واحدهای پولی ایران از هخامنشی تا امروز
در طول تاریخ از دوره هخامنشی تاکنون، بیش از ۵۰ واحد پولی در ایران مورد استفاده قرار گرفته که نام این واحدها به همراه شرحی مختصر در این گزارش آورده شده است.
براساس ماده یک قانون پولی و بانکی کشور، واحد پول ایران ریال است و هر ریال به ۱۰۰ دینار تقسیم میشود اما چون ریال واحد کم ارزشی است، تقسیمات آن در حسابداری به کار نمی‌رود. واحد پول ایران در اواخر دوره قاجاریه تومان بوده و هر تومان برابر ۱۰ قِران بود.
طبق قانون آحاد در سال ۱۳۰۸ خورشیدی واحد پول از تومان به ریال تغییر یافت این قانون از سال ۱۳۱۱ ( ۱۹۳۲ میلادی) اجرایی شد ولی واحد غیر رسمی تومان ( ۱۰ ریال ) همچنان برای شمارش پول در ایران به‌کار میرود.
بر پایه قانون پولی و بانکی مصوب سال ۱۳۳۹ هر ریال برابر ۱۱۷۲۱۶ ۰/۰گرم طلای خالص ( ۲۴ عیار ) یعنی هر گرم طلا برابر ۲۴/۸۵ ریال در نظر گرفته شده است. همچنین بر اساس قانون پولی و بانکی مصوب سال ۱۳۵۱ هر ریال برابر۰۱۰۸۰۵۵/۰ گرم طلای خالص است . یعنی هر گرم طلا برابر ۵۴/۹۲ ریال بوده است.
در طول تاریخ از دوره هخامنشی تاکنون، بیش از ۵۰ واحد پولی در ایران مورد استفاده قرار گرفته که نام این واحدها به همراه شرحی مختصر در جدول زیر آورده شده است.
علاوه بر این موارد در متون ادبی و تاریخی از دو واحد «اسپرنه» و «شهروا» نیز نام برده شده است. در لغت نامه دهخدا از اسپرنه به عنوان واحد پول و مبادله در اوستا یاد شده است. در لغت نامه معین از شهروا به عنوان زر ناسره یاد میشود. گویند پادشاهی زر قلب و ناسره زد و آنرا به تندخویی در ملک خود رایج گردانید.
استاد سخن سعدی در گلستان پس از حکایتی میگوید: وجود مردم دانا مثال زر طلاست/ به هر کجا برود قدر و قیمتش دانند/ بزرگزاده نادان به شهروا ماند/ که در دیار غریبش به هیچ نستانند
در ادامه جدول واحدهای پول‌های ایران را از ابتدا تا کنون مشاهده می کنید؛
|
ردیف |
نام واحد |
name |
شرح |
|
1 |
دریک |
Daric |
Darik واحد سکه طلای هخامنشی برگرفته از نام داریوش به وزن 8/41 گرم |
|
2 |
شکل |
Sheqel |
Sigloi واحد سکه نقره هخامنشی به وزن 5/6 گرم |
|
3 |
تالان |
Talan |
واحدشمش طلای هخامنشیبرابر با 300 دریک |
|
4 |
مین |
Min |
واحدوزن برابر یک پنجاهم تالان |
|
5 |
کرشه |
karsha |
واحد سکه نقره کوچکتر از شکل |
|
6 |
استاتر |
stater |
واحد سکه ساتراپ های هخامنشی و طلا و نقره مقدونی |
|
7 |
دراخما |
drachma |
واحد سکه نقره سلوکی و پارتی |
|
8 |
ابول |
obole |
سکه نقره به وزن یک ششم دراخما |
|
9 |
کالکو |
kalco |
واحد سکه مسی سلوکی و پارتی |
|
10 |
دینار |
dinar |
واحد سکه طلای ساسانی برابر 20 درم |
|
11 |
درم |
deram |
واحد سکه نقره ساسانی ، در حال حاضر واحد پول ارمنستان است. |
