مردم این شهر ایران، کینه افغانستان را تا ابد در دل دارند

برترین‌ها:  حادثه‌ی تلخ مرز میلک بار دیگر چشم‌ها را به سوی سیستان‌و‌بلوچستان چرخاند.  درگیری یک سرباز مرزبانی با دو زن سالمند دست‌فروش در پایانه مرزی میلک، ویدئویی را رقم زد که در شبکه‌های اجتماعی به‌سرعت پخش شد و خشم عمومی را برانگیخت. اما پشت این حادثه، داستانی عمیق‌تر نهفته است؛ داستان مردمانی که زیر سایه بحران آب، خشکسالی و بی‌کاری، برای تکه‌نانی به مرز پناه آورده‌اند.

مریم شکرانی در روزنامه شرق نوشت: اول آبان ساعت 15 در پایانه مرزی میلک شهرستان هیرمند دو زن سالمند دست‌فروش با سرباز مرزبانی وارد جدل می‌شوند و ناگهان سرباز به زنان سالمند حمله می‌کند و آنها را زیر مشت و لگد می‌گیرد. ویدئوی این تهاجم سرباز مرزبانی به زنان سالمند دست‌فروش به‌سرعت در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌چرخد و باعث خشم کاربران ایرانی می‌شود.

در این میان، دادگستری سیستان‌‌و‌بلوچستان بلافاصله اطلاعیه می‌دهد که سرباز دستگیر شده و پرونده‌ای در دادسرای نظامی برای او تشکیل شده است. با‌این‌حال، مردم بومی منطقه می‌گویند ‌بدرفتاری‌ها با دست‌فروشان مرز سابقه‌دار است و زنان بزرگ‌ترین قربانیان این بدرفتاری‌ها هستند. آنها توضیح می‌دهند که بحران آب بسیاری از باغات و مزارع را خشکانده ‌و نبود کارخانه و راه سبب شده است‌ تنها راه درآمد بسیاری از مردم منطقه و به‌ویژه زنان سرپرست خانوار، دست‌فروشی در مرز میلک باشد. اما کارکردن در مرز میلک راحت نیست.

در سایه بحران آب، ریشه کشاورزی خشکید

هیرمند در شمالی‌ترین ‌نقطه سیستان‌و‌بلوچستان و درست در جوار افغانستان قرار دارد. حالا اما اوضاع هیرمند آخرالزمانی است؛ کشاورزان می‌گویند آسمان بخیل شده ‌و افغانستان آب را بر ایران بسته است. باغ‌های انگور سیاه یکی‌یکی خشک شده‌اند و مزارع قندک، بامیه، ماش و گوجه فرنگی نیز سال‌هاست خشکیده‌اند و کشاورزان تهیدست شده‌اند.

در هیرمند که روزگاری بستر باغ‌ها و مزارع سبز و خرم بوده است، حالا تا چشم کار می‌کند بیابان تشنه‌لب دیده می‌شود و درخت‌های گز رنگ‌باخته در توفان شن و غبار. هیرمند نه کارخانه دارد و نه راه درست‌و‌حسابی و موسی می‌گوید که ‌او و تقریبا تمام مردم منطقه درآمدی به‌جز یارانه نقدی ندارند؛ چرا‌که کار نیست و کشاورزی و باغ‌داری نیز تعطیل شده است.

اهالی منطقه می‌گویند ‌برخی خانواده‌ها تک‌و‌توک رأس دامی دارند، اما تأمین آب و علوفه برای دام‌های هیرمند سخت‌ترین کار ممکن شده است و بسیاری از حیوانات تلف شده‌اند.

افغانستان آب را بست؛ هامون به نفس‌نفس افتاد

سقوط بارندگی در سیستان‌و‌بلوچستان در حالی رخ می‌دهد که افغانستان نیز برخلاف معاهده‌های موجود، آب را بر این منطقه بسته است. رودخانه‌های هیرمند به همراه خاش‌رود، فراه، هاروت‌رود، شوررود، حسین‌آباد و نهبندان به دریاچه هامون می‌ریزند. رود هیرمند، از رودهای پرآب فلات ایران، اصلی‌ترین رود در حوضه آبریز دریاچه هامون است که از بلندی‌های کوه‌های بابا در ۴۰‌کیلومتری غرب کابل از رشته‌کوه هندوکش در افغانستان سرچشمه می‌گیرد و پس از مسافت هزارو‌۱۰۰‌کیلومتر وارد دریاچه هامون می‌شود. اما‌ افغانستان سدهای متعددی روی‌ رودخانه‌های مشترک مرزی با ایران بسته است؛ از سد کجکی تا بند کمال‌خان که حالا نفس را بر دریاچه هامون تنگ کرده ‌و این دریاچه را به‌طور کامل خشکانده است.

مرز میلک، جایی که دستفروشی نان مردم است

در این میان، تنها راه درآمد بسیاری از مردم منطقه، مرز میلک است. ‌میلک از گذرگاه‌های مهم مرزی بین ایران و افغانستان است. این گذرگاه بخشی از منطقه آزاد تجاری-صنعتی سیستان و در محدوده شهرستان هیرمند ایران، در فاصله ۲۶۱‌کیلومتری شمال زاهدان، در جوار رودخانه مرزی مشترک پریان و نزدیکی شهر زرنج مرکز ولایت نیمروز افغانستان قرار دارد.

