اولین فرودگاه ایران کجاست؟
تا سال۱۳۰۱ هیچ‌یک از شهرهای ایران محل معینی برای فرود و پرواز هواپیماها نداشت تا اینکه ماه تیر همان سال ایده اختصاص زمینی مناسب و مسطح برای فرود هواپیما مطرح شد.
همشهری آنلاین - زهرا بلندی: تا سال۱۳۰۱ هیچ‌یک از شهرهای ایران محل معینی برای فرود و پرواز هواپیماها نداشت تا اینکه ماه تیر همان سال ایده اختصاص زمینی مناسب و مسطح برای فرود هواپیما مطرح شد.
صحبت از فرودگاهی است که در سال ۱۳۹۰ شمسی به بوستان ولایت تبدیل شد اما هنوز آثار به جامانده از آشیانه‌های پرواز آن در ضلع شمالی بوستان ولایت، کنار شهربانوی فعلی دیده می‌شود. فرودگاهی که پیشینه جالب و شنیدنی دارد.
داستان شکل‌گیری آن به سال۱۳۰۱ برمی‌گردد؛ وقتی برای اعزام ۲فروند هواپیما به تهران، دولت وقت به فکر اختصاص زمین مناسب و مسطح برای فرود هواپیما در این شهر افتاد. با بررسی‌های انجام شده زمین‌های این محدوده برای چنین طرحی مناسب تشخیص داده و محلی برای فرود هواپیماها ایجاد شد. زمین حدود ۳۰۰هکتار بود که حدود ۱۷هکتار آن در اختیار فرودگاه قرار گرفت و بخشی از آن نیز به مجموعه نظامی و پادگان قلعه‌مرغی اختصاص یافت. ۸مرداد سال۱۳۰۱ اولین فرودگاه کشور در قلعه‌مرغی به طور رسمی افتتاح و ۲فروند آئروپلان(هواپیمای) انگلیسی از طریق بغداد وارد تهران شد و در این محل به زمین نشستند. فرودگاه قلعه‌مرغی نخستین فرودگاه تهران است که بعدها به پایگاه هوایی نظامی در جنوب این شهر تبدیل شد و به این ترتیب صنعت هوایی در تهران آغاز شد و اکنون که فرودگاه‌های متعدد نظامی و غیرنظامی مشغول به‌کار هستند، می‌توان نخستین فرودگاه تهران را به چشم یک اثر تاریخی و فرهنگی دید.
فرود روی چمن و خاک
اولین فرودگاه کشور در مقایسه با فرودگاه‌های امروزی فاقد هرگونه امکاناتی بود. این فرودگاه در ابتدا حتی فاقد آشیانه بود و باند فرود آن فقط میدان بزرگ و مسطحی بود که دارای چمن و خاک بود که خلبان‌ها از آن برای فرود یا پرواز استفاده می‌کردند. در آن زمان بی‌سیم و دستگاه‌های ارتباطی وجود نداشت و از این‌رو برج مراقبت هم در این فرودگاه دیده نمی‌شد. رمپ پروازی گوشه‌ای از این میدان را تشکیل می‌داد که به محل نگهداری و تعمیر هواپیماها نزدیک بود.
نمای متفاوت
با ورود نسل‌های مختلف هواپیما به کشور و استقرار آنها در این مکان، این مجموعه گسترش پیدا کرد و با اضافه شدن مسیرهای تاکسی وی و پارکینگ‌های مخصوص جنگنده‌های تاکتیکی وقت شکل ظاهری این فرودگاه به شکل یک بیضی که باندهای پروازی آن مانند یک ضربدر درون آن قرار گرفته است درآمد و به تدریج ساخت و سازهایی در زمین فرودگاه انجام و بر طول باند افزوده شد.
برج مراقبت
در همین زمان ساختمان‌هایی در ضلع شمالی این فرودگاه ساخته شد که به آشیانه هواپیماها اختصاص پیدا کرد. این ساختمان‌ها در کنار نخستین برج مراقبت کشور که در ۲ طبقه طراحی و ساخته شده، حالا باارزش‌ترین مکان تاریخی این بوستان است. ساختمان‌ها با اسکلت چوبی و با معماری کاملاً سنتی و سقف‌ها و رواق‌های آشیانه هم به‌طور کامل از چوب ساخته شده‌اند.
آثار به جامانده از باارزش‌ترین بخش‌های فرودگاه
همه خلبانان کشور در رشته‌های نظامی و غیر آن دست‌کم بخشی از دوران آموزشی خود را در این مجموعه طی کرده‌اند و همین امر اهمیت این پادگان را مشخص می‌کند. این پادگان از نظر معماری نیز دارای ارزش است. مارکوف از معماران سرشناس روس مقیم ایران معماری آشیانه‌های این پادگان را انجام داده است.
