افزایش کلاهبرداری اینترنتی از زنان ایرانی

هفته نامه عصر ارتباط - نادر نینوایی: در سال های اخیر و با گسترش روز افزون شبکه های اجتماعی شاهد هستیم که برخی افراد سودجو با دام پهن کردن در این شبکه ها، کلاهبردای های گوناگون و گسترده ای را برای فریب و سوءاستفاده از زنان و دختران ایرانی به راه انداخته اند.

به عبارت دیگر اخبار و گزارش های مکرر در رسانه ها گویای آن است که تمرکز اخاذان و کلاهبرداران روی این بخش از جامعه ایرانی رو به افزایش است که این موضوع زنگ خطر توجه بیشتر مسئولان پیشگیری و زنان و دختران کاربر اینترنت، شبکه های اجتماعی و پیام رسان ها را دو چندان کرده است. در حال حاضر برخی از این فریب ها به کلاهبردای و اخاذی های مالی بالایی ختم شده و بعضا درآمدهای میلیاردی را برای کلاهبرداران به همراه می آورد و البته برخی از این فریب ها نیز موجب لطمه به آبروی افراد و بروز اتفاقات تلخ می شود.

اگرچه به عنوانی ک فعال حوزه آی تی همواره از گسترش شبکه های اجتماعی حمایت می کنیم و به هیچ وجه نیز قصد نداریم قضیه تکراری و کلیشه ای «شبکه های اجتماعی؛ خوب یا بد؟» را به میان بکشیم اما قصد داریم تا با برشمردن برخی از فریب های رایج کلاهبرداران در این شبکه ها، زنان و خانواده های ایرانی را در این رابطه آگاه و هوشیار کنیم.

طبیعی است که به شبکه های اجتماعی باید به عنوان بستری نگریسته شود که می توان از آنها هم به شیوه خوب و هم به شیوه بد استفاده کرد. فراموش نکنید که علاوه بر بازتاب های رسانه ای گسترده فریب و سوءاستفاده از خانم ها در شبکه های اجتماعی، برخی آمار نیز حاکی از آن است که به دلایلی همچون کم سن بودن برخی قربانیان، جنسیت قربانیان و مسائلی از قبیل حفظ آبرو و نگرانی از نحوه مواجهه خانواده ها، در بخش عمده ای از موارد شکایتی مطرح نمی شود.


در واقع داستان شکایت های مطرح شده در این حوزه مثل همان کوه یخی است که تنها نوک کوچکش بیرون از آب قرار دارد و بخش های عظیم آن در اقیانوسی از آب فرو رفته و از دیده ها پنهان مانده است.

موضوعات کلاهبرداری در شبکه های اجتماعی

بیشتر کلاهبرداری هایی که در شبکه های اجتماعی صورت می گیرد، مربوط به کلاهبرداری هایی در زمینه مسائل پیرامون مد، زیبایی، آرایشی، جراحی های زیبایی، لاغری، هنرپیشگی، رمالی و گرفتن فال قهوه است؛ موضوعاتی که جامعه هدف اکثریت قریب به اتفاق گردانندگان آنها، زنان و دختران در رده های سنی مختلف هستند.

کلاهبرداری و اخذ وجه های گزاف بابت جراحی های زیبایی جهت لاغری یکی از شایع ترین موارد کلاهبرداری رایج در شبکه های اجتماعی است. در این شیوه کلاهبرداری، فرد با معرفی کردن خود به عنوان پزشک در شبکه های اجتماعی در چندین نوبت مبالغی را تحت عنوان حق ویزیت و یا پیش پرداخت جراحی، از فریب خوردگان می گیرد و بعد از به جیب زدن مبالغ هنگفت متواری می شود.