پایانه مرزی میلک در سال ۱۳۸۴ در زمینی به مساحت ۱۲.۵ هکتار، با هدف توسعه حمل مسافر و ترانزیت کالا در جنوب شرق ایران و گسترش دادوستد منطقه‌ای، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایجاد شد. بااین‌حال، این مرز سال‌هاست رونق چندانی ندارد؛ فقر جاده در سیستان‌و‌بلوچستان سبب شده است ‌بسیاری از تولیدکنندگان علاقه‌ای نداشته باشند که از این مرز کالاهای خود را به افغانستان صادر کنند و البته بسیاری از رانندگان کامیون نیز تمایلی ندارند‌ در این منطقه بی‌آب‌و‌علف و بدون هرگونه زیرساختی تردد کنند. حالا پایانه مرزی بیشتر محل مبادلات محدود مردم مرزنشین دو کشور شده است. در این میان، زنان سرپرست خانوار نقش پررنگی میان دست‌فروشان این منطقه دارند.

روایت مقام محلی از درگیری

یکی از مقامات محلی که نمی‌خواهد نام او منتشر شود، در این زمینه  می‌گوید: «به علت ضعف گارد گمرگ، عده‌ای از مرزنشینان وارد محوطه پایانه میلک می‌شوند و کالاهای اساسی مانند سوخت، روغن، آرد و... را به صورت محدود روی پل ابریشم برای معیشت خود می‌فروشند یا به روایتی قاچاق می‌کنند و سربازان مرزبانی این افراد را در بازه‌های زمانی مختلف متفرق می‌کنند و این زن سالخورده نیز گویا تعدادی بطری یک‌و‌نیم لیتری بنزین را در محل پل ابریشم به فروش می‌رساند. از طرفی میان سرباز هتاک و بانوی سالخورده درگیری لفظی رخ می‌دهد که منجر به ضرب‌و‌شتم زن سالخورده می‌شود. سرباز به‌تازگی وارد منطقه شده و درکی از شرایط منطقه نداشته است».

این مقام محلی در ادامه می‌گوید: «در این منطقه هیچ تدبیری برای معیشت مرزنشینان از ظرفیت مرز سیستان اتخاذ نشده است و بارها این پیشنهاد مطرح شده که در کنار جایگاه‌های جمع‌آوری گازوئیل در قالب طرح رزاق، یک جایگاه جمع‌آوری بنزین هم ایجاد شود؛ زیرا این افراد حاضرند ‌بنزین را به قیمت نازل‌تر به جایگاه‌های جمع‌آوری سوخت بفروشند ولی برای کسب رزق، این‌گونه روی پل میلک به آنها بی‌احترامی نشود. متولیان امر می‌توانند از مسیر بازارچه میلک یا سایر گذرهای مرزی، به برخی از مرزنشینان براساس کد ملی مجوز دهند که یک مقدار سوخت را در یک بازه زمانی مشخص بفروشند تا معیشت‌شان تأمین شود».

تجارت در میلک می‌چرخد، اما نه به سود ایرانیان

بنا بر گفته این مقام محلی، «بازارچه مرزی میلک فعال است، اما برای منتفع‌شدن مرزنشینان باید مانند مرز میرجاوه اجازه دهند ‌جامعه محلی در بازارچه فعالیت کنند. اکنون فقط تجار افغانستانی از بازارچه میلک منفعت دارند و اتباع ایرانی از این ظرفیت منفعت ندارند؛ زیرا بار و ناوگان متعلق به اتباع افغانستان است. باید مانند مرز میرجاوه اجازه تردد وانت و نیسان دهند تا جامعه محلی از ظرفیت بازارچه میلک بهره‌مند شود و مانند گذشته شرایطی گذاشته شود که محموله تاجر به‌جای حمل با ناوگان افغانستانی، با ناوگان ایرانی حمل شود. تحقق این امر نیازمند یک اراده است. ناوگان‌ افغانستانی بدون پرداخت عوارض در بازارچه مرزی میلک تردد می‌کند و تنها عایدی آن برای اتباع ایرانی، فقط ۱۵۰ هزار تومان دستمزد کارگری است».

او همچنین تأکید می‌کند: «در سیستان تمام شغل‌های وابسته به آب، کاملا نابود شده است؛ بنابراین اجرای طرح ترانشیپ می‌تواند شغل پایدار با درآمد بالا برای جامعه مرزنشین فراهم کند. با این طرح، جلوی قاچاق موارد مخدر، قاچاق انسان و‌... گرفته می‌شود. دست‌های پشت پرده بابت تردد ناوگان افغانستانی در ایران منفعت دارند و اجازه نمی‌دهند ‌طرح ترانشیپ در پایانه مرزی میلک اجرائی شود. اعطای مجوز به شرکت‌های حمل‌ونقل از سوی سازمان راهداری رایگان است، اما شرکت‌های حمل‌ونقل این مجوز را در ازای حدود ۱۵ تا ۲۰ میلیون تومان به ناوگان افغان می‌فروشند، درحالی‌که تردد ناوگان ایرانی‌ صرفا درآمد سیمر دارد».