی خاطره دارید. همه سریال یک طرف، شخصیت روباه مکار یک طرف. مرتضی احمدی با چنان ظرافتی دوبله این شخصیت را انجام داده است که برای خیلی ها تبدیل به یکی از محبو بترین شخصیت های انیمیشنی عمرشان شده است.

بزرگترها نیز با شخصیتش در سریال «آرایشگاه زیبا» به کارگردانی مرضیه برومند در سال ۱۳۶۹ کلی خاطره دارند. کوچکترها نیز در پنج سال گذشته با صدای او به عنوان راوی سریال «شکرستان» خو گرفته اند. همانطور که زنده یاد سعید افشار نماد نمایش سیاه بازی بود، مرتضی احمدی نیز آخرین سنگربان ترانه های روحوضی است. او در این زمینه کتابی نیز گردآوری کرده است که نشر ققنوس آن را با عنوان کهنه های همیشه نو چاپ کرده است.

۱۰- هری برنشتاین؛ صد سال زندگی، چهار سال نویسندگی

یک پیرمرد تنهای ۹۳ ساله که پنج سال است همسرش را از دست داده چه کار می کند؟ هری قلمش را برداشت و کتابی نوشت با نام «دیوارهای نامرئی، یک داستان عاشقانه که محدودیت ها را شکست». داستان کتاب مربوط به رنج های مادرش است که مجبور شد شش فرزندش را به تنهایی بزرگ کند. کتاب با استقبال بی نظیری روبرو شد. او سه کتاب دیگر نوشت تا اینکه اجل مهلتش نداد و این نویسنده نوپا در ۱۰۱ سالگی خاموش شد.