در مورد دیگر نیز فرد با معرفی خود به عنوان پزشک تغذیه و تجویز رژیم های دروغین به صورت ادامه دار اقدام به فریب افراد می کند که در صورت عدم هوشیاری، کشف این دست کلاهبرداری ها می تواند برای کاربرانی که به این دام می افتند بسیار سخت و پرهزینه باشد. در تازه ترین نوع از این نوع کلاهبرداری فردی دیپلمه با معرفی خود به عنوان پزشک متخصص زیبایی در شبکه اجتماعی اینستاگرام و جذب مخاطبان زیاد، نهایتا موفق شده با وعده جراحی لاغری زیبایی در یک کلینیک مجهز پزشکی در منطقه نیاوران تهران، مبلغ ۵۰ میلیون تومان از یک خانم کلاهبرداری کند.

حوزه مدلینگ و صنعت سینما نیز این روزها تبدیل به یکی از حوزه های مورد تمرکز اخاذان و کلاهبرداران شده است. در این شیوه فرد کلاهبردار با معرفی خود به عنوان نماینده یک شرکت اروپایی مدلینگ یا صنعت مد، عکس های دختران جوان و نوجوان را از آنها می گیرد و با تهدید انتشار آنها از قربانیان خود اخاذی می کند. روش کار این افراد به این ترتیب است که با دریافت عکس هایی از سوژه های خود اعلام می کنند که تصاویر آنها مورد پذیرش شرکت خارجی قرار گرفته اما برای استخدام و اعزام به خارج از کشور، نیاز به داشتن تصاویری بدون پوشش (!) بوده و از این لحظه به بعد نیز سرنوشت قربانی مشخص است.


در تازه ترین مورد از این سبک اخاذی، مدیر یک کانال مدلینگ در تلگرام به همین طریق در چند نوبت از یک دختر نوجوان ۱۶ ساله در استان فارس اخاذی کرده است. وعده هنرپیشگی و به خصوص بازیگری شبکه های ماهواره ای فارسی زبان نیز دستمایه ای برای برخی از کلاهبردارن شده است تا مبالغ هنگفتی را از افراد برای به اصطلاح هنرپیشه شدن اخذ کنند، وعده هایی که اکثریت قریب به اتفاق آنها هم توخالی و پوچ هستند.

در میان رونق گسترده بساط کلاهبرداران در شبکه های اجتماعی، این روزها اما شبکه ها و سایت های همسریابی هم به شدت فعال شده اند. این سبک سایت ها، کانال ها و صفحات در شبکه های اجتماعی اگرچه در ظاهر شعارشان صرفا رساندن جوانان به یکدیگر و همسریابی است اما برای معرفی دو طرف به یکدیگر بعضا مبالغ مختلفی از ۳۰ هزار تومان به بالا را درخواست می کنند. علاوه بر این از آنجایی که در این صفحات ازدواج موقت هم تبلیغ می شود و نظارت کافی هم روی آنها وجود ندارد، همواره خطر کمین افراد خطرناک و تبدیل این صفحات به مراکز فساد و باجگیری نیز وجود دارد.

اما رمالی و پیشگویی هم یکی دیگر از شیوه های کسب درآمد کلاهبرداران در شبکه های اجتماعی است که در آن کلاهبرداران با سوءاستفاده از سادگی مخاطبان خود، اقدام به دریافت پول می کنند. تنها در یک نمونه اخیر یک رمال اینترنتی که به تازگی دستگیر شده، توانسته بود ظرف شش ماه ۳۰۰ میلیون تومان پول از این طریق به جیب بزند.

آنطور که در نتیجه تحقیقات پلیس مشخص شده، این رمال به مشتریان خود که اکثرا خانم بوده اند وعده هایی همچون باز شدن بخت، افتادن محبت به دل شوهر، جلوگیری از طلاق و غیره می داده است. جالب آنکه برخی از فریب خوردگان پرونده این رمال فاقد سواد، افرادی با تحصیلات لیسانس و حتی در چند مورد دکترا بوده اند.

