چرا ما انسان‌ها دندان عقل داریم؟

فرارو: دندان‌های عقل سومین دسته از دندان‌های آسیاب هستند که در انتهای دهان قرار دارند. آن دندان‌ها دقیقا شبیه دندان‌های آسیاب اول و دوم هستند، اما گاهی اوقات می‌توانند کمی کوچک‌تر باشند. آن دندان‌ها را معمولا دندان عقل نیز می‌نامند، زیرا آخرین دندان از ۳۲ دندان دائمی هستند که ظاهر می‌شوند و در فاصله سنی ۱۷ تا ۲۵ سالگی زمانی که شما بزرگتر و عاقل‌تر هستید ظاهر می‌شوند.

به نقل از کانورسیشن، شاید بدانید که در همه افراد چهار دندان عقل رشد نمی‌کند. هم چنین، ممکن است بدانید که بسیاری از افراد دندان‌های عقل خود را می‌کشند. بنابراین، منصفانه است که با تعجب از خود بپرسیم اصلا چرا انسان‌ها دندان عقل دارند؟!

می‌توان گفت پاسخ این پرسش با گذشته‌های دور ارتباط زیادی دارد و قدری هم در مورد امروز است.

فک‌های قوی‌تر

درست مانند بسیاری از ویژگی‌های مشترک با افرادی که با آن‌ها مرتبط هستید انسان‌ها نیز ویژگی‌های مشترکی را با خانواده بزرگ پیشینیان شان یعنی نخستی‌ها داشته‌اند. میمون ها، گوریل‌ها و شامپانزه‌ها همگی دندان عقل دارند.

چند میلیون سال پیش اجداد اولیه انسان آرواره‌ها و دندان‌های بزرگتری نسبت به انسان‌های امروزی داشتند. برای مثال، فک فسیل شده گونه‌ای از اجداد منقرض شده انسان به نام Australopithecus afarensis است که به نام مستعار گونه‌های لوسی* شناخته می‌شود که تقریبا ۳ تا ۴ میلیون سال پیش زندگی می‌کرده و نشان می‌دهد که دندان‌های آسیاب قوی و تعدادی دندان‌های جلویی شکسته شده و از دست رفته داشته است.

فک و دندان‌های یک فرد از این اجداد منقرض شده کمی بزرگتر و ضخیم‌تر از فک ما بوده است. آنان سه دندان مولر* بزرگ با مینای ضخیم داشتند. جمجمه‌های فسیلی برخی از این انسان‌های اولیه نیز شواهدی از ماهیچه‌های جویدنی قدرتمند را نشان می‌دهند.

تغییرات در رژیم غذایی

دانشمندان فکر می‌کنند که به آرواره‌ها و دندان‌های قوی تری نیاز بود، زیرا خوردن غذا‌هایی که اجداد اولیه انسان می‌خوردند مانند گوشت خام و گیاهان بسیار دشوارتر از غذای امروزی بود. محققان به چیز‌هایی مانند علائم و الگو‌های سایش میکروسکوپی روی دندان‌های فسیل شده نگاه می‌کنند تا دریابند که اجداد منقرض شده ما ممکن است چه چیز‌هایی خورده باشند.

غذا‌های امروزی به دلیل عوامل زیادی از جمله کشاورزی، پخت و پز و نگهداری مواد غذایی بسیار نرم‌تر از گذشته هستند. غذای نرم‌تر و جویدنی آسان‌تر به این معنی هستند که دندان‌ها کار چالش برانگیزی برعهده دارند. در نتیجه، آرواره‌های انسان امروزی کوچک‌تر و صورت‌ها صاف‌تر از اجداد منقرض شده‌مان هستند، زیرا وعده‌های غذایی ما به همان دندان‌های بزرگ و تیز نیاز ندارد. با توجه به این تغییرات که طی میلیون‌ها سال به شکلی بسیار کُند رخ داد دندان‌های آسیاب سوم (دندان عقل) ممکن است به اندازه گذشته اهمیت نداشته باشند.

از دست دادن دندان عقل

حدود ۲۵ درصد از افرادی که امروز زندگی می‌کنند حداقل یک دندان عقل را به طور کامل از دست داده اند، به این معنی که هرگز تشکیل نشده است. علیرغم آن که رشد گهگاهی دیگر دندان‌ها در انسان‌ها دیده نمی‌شود، اما رشد دندان عقل در افراد بسیار رایج‌تر است. دانشمندان مطمئن نیستند که چرا چنین است، اما ممکن است مربوط به ژن‌هایی باشد که از والدین خود به ارث برده اید. برخی از دانشمندان استدلال کرده اند که فقدان دندان عقل یک مزیت برای انسان‌های امروزین با فک‌های کوچک‌تر است. مطمئنا قرار گرفتن دندان‌های کم‌تر در یک فک کوچک‌تر آسان‌تر است.

گاهی اوقات به دلیل کمبود فضا دندان عقل ممکن است در داخل استخوان فک گیر کند و هرگز به طور کامل بالا نیاید یا صرفا تا حدی بیرون بیاید. دندان عقل نهفته هرگز به درستی بالا نمی‌آید. دندان عقل به اصطلاح نهفته بیش‌تر در فک پایین رخ می‌دهد تا در فک بالا. در مواردی که دندان عقل صرفا تا حدی بالا رفته گاهی اوقات افراد ممکن است درد، پوسیدگی دندان یا التهاب لثه را تجربه کند و به همین خاطر است که توسط دندانپزشک کشیده می‌شود. با این وجود، اگر دندان عقل به طور کامل در دهان بیرون بیاید و به درستی و به شکلی سالم قرار گیرد معمولا نیاز به کشیدن آن وجود نخواهد داشت.

دندانپزشکان می‌توانند دهان تان را معاینه کنند تا ببینند آیا دندان عقل شما وجود دارد یا خیر یا اگر آخرین دندان‌های آسیاب هنوز بیرون نیامده اند و شما مشکوک هستید که ممکن است نهفته باشد به عکس‌های گرفته شده از طریق اشعه ایکس از فک تان نگاه می‌کنند. هم چنین، دندانپزشکان می‌توانند به شما توصیه کنند که آیا نیازی به کشیدن دندان عقل تان وجود دارد یا خیر. در این بین، مسواک زدن حداقل دو بار در روز و نخ دندان کشیدن روزانه به سلامت تمام دندان‌های شما کمک می‌کند.

* گونه‌های لوسی از روی یک نمونه فسیلی معروف اقتباس شده است

*سه دندان آخر که در طرفین فک‌های بالا و پایین قرار دارند با نام‌های دندان‌های آسیاب بزرگ، آسیای بزرگ، مولار یا مولر نامیده می‌شوند. تعداد این دندان‌ها جمعا ۱۲ عدد دندان مولر است که به ترتیب آسیاب اول، دوم و سوم نام دارند. دندان‌های آسیاب اول درست در کنار دومین دندان آسیاب کوچک یا پره مولر قرار دارد.