جست‌و‌جوی معنا از زبان استخوان خرد کرده‌ها

روزنامه ایران- معصومه غفاری: معناباختگی درد بزرگ انسان امروز در زندگی است که هر چه به عوامل جذاب بیرونی هم دست می‌زند نمی‌تواند تکیه‌گاه غنی در درونش برپا کند و از این احساس تعلیق یا پوچی رنج می‌برد. شاید گزافه نباشد که بگوییم بحران انسان معاصر در جهان مدرن بیش از هر چیزی بحران بی‌معنایی است که او را در چنبره ملال زندگی روزمره گرفتار کرده و توانایی لذت‌بردن از زیستن را با وجود توسعه و پیشرفت امکانات رفاهی از او گرفته است. برنامه جدید «سپنج» به تهیه‌کنندگی حسین ربانی و با اجرای علی درستکار که در پلتفرم فیلیمو به نمایش گذاشته شده با رجوع به این رنج تلاش می‌کند تا از طریق گفت‌وگوهای فرهنگی و فلسفی و عرفانی با فرهیختگان و اهل معرفت به این مهم بپردازد که چطور می‌توان با شناخت و درک بهتر رمز و رازهای زیستن و خلق یا کشف معنایی اغناکننده برای آن از زندگی روزمره گذر کرد و به زندگی غنی‌تری دست یافت که در آن رضایت بیشتری حاصل می‌شود.

علی درستکار در تیتراژ خلاقانه‌ای که برای برنامه ساخته شده به صراحت هدف این برنامه را بیان می‌کند و اینکه قصد دارد از طریق گفت‌وگو با اندیشمندان و اصحاب معرفت، درباره مقصد و مقصود شایسته انسان فراتر از روزمرگی‌ها حرف بزند. علی نصیریان، فاضل نظری، دکترکزازی، سیدمهدی شجاعی، بیژن عبدالکریمی، ساعد باقری، ژاله آموزگار از جمله میهمانانی بودند که در این برنامه حضور یافتند و از معنای زندگی گفتند. برنامه‌ای که می‌توان آن را یک تاک شوی فرهنگی برای مخاطبان خاص و البته عامی دانست که در جست‌و‌جوی معنایی برای زندگی‌اند.

جلب توجه همدیگر به تفکر

«علی درستکار» گفت‌و‌گوگر شناخته شده تلویزیون که این روزها در برنامه گفت‌و‌گو محور «سپنج» در پلتفرم فیلیمو با موضوع گذر از روزمرگی و دعوت به تفکر مخاطبان، میزبان اندیشمندان و فرهیختگان کشورمان است، درباره این برنامه می‌گوید: «در روند اجرا در تمام برنامه‌هایی که حضور داشتم و در برنامه «سپنج» نیز همیشه چند نکته را مد نظر داشته و تلاش کرده‌ام تا یادآور شوم که حضور و همزیستی شخصیت‌های والا و گرانبهایی چون عزیزانی که تاکنون در «سپنج» دیده‌ایم را ارج نهاده و فراموش نکنیم که ایران در کنار همه دارایی‌هایی که دارد، اما در صدر آنان اندیشمندان و اندیشه‌ورزانی را دارد که میهمانان حاضر در برنامه «سپنج» نمونه‌هایی از آن گلستان هستند. نمونه‌هایی که طی چند دهه، خودشان را وقف رشد، پیشرفت و کمال بیشتر جامعه کرده‌اند. عزیزان یکه‌تازی که مانند آنها در هیچ جای این جهان یافت نشده و وجودشان مایه افتخار ایرانیان است.»

او در ادامه می‌افزاید: «ما در تمام قسمت‌های برنامه سپنج یک موضوع را دنبال می‌کنیم و آن جلب توجه همدیگر به «تفکر» است. برای اینکه به نظر می‌رسد تفکر یکی از مورد نیازترین ضروریات جامعه و انسان امروزی است برای بالا بردن زندگی فردی و اجتماعی‌اش، که بشدت درگیر روزمرگی شده‌ و تفکر در زندگی او بشدت مغفول مانده است. این در حالی است که به هزار و یک عنصر دیگر می‌رسد، اما به تفکر نه و علت این است که اصلاً تفکر نمی‌کند، غافل می‌ماند که تفکر عمدتاً مهم‌ترین و اصلی‌ترین عنصر زندگی است.»

درستکار خطاب به مخاطبان این برنامه، اظهار می‌کند: «فکر نکنیم که هر میهمانی که در این برنامه حضور پیدا می‌کند لزوماً باید حرف نویی بزند یا چیزی را بگوید که ما نشنیده‌ایم. بلکه نیاز است توجه کنیم که ممکن است او حرفی را بزند که ما می‌دانستیم، اما این بار کسی دارد دوباره این حرف‌ها را بازگو می‌کند که زیر بار زمان و زحماتی که در عرصه فکر و اندیشه کشیده، استخوان خرد کرده و موضوع و مفهوم تفکر را لمس کرده است که حالا این برنامه یک یا چند توصیه خاص چکیده از ثمره تمام این تجربیات ارزشمند را به ما هدیه می‌کند.»