|
12 |
دانگ |
dong |
سکه نقره ساسانی به وزن یک ششم درم |
|
13 |
پشیز |
pashiz |
سکه مسین دوره ساسانی |
|
14 |
درهم |
darham |
واحد سکه های نقره دوره اسلامی در ایران |
|
15 |
فلوس |
folos |
واحد سکه های مسین دوره اسلامی در ایران |
|
16 |
یمینی |
yamini |
واحد سکه طلای سلطان محمود غزنوی |
|
17 |
محمودی |
mahmoudi |
واحد سکه دوره غزنویان |
|
18 |
تنگه |
tonge |
واحد سکه مسین دوره تیموریان |
|
19 |
چاو |
chav |
واحد اسکناس دوره ایلخانی سال 693 ق . در چین نیز رایج بوده است. |
|
20 |
شاهی |
shahi |
واحد سکه صفوی ،زندیه،افشاریه،قاجار و پهلوی، معادل 50 دینار یا دو پول |
|
21 |
غازی |
ghazi |
سکه ریز مسین دوره صفوی و قاجار(سکه معروف پنغازی) پنج دینار |
|
22 |
پول |
pool |
سکه کوچک مسی دوره قاجار معادل بیست و پنج دینار |
|
23 |
اشرفی |
ashrafi |
سکه طلا برگرفته از نام ملک اشرف ایوبی از دوره صفویه رایج بوده است. |
|
24 |
محمدی |
mohammadi |
معادل 100 دینار، ازنام سلطان محمد خدابنده گرفته شده است. |
|
25 |
غازبکی |
ghazbeyki |
سکه مسین یک دهم شاهی در دوره صفویه ده دینار |
|
26 |
دوزاری |
dozari |
سکه معادل دو هزار دینار یا نیم مثقال طلا یا شش نخود |
|
27 |
بیستی |
bisti |
سکه بیضی شکل دوره صفوی، هر 2/5 بیستی معادل یک شاهی بود. |
|
28 |
عباسی |
abbasi |
سکه نقره از نام شاه عباس صفوی گرفته شده است.معادل چهار شاهی و دویست دینار |
|
29 |
مهراشرفی |
mohrashrafi |
سکه طلا دوره صفوی ، زند ،افشاریه |
|
30 |
صناری |
sannari |
سکه مسین دوره زندیه و قاجار معادل صد دینار |
|
31 |
روپی |
ruppi |
سکه نقره به ارزش پانصد دینار دوره افشاریان |
|
32 |
نادری |
naderi |
سکه نقره به ارزش پانصد دینار دوره افشاریان |
|
33 |
روپیه |
ruppieh |
سکه نقره به ارزش پانصد دینار دوره افشاریان |
|
34 |
ریال |
rial |
سکه نقره برابر 1250 دینار قاجاریه و دوره پهلوی و جمهوری اسلامی معادل صد دینار |
|
35 |
تومان |
toman |
سکه طلای دوره قاجار و پهلوی اول معادل ده هزار دینار(در اصل ریشه مغولی دارد.) |
|
36 |
پاپتی |
papati |
سکه مسین قاجاری |
|
37 |
پاپاسی |
papassi |
سکه مسین قاجاری |
|
38 |
لاری |
lari |
شمش نقره ضرب لار |
|
39 |
قروش |
qurush |
سکه مسین در بخشهایی از ایران رایج بوده و در حال حاضر از اجزای واحد پول ترکیه |
|
40 |
قران |
qiran |
سکه نقره قاجار معادل هزار دینار |
|
41 |
صاحبقران |
sahibqiran |
سکه نقره فتحعلی شاه قاجار معادل هزار دینار |
|
42 |
پنج هزاری |
panzari |
سکه طلایقاجاریه معادل پنج هزار دینار و معادل نیم مثقال طلا(دوازده نخود) |
|
43 |
پول سفید |
poolesefid |
سکه نقره معادل بیست و پنج دینار قاجاریه |
|
44 |
پول سیاه |
poolesiah |
