زنبورِ ماده‌ای که فرزندانش اروپا را تسخیر کردند!
امروزه میلیون‌ها زردپا در سراسر اروپا پراکنده‌اند و خطری برای اکوسیستم و حیات حشرات کوچک این قاره به حساب می‌آیند. حالا دانشمندان متوجه شده‌اند که همۀ این زنبور‌ها از نسل زنبور ماده‌ای هستند که در سال ۲۰۰۴ به نحوی از چین به اروپا آمده است.
فرادید: گونه‌های مهاجم توانایی زبانزدی برای گسترش سریع در سراسر اکوسیستم‌ها دارند و در مسیرشان ویرانی به بار می‌آورند. زنبور زردپا با نام علمی Vespa Velutina هم از این قاعده مستثنی نیست و زیستگاهش را تا بیش از ۸۰ کیلومتر در سال گسترش داده است. این حشره‌ای است که زنبور‌های عسل، سنجاقک‌ها و حشرات دیگر را شکار می‌کند. نزدیک ۲۰ سال پیش، این گزندگان کوچکِ چاق، نخستین بار در اروپا ظاهر شدند و سال ۲۰۱۶ در بریتانیا شناسایی شدند.
تحلیل‌های ژنتیکی امروز نشان داده است که هجوم سریع و گسترده‌ی آن‌ها در سراسر غرب احتمالاً فقط کارِ یک زنبور است که سال ۲۰۰۴ از چین به فرانسه آمده است. سیمون هَریسون، بوم‌شناس کالج دانشگاهی کورک می‌گوید: «تحقیقات ما در نواحیِ مورد تهاجم، پتانسیلِ قابل‌توجهی برای گسترش جمعیتِ حشرات اجتماعی را نشان داده است، حتی وقتی تنوع ژنتیکی اصلی به شدت پایین است.»
آیلین دیلان، جانورشناس کالج دانشگاهی کورک و تیمش، سه ژن از نخستین ورود ثبت‌شده‌ی زنبور زردپا در آوریل ۲۰۲۱ در ایرلند را تحلیل کردند و آن‌ها را با توالی زنبور‌های یافت‌شده در سراسر سرزمین اصلی اروپا مقایسه کردند. تمام ژن‌ها، ژن‌های میتوکندری بودند که از تبار یک زنبور ماده منتقل می‌شوند.
دیلان توضیح می‌دهد: «تحقیقات اولیه اثبات کرده بود که بر اساس مطالعاتِ انجام‌شده روی یک ژنِ تک، زنبور‌های زردپای اروپا ظاهراً اجداد ژنتیکی یکسانی دارند. ما یک گام فراتر رفتیم و به دو ژن اضافه‌ای نگاه انداختیم که در شناسایی دگرگونیِ درون جمعیتِ مهاجم حساس‌تر هستند.» نتایج نشان داد که نسل مادری زنبوری که در دوبلین یافت شد همانی است که در سراسر اروپا دیده شده است.
(سمت راست: زنبور سرخ غول‌آسای آسیایی)
محققان در مقاله‌شان در این باره نوشته‌اند: «نتایج ما، به علاوه‌ی نتایج گروه‌های دیگر حاکی از آن است که جمعیت کلیِ زنبور‌های زردپا در اروپا، که حالا به طور بالقوه شمارشان به میلیون‌ها زنبور رسیده است، از تبار یک ملکه‌ی تک هستند که حدود ۲۰ سال پیش به نحوی نامعلوم خودش را از چین به اروپا رسانده است.»
زنبور زردپا در زادگاهش در جنوب شرقی آسیا زنبور‌های عسل آسیایی را شکار می‌کند که سیستم پیچیده‌ی هشدار و دفاع را دارا هستند. آن‌ها به صورت یک توپ درآمده و به این شکل به زنبور مهاجم حمله می‌کنند و آن را آنقدر گرم می‌کنند که از شدت گرما بمیرد. اما متاسفانه، زنبورعسل‌های اروپایی فاقد این رفتار‌های دفاعی هستند و به همین دلیل به طعمه‌های آسانی برای زنبور‌ها تبدیل می‌شوند و این مسئله موجب نگرانی درباره‌ی خدمات گرده‌افشانی آن‌ها در سراسر قاره شده است.
با اینکه زنبور‌های آسیایی نیش دردناکی دارند که ممکن است برخی افراد به آن واکنش آلرژیک نشان دهند، خوشبختانه برخلاف زنبور‌های اروپایی نسبت به انسان‌ها مهاجم نیستند. دیلان و همکارانش اشاره کردند که تنوع ژنتیکیِ بسیار پایین در جمعیت اروپاییِ زنبور‌های زردپا پتانسیلی برای کنترل بیولوژیکی فراهم می‌کند. محققان هشدار می‌دهند: «تغییرات آب و هوایی، خطر حمله‌ی موفقیت‌آمیز آن‌ها در آینده را بیشتر خواهد کرد، بنابراین باید در برابر این گونه مراقب باشیم.»
تحقیقات این گروه در مجله‌ی Hymenoptera منتشر شد.
ارسال نظر