صدای هشدار صوتی زلزله تهران کی در می‌آید؟

شرق نوشت: اواخر هفته پیش و در شب جمعه بخشی از توان مرگ‌بار خود را به رخ ساکنان تهران کشاند. این زمین‌لرزه ۵.۱ریشتری اگرچه آن زلزله خطرناک و ویرانگر نبوده است؛ اما به‌خوبی اهمیت آمادگی برای مقابله با این زلزله را بار دیگر هشدار داد.

با سامانه هشدار پیش‌هنگام یا هشدار صوتی زلزله می‌توان چند تا چندده ثانیه پیش از وقوع، درباره زلزله هشدار داد؛ زمانی طلایی که می‌تواند خسارات جانی را تا حد بالایی کاهش دهد. پیش‌ازاین رئیس شورای شهر تهران، رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران و چندین مسئول دیگر از راه‌اندازی این سامانه در تهران خبر دادند که البته تاکنون محقق نشده است.

‌ سامانه هشدار پیش‌هنگام زلزله چه کارکردی دارد؟

سامانه هشدار پیش‌هنگام زمین‌لرزه، سامانه‌ای برای اطلاع‌رسانی سریع زمین‌لرزه‌های بزرگ قریب‌الوقوع است که درحال‌حاضر تنها فناوری دارای قابلیت‌ پیش‌بینی زمین‌لرزه در لحظاتی پیش از وقوع آن است. دست‌کم حدود یک دهه است که مسئولان از تلاش برای ایجاد چنین سامانه‌ای در تهران خبر می‌دهند و گام‌هایی هم برداشته شد؛ اما هنوز به مرحله عمل نرسیده است.

«مهدی زارع»، استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی، درباره این سامانه و نحوه عملکردش به «شرق» می‌گوید: «سامانه هشدار پیش‌هنگام زلزله معمولا دو حالت محلی و ناحیه‌ای دارد. هشدار در محل مانند استفاده از این سامانه برای قطار در حال حرکت یا مثلا ایستگاه گاز. با حدود ۲۰ لرزه‌نگار می‌توان هشدار ناحیه‌ای درست کرد که اگر زلزله‌ای در بیرون تهران رخ دهد، این هشدار را دست‌کم برای بخش‌های حساس یا مدیریتی فرستاد».

او درباره وضعیت تهران در این زمینه می‌گوید: «حدود ۱۰ سال است که طرح سامانه هشدار پیش‌هنگام زلزله در شهردار تهران و سازمان پیشگیری و مدیریت بحران دنبال شده است؛ مدتی این طرح را با ژاپنی‌ها دنبال می‌کردند و الان طراحی‌اش را متخصصان داخلی انجام دادند».

این استاد زلزله‌شناسی درباره وضعیت کنونی این طرح و سامانه هشدار در تهران هم می‌گوید: «برقراری این سامانه فقط با خرید لرزه‌نگار محقق نمی‌شود؛ لرزه‌نگار عضو مهمی از این سامانه است؛ اما باید سیستمی طراحی شود که شامل مرکز پردازش داده، مرکز تشخیص هشدار، اعلام هشدار و... باشد که با هم در ارتباط باشند.به نظر می‌آید یک کندی عجیبی در جریان بوده که این سامانه پیش‌هنگام تاکنون برای تهران محقق نشده است».

زارع دلیل این روند کند را هم در چند مورد می‌داند: «در کنار ضعف مدیریتی، بخشی از این کندی به نوع نگاه برخی مدیران برمی‌گردد که چنین کارهایی را فانتزی می‌دانند و می‌گویند برای مقابله با زلزله باید کارهای بهسازی انجام شود. درهرصورت زیرساخت این سامانه درحال‌حاضر فراهم شده و نیاز به یک اراده جدی و برنامه دقیق اجرائی دارد. این کار نیاز به مدیرانی دارد که باور به کارهای تخصصی و افراد متخصص داشته باشند. الان در کشورهایی مانند رومانی و مولداوی چنین سامانه‌ای ایجاد شده؛ اما در ایران که سال‌ها پیش‌ از ‌این کشورها، سامانه زلزله‌نگاری و شتاب‌نگاری وجود داشت، این سامانه وجود ندارد».

علاوه‌براین کارشناسان این حوزه همواره تأکید دارند که مقابله با زلزله فقط به یک فعالیت یا ایجاد یک سامانه خلاصه نمی‌شود و مجموعه‌ای از فعالیت‌های پیش‌ از زلزله، هنگام وقوع و پیش از بروز حادثه را می‌طلبد. زارع هم دراین‌باره می‌گوید: «سامانه هشدار پیش‌هنگام زلزله یکی از روش‌های کاهش ریسک است و اگر ۱۰ نوع کار برای کاهش ریسک زلزله در شهر تهران باید انجام شود، یکی از آنها این سامانه است و کارهای دیگری مانند تمرکززدایی از شهر تهران، گسترش آموزش‌های عمومی و همگانی زلزله، بهترکردن آیین‌نامه‌های موجود و... باید انجام شود. اگر ده‌ها سامانه پیشرفته هشدار در یک شهر نصب شود؛ اما این تمرکززدایی کم نشود، چندان کمکی نخواهد کرد و در تهران سیاست‌ همه شوراهای شهر از هر جناحی در راستای افزایش این تمرکز بوده‌ است».