سکه مسین معادل 12/5 دینار دوره قاجار |
|
45 |
ربعی |
robei |
سکه نقره به ارزش 250 دینار و سکه طلا به ارزش 2500 دینار |
|
46 |
هزاری |
hezari |
سکه نقره قاجاریه به ارزش هزار دینار |
|
47 |
مثقالی |
mesghali |
سکه طلای دوره محمد شاه قاجار |
|
48 |
چندک |
chandak |
سکه مسین قاجاری برابر دو غاز |
|
49 |
پناباد |
panabad |
سکه ضرب شده در پناه آباد شوش معادل نیم ریال |
|
50 |
کشورستانی |
keshvarestani |
سکه دوره قاجار در بخش هایی از کشور رایج بوده است. |
|
51 |
کلوار |
kalvar |
سکه دوره قاجار معادل نیم شاهی در بروجرد رایج بوده است. |
|
52 |
قمری |
ghamari |
سکه دوره قاجار رایج در خوزستان |
|
53 |
کرور |
kurur |
یکای هندی برابر ده میلیون ولی در ایران هر نیم میلیون معادل یک کرور بود. |
|
54 |
پهلوی |
pahlavi |
سکه طلای دوره پهلوی |
|
55 |
بهار آزادی |
Bahar-e-azadi |
سکه طلای جمهوری اسلامی |
|
ردیف |
نام واحد |
name |
شرح |
|
1 |
دریک |
Daric |
Darik واحد سکه طلای هخامنشی برگرفته از نام داریوش به وزن 8/41 گرم |
|
2 |
شکل |
Sheqel |
Sigloi واحد سکه نقره هخامنشی به وزن 5/6 گرم |
|
3 |
تالان |
Talan |
واحدشمش طلای هخامنشیبرابر با 300 دریک |
|
4 |
مین |
Min |
واحدوزن برابر یک پنجاهم تالان |
|
5 |
کرشه |
karsha |
واحد سکه نقره کوچکتر از شکل |
|
6 |
استاتر |
stater |
واحد سکه ساتراپ های هخامنشی و طلا و نقره مقدونی |
|
7 |
دراخما |
drachma |
واحد سکه نقره سلوکی و پارتی |
|
8 |
ابول |
obole |
سکه نقره به وزن یک ششم دراخما |
|
9 |
کالکو |
kalco |
واحد سکه مسی سلوکی و پارتی |
|
10 |
دینار |
dinar |
واحد سکه طلای ساسانی برابر 20 درم |
|
11 |
درم |
deram |
واحد سکه نقره ساسانی ، در حال حاضر واحد پول ارمنستان است. |
|
12 |
دانگ |
dong |
سکه نقره ساسانی به وزن یک ششم درم |
|
13 |
پشیز |
pashiz |
سکه مسین دوره ساسانی |
|
14 |
درهم |
darham |
واحد سکه های نقره دوره اسلامی در ایران |
|
15 |
فلوس |
folos |
واحد سکه های مسین دوره اسلامی در ایران |
|
16 |
یمینی |
yamini |
واحد سکه طلای سلطان محمود غزنوی |
|
17 |
محمودی |
mahmoudi |
واحد سکه دوره غزنویان |
|
18 |
تنگه |
tonge |
واحد سکه مسین دوره تیموریان |
|
19 |
چاو |
chav |
واحد اسکناس دوره ایلخانی سال 693 ق . در چین نیز رایج بوده است. |
|
20 |
شاهی |
shahi |
واحد سکه صفوی ،زندیه،افشاریه،قاجار و پهلوی، معادل 50 دینار یا دو پول |
|
21 |
غازی |
ghazi |
سکه ریز مسین دوره صفوی و قاجار(سکه معروف پنغازی) پنج دینار |
|
22 |
پول |
pool |
سکه کوچک مسی دوره قاجار معادل بیست و پنج دینار |
|
23 |
اشرفی |
ashrafi |
سکه طلا برگرفته از نام ملک اشرف ایوبی از دوره صفویه رایج بوده است. |
|
24 |
محمدی |