فرودگاه قلعه‌مرغی با مساحت ۶هزار و ۳۰۰ مترمربع، ۱۲آشیانه دارد. اولین آشیانه‌های هواپیما و اولین برج مراقبت کشور که در ۲طبقه طراحی شده است از باارزش‌ترین مکان‌های این فرودگاه به حساب می‌آید که حالا در ورودی شهربانو قرار دارد و گاه توجه برخی عابران پیاده را به خود جلب می‌کند. این ساختمان‌ها در سال ۱۳۰۳ با اسکلت‌های چوبی و با معماری کاملاً سنتی ساخته شده و سقف‌ها و رواق این آشیانه کاملاً با چوب ساخته شده است.
در کنار این آشیانه ارزشمند آشیانه‌های دیگری هم ساخته شد که هم‌اکنون دارای سقفی با همان طراحی اما از جنس فوم است و نشان از بازسازی و مرمت این اثر در طول زمان دارد. طول این باند اولیه بسیار کوتاه بود اما به مرور زمان و طی سال‌های ۱۳۱۰، ۱۳۱۵، ۱۳۲۷ و ۱۳۳۵ طول این باند افزایش پیدا کرد.
با توجه به این که قدمت این فرودگاه کمی بیشتر از تاریخ شکل‌گیری نیروی هوایی ایران است باندهای این فرودگاه به جز هواپیماهای جت پهن‌پیکر پذیرای تمامی انواع هواپیماهای وارد شده به کشور بوده است. از آنسن وفیوری وآداکس و هاکر وداکوتا ... گرفته تا حتی بوئینگ ۷۰۷ شرکت ایرفرانس که به اشتباه در این فرودگاه به زمین نشست.
فرود اولین خلبان ایرانی در قلعه‌مرغی
پنجم اسفند ۱۳۰۴ نخستین هوانورد ایرانی به نام «سرهنگ احمدخان نخجوان» در سن ۲۶سالگی، با هواپیما در قلعه مرغی به سلامت فرود امد و به این ترتیب نخستین هواپیمای ایرانی توسط اولین خلبان کشور در آسمان پایتخت به پرواز درآمد. سرهنگ نخجوان در سال۱۳۰۲ برای کسب مهارت‌های لازم و شرکت در دوره‌های آموزشی خلبانی عازم فرانسه و روسیه شده و فارغ‌التحصیل مدرسه خلبانی فرانسه بود. او با یک فروند هواپیمای «برگه-۱۹» که توسط ایران خریداری شده بود، از فرودگاه «ویلا کویلی» پاریس به مقصد تهران پرواز کرد و پس از گذر از مسیرهای ایستر، ونیز، مکدار، اسکی‌شهر، حلب و بغداد به تهران رسید و در میدان پرواز فرودگاه قلعه مرغی به زمین نشست.
اولین پرواز داخلی
اولین پرواز داخلی در سال۱۳۰۴ از فرودگاه قلعه‌مرغی به قله‌های دماوند صورت گرفت. این پرواز با ۳فروند هواپیمای فرانسوی انجام شد و حدود یک‌ساعت و ۳۰دقیقه طول کشید. در آن زمان هواپیماها تا ارتفاع ۶هزار متری قابلیت پرواز داشتند اما پرواز این هواپیماها در ارتفاع ۷هزار و ۵۰۰متری انجام شد که در آن زمان بی‌سابقه بود.
اولین پرواز به خارج از کشور
حکومت ترکیه در سال۱۳۱۳ گروهی از کارکنان قوای هوایی ایران را دعوت کرد تا همراه هواپیماهای خود دیداری دوستانه از کشورشان داشته باشند. بعد از پذیرش این دعوت، ۵فروند هواپیمای اداکس(هورنت) ساعت ۹:۳۰ روز دوم آبان سال۱۳۱۳ از فرودگاه قلعه‌مرغی به مقصد آنکارا پرواز کردند و در فرودگاه آنکارا فرود آمدند. این هواپیماها پس از ۱۵روز، ساعت۱۲ روز ۱۷آبان وارد فرودگاه قلعه‌مرغی شدند و به زمین نشستند.
آشیانه‌های پرواز موزه می‌شوند؟
فرودگاه قلعه مرغی در تاریخ ۱۲آذر ۱۳۷۵ با شماره ثبت ۱۷۸۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
در اواخر سال ۱۳۸۹ براساس توافقات و مذاکره‌های بسیار مالکیت این فرودگاه از نیروی هوایی به شهرداری تهران منتقل شد. مدتی بعد از تغییر کاربری فرودگاه قلعه مرغی و تبدیل آن به بوستان ولایت بحث تبدیل محل آشیانه‌های سابق فرودگاه که نمادی از سیر تاریخ صد ساله پرواز و هوانوردی در ایران هستند به موزه پرواز مطرح شد اما هنوز این ایده به اجرا درنیامده و اقدامی در این زمینه صورت نگرفته است.
ارسال نظر