دیپلماسی پنهان در رابطه با ایران و آمریکا!

افشار سلیمانی طی یادداشتی در شماره امروز اعتماد با عنوان دیپلماسی پنهان نوشت: اگر ایالات متحده امریکا تا سوم اسفند تحریم‌ها را لغو نکند (که لغو نخواهد کرد) جمهوری اسلامی ایران براساس مصوبه مجلس شورای اسلامی، اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را تعلیق کرده و از این تاریخ به بعد با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تنها در قالب پادمان هسته‌ای و معاهده منع تکثیر تسلیحات اتمی (NPT) همکاری خواهد کرد.

در شرایطی که همه چیز طبق این سناریو پیش برود، از تاریخ سوم اسفند به بعد سطح کمی و کیفی بازرسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از فعالیت‌های هسته‌ای ایران مانند سال‌های پس از اجرایی شدن برجام نخواهد بود و به نظر می‌رسد که این اقدام ایران را با محدودیت‌های بیشتری روبه‌رو کند.

گام‌هایی که ایران در نتیجه خروج ایالات متحده از برجام در یک سال و نیم اخیر برداشته شامل تولید فلز اورانیوم، افزایش میزان و درصد غنی‌سازی اورانیوم و دیگر اقدامات با اعتراض کشور‌های حاضر در برجام و ایالات متحده امریکا روبه‌رو شده و به نظر می‌رسد که این گام‌ها به علاوه گام نهایی که در تاریخ سوم اسفند ماه برداشته خواهد شد، می‌تواند منجر به همگرایی بیشتر امریکا با اروپا، روسیه و چین در مورد پرونده هسته‌ای ایران شود. تداوم و تعمیق این همگرایی می‌تواند منجر به اعمال تحریم‌های بیشتر علیه ایران، احیای تحریم‌های اتحادیه اروپا شده و احتمال ارجاع پرونده هسته ایران به شورای امنیت و تکرار تصویب قطعنامه‌های هفت‌گانه علیه ایران نیز وجود خواهد داشت.

به‌رغم اینکه تاکید ایران بر بازگشت امریکا به برجام و لغو تحریم‌ها به دلیل نقض برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد موضع برحقی است، اما واقعیت تلخ این است که نظام بین‌الملل نه بر پایه حق و عدالت بلکه حول محور قدرت همه‌جانبه و رقابت می‌چرخد. ادامه تنش در پرونده هسته‌ای ایران میان تهران و سایر اعضای توافق و اصرار تهران و واشنگتن در سیاست اعلامی خود برای برداشتن گام اول از سوی طرف مقابل، موجب انجماد بیشتر این پرونده و خسران فراوان برای منطقه، جهان و طرفین خواهد شد.

ناگفته نماند که تداوم این بن‌بست می‌تواند آثار سوء بسیاری بر وضعیت اقتصادی ایران و معیشت مردم هم بگذارد. با توجه به محدودیت‌های داخلی و خارجی هر دو کشور در تصمیم‌گیری، راهبرد کم هزینه و سودمند استفاده از دیپلماسی پنهان (همچون گذشته) در آغاز راه و فراهم‌سازی بستر دیپلماسی آشکار برای ادامه مسیر در گام‌های بعدی است. در قالب دیپلماسی پنهان، امریکا و ایران می‌توانند درباره گام‌های متقابل به توافق برسند.

در حال حاضر طرح‌های بسیاری برای خارج شدن برجام از بن‌بست پیشنهاد می‌شود و یکی از این طرح‌ها می‌تواند این‌گونه باشد که امریکا برای خرید نفت از ایران معافیت‌هایی برای دو یا سه کشور خریدار نفت و بازگشت پول آن به ایران در نظر بگیرد. با شروع فروش نفت و دریافت پول، ایران یکی از اقدامات خود را در موضوع هسته‌ای به شرایط مندرج در برجام بازگرداند. براساس این طرح پیشنهادی، در گام دوم امریکا می‌تواند تسهیلاتی را برای بازگشت طلب ایران از کشور‌های مختلف فراهم کند و در مقابل تهران هم یکی دیگر از گام‌های هسته‌ای برداشته شده را به عقب بازگرداند. در این میان عدم مخالفت ایالات متحده با دریافت وام از صندوق بین‌المللی پول از سوی ایران می‌تواند اقدام مثبت دیگری به حساب آید. در این طرح ادامه گام‌های دو طرف به شکل مرحله‌ای می‌تواند هم به نجات برجام منتهی شود و هم فضا را برای مذاکرات دو و چندجانبه پیرامون مسائل باقی مانده مهیا کند.