mohammadi |
معادل 100 دینار، ازنام سلطان محمد خدابنده گرفته شده است. |
|
25 |
غازبکی |
ghazbeyki |
سکه مسین یک دهم شاهی در دوره صفویه ده دینار |
|
26 |
دوزاری |
dozari |
سکه معادل دو هزار دینار یا نیم مثقال طلا یا شش نخود |
|
27 |
بیستی |
bisti |
سکه بیضی شکل دوره صفوی، هر 2/5 بیستی معادل یک شاهی بود. |
|
28 |
عباسی |
abbasi |
سکه نقره از نام شاه عباس صفوی گرفته شده است.معادل چهار شاهی و دویست دینار |
|
29 |
مهراشرفی |
mohrashrafi |
سکه طلا دوره صفوی ، زند ،افشاریه |
|
30 |
صناری |
sannari |
سکه مسین دوره زندیه و قاجار معادل صد دینار |
|
31 |
روپی |
ruppi |
سکه نقره به ارزش پانصد دینار دوره افشاریان |
|
32 |
نادری |
naderi |
سکه نقره به ارزش پانصد دینار دوره افشاریان |
|
33 |
روپیه |
ruppieh |
سکه نقره به ارزش پانصد دینار دوره افشاریان |
|
34 |
ریال |
rial |
سکه نقره برابر 1250 دینار قاجاریه و دوره پهلوی و جمهوری اسلامی معادل صد دینار |
|
35 |
تومان |
toman |
سکه طلای دوره قاجار و پهلوی اول معادل ده هزار دینار(در اصل ریشه مغولی دارد.) |
|
36 |
پاپتی |
papati |
سکه مسین قاجاری |
|
37 |
پاپاسی |
papassi |
سکه مسین قاجاری |
|
38 |
لاری |
lari |
شمش نقره ضرب لار |
|
39 |
قروش |
qurush |
سکه مسین در بخشهایی از ایران رایج بوده و در حال حاضر از اجزای واحد پول ترکیه |
|
40 |
قران |
qiran |
سکه نقره قاجار معادل هزار دینار |
|
41 |
صاحبقران |
sahibqiran |
سکه نقره فتحعلی شاه قاجار معادل هزار دینار |
|
42 |
پنج هزاری |
panzari |
سکه طلایقاجاریه معادل پنج هزار دینار و معادل نیم مثقال طلا(دوازده نخود) |
|
43 |
پول سفید |
poolesefid |
سکه نقره معادل بیست و پنج دینار قاجاریه |
|
44 |
پول سیاه |
poolesiah |
سکه مسین معادل 12/5 دینار دوره قاجار |
|
45 |
ربعی |
robei |
سکه نقره به ارزش 250 دینار و سکه طلا به ارزش 2500 دینار |
|
46 |
هزاری |
hezari |
سکه نقره قاجاریه به ارزش هزار دینار |
|
47 |
مثقالی |
mesghali |
سکه طلای دوره محمد شاه قاجار |
|
48 |
چندک |
chandak |
سکه مسین قاجاری برابر دو غاز |
|
49 |
پناباد |
panabad |
سکه ضرب شده در پناه آباد شوش معادل نیم ریال |
|
50 |
کشورستانی |
keshvarestani |
سکه دوره قاجار در بخش هایی از کشور رایج بوده است. |
|
51 |
کلوار |
kalvar |
سکه دوره قاجار معادل نیم شاهی در بروجرد رایج بوده است. |
|
52 |
قمری |
ghamari |
سکه دوره قاجار رایج در خوزستان |
|
53 |
کرور |
kurur |
یکای هندی برابر ده میلیون ولی در ایران هر نیم میلیون معادل یک کرور بود. |
|
54 |
پهلوی |
pahlavi |
سکه طلای دوره پهلوی |
|
55 |
بهار آزادی |
Bahar-e-azadi |
سکه طلای جمهوری اسلامی |
نظر کاربران
جالب بود. خیلی ممنون.