به اعتقاد گفت‌و‌گوگر سپنج، ممکن است در طول 50 دقیقه گفت‌وگوی میهمان در این برنامه، مخاطب به یک جمله از تمام آن سخنان برسد. گاهی ما فکر می‌کنیم که در جست‌و‌جوی سعادت برتر برای خود شاید نیاز باشد سه ساعت سخن بشنویم یا یک عمر تحصیل کنیم تا به جواب برسیم؛ در حالیکه لزوماً اینچنین نیست و خیلی وقت‌ها ممکن است پاسخ بسیار بنیادی من و شما یک کلمه، یک واژه یا یک گزاره باشد از تمام سخنان یک اندیشمند و اندیشه‌ورز. اما مهم این است که کلمه‌ها، واژه‌ها و گزاره‌ها اهمیتی دارند که ما را برای تلاش به درک آنها ملزم می‌کنند. بخصوص آنگاه که از زبان یک اندیشمند ورزیده مجرب و شاخص گفته شود.

 مجری با سابقه کشورمان، عنوان می‌کند: «گفت‌و‌گو و سخنرانی یک خاصیتی دارد که اگر بار دوم و سوم شنیده شود نتیجه متفاوتی را نصیب شنونده خواهد کرد، چرا که ما در شرایط متفاوت از لحاظ روحی و درونی نسبت به شرایط قبل در حال گوش دادن به آن هستیم. بنابراین از مخاطبان دعوت می‌کنم تا جایی که امکان دارد گفت‌و‌گوهای سپنج با میهمانان فرهیخته‌اش را نه یکبار، بلکه چند‌بار تا آخر بشنوند.»

او ادامه می‌دهد: «سفارش من به مخاطبان این است که سپنج را با تمرکز عمیق‌تر در خلوت ببینند و روی واژه‌ها و جمله‌ها و مهندسی گفتاری که هر اندیشمند به من و شما هدیه می‌کند، توجه کرده و قدردان آن باشند. به امید روزی که شخصیت‌های اندیشمند و خردمندان و معلمان ژرف‌نگر جامعه ما به عنوان سلبریتی و چهره‌های معروف و مشهور به معنای واقعی آن شناخته و معرفی شده و برآیند شمرده شوند. در عین اینکه فعالان عرصه هنر شاخص و محبوب بمانند.»

رویارویی برای معنا

«حسین ربانی» تهیه‌کننده برنامه سپنج در گفت‌وگو با «ایران» درباره این برنامه می‌گوید: «برنامه سپنج از ماه رمضان سال گذشته آغاز شد و همچنان ادامه دارد و این روزها در حال پخش بیست‌و‌ششمین قسمت آن از نمایش خانگی در پلتفرم فیلیمو هستیم.» تهیه‌کننده برنامه سپنج، هدف و دستمایه اصلی برنامه را عبور از روزمرگی به معنای توجه به لایه‌ای بجز لایه ظاهری زندگی دانسته و می‌افزاید: «ایده اولیه ساخت این برنامه از سوی فیلیمو داده شد که با توجه به سیاست کلی تمامی سکوهای نمایش خانگی که به دنبال ساخت برنامه برای پر کردن اوقات فراغت مخاطبان بودند؛ خاص و ویژه به نظر می‌رسید. چرا که تلاش شد تا برنامه‌ای عمیق با حضور خردمندان و اندیشمندانی که از لحاظ علمی و فرهنگی شاید در دسترس عموم نیستند ساخت تا مخاطبان را دعوت به تفکر و عبور از روزمرگی کنند تا به این طریق نیاز مخاطبانی که به نوعی دغدغه محتوا دارند با این رویکرد بکر و پر مغز برطرف شود.»

به گفته او شاکله سؤالات در همه بخش‌های این برنامه چیزی است برگرفته از کلمه «سپنج» به معنای خانه عاریتی، به این معنا که وقتی ما در حال گذر از یک جایگاه عاریتی و موقت به معنای زندگی هستیم، بهتر است بیندیشیم و فکر کنیم که خودمان را وقف و صرف بهترین چیز کنیم. در این برنامه تلاش شده است تا در یک گفت‌وگوی محض 50 دقیقه‌ای، بدون هیچ وقفه‌ای و بدون زیرصدا و میان برنامه، از منظر عالمان عرصه‌های مختلف پزشکی، اجتماعی، اقتصادی، فلسفی به این نوع نگاه دیدگاه پرداخته شده و به مخاطبان ارائه شود.»

ربانی درباره دکور برنامه سپنج، می‌گوید: «علی‌رغم اینکه این برنامه در نمایش‌خانگی پخش می‌شود یک دکور تلویزیونی بر مدار رنگ و نور است نه بر مدار متریال و شیء، تا برنامه این چنین که بر مدار محتواست، خلوت باشد تا عنصری برای مزاحمت تمرکز مخاطب در صحنه وجود نداشته باشد جز محتوا.»

این تهیه‌کننده درباره تفاوت سپنج با نمونه‌های تلویزیونی آن، می‌گوید: «نوع حضور فیزیکی و ظاهری برخی از میهمانان، یکی از این تفاوت‌های این برنامه است که میهمانان با محدودیت‌های بسیار کمتری در مقایسه با تلویزیون در قاب دوربین این برنامه حاضر می‌شوند. همچنین منع حضور برخی از این میهمانان در تلویزیون است که در نمایش خانگی هیچ منع حضوری ندارند. مورد دیگری که در مقایسه با تلویزیون می‌توان به آن پرداخت، نداشتن هیچ‌گونه محدودیت در انتخاب و بیان کلمات و اجراست، محدودیت‌هایی که در تلویزیون بسیار با آن مواجه هستیم.»