پرخطرترین شبکه های اجتماعی در ایران

اما با توجه به تعداد مخاطبان بالا و ضریب نفوذ موبایل، شبکه پیام رسان تلگرام در ایران در صدر آمار تخلفات و کلاهبرداری ها از هک، همسریابی و اخاذی قرار گرفته تا سرقت اطلاعات قرار دارد. طبق آمار رسمی، تلگرام هم اکنون بیش از ۱۴ میلیون کاربر در ایران دارد که از این تعداد عده زیادی روزانه حداقل یک ساعت با آن کار می کنند.


یکی از مسئولان پلیس فتا در رابطه با جرم خیز بودن شبکه اجتماعی تلگرام گفته است: «طی یک ماه اخیر ۳۷ درصد مجرمانی که شناسایی شده اند، از شبکه های اجتماعی موبایلی برای ارتکاب بزه استفاده کرده اند که تلگرام به عنوان پرمخاطب ترین شبکه، رتبه نخست جرایم سایبری را به خود اختصاص داده است.»

بعد از تلگرام اما شبکه اجتماعی اینستاگرام به دومین بهشت کلاهبرداران شبکه های اجتماعی در ایران تبدیل شده است. این شبکه اجتماعی به دلیل این که مبتنی بر عکس و فایل های ویدیویی است، به خصوص مورد توجه کلاهبرداران حوزه مدلینگ است. از طرف دیگر از آنجا که فروشندگان کالاهای تقلبی هم به راحتی می توانند با قرار دادن یک عکس از محصول خود در صفحه اینستاگرام شان اقدام به فروش محصول کنند، این شبکه برای آنها محبوبیت بیشتری دارد.

شبکه اجتماعی اینستاگرام همچنین از آن دست شبکه هایی است که مخاطبان خاص خود را داشته و البته کلاهبرداران هم از شیوه های متفاوتی برای تبلیغات در آن بهره می برند. برخی از این کلاهبرداران با استفاده ابزاری از تصاویر خانم ها و انتشار گسترده این عکس ها پس از جذب فالوورهای (بازدیدکنندگان) زیاد، شروع به تبلیغ کالاهای تقلبی خود کرده و از این طریق کسب درآمد می کنند.

نکته قابل توجه آنکه در اینستاگرام اما رقابت عجیبی هم برای خرید بازدیدکننده و رد و بدل کردن صفحات در ازای دریافت پول به وجود آمده است. همین رقابت ها هم در نوع خود باعث ایجاد بازار مکاره ای شده است که در آن افراد با خرید و فروش لایک تقلبی و انجام نوعی دلالی و یا با پرمخاطب کردن یک صفحه از هر طریقی و فروش آن به نوعی درآمد کاذب برای خود ایجاد می کنند. مجموع این موارد، شبکه اجتماعی اینستاگرام را برای تمام افراد به محیطی ناامن تبدیل کرده است.

البته ناگفته نماند که بسیاری افراد از جمله گروهی از خانم ها هم با فروش تابلوهای نقاشی و آثار هنری و سایر محصولات خود در اینستاگرام، علاوه بر ترویج هنر، برای خود درآمد حلال کسب می کنند که در نوع خود قابل تقدیر است.

اما بعد از این دو شبکه اجتماعی موبایلی، شبکه اجتماعی فیس بوک با اختلاف بسیار زیاد نسبت به این دو، رتبه سوم وقوع جرایم سایبری در بین شبکه های اجتماعی را به خود اختصاص داده است. برخی از صاحبنظران معتقدند دلیل کمتر بودن معنی دار آمار فیس بوک نسبت به تلگرام و اینستاگرام، فیلتر بودن آن است که موجب شده فعالیت در آن برای بسیاری چندان مقدور یا ممکن نباشد. اگرچه نباید از مبتنی بر موبایل بودن اینستاگرام و تلگرام هم غافل بود. فیس بوک هم به دلیل سنگین بودن نرم افزار موبایلی اش و هم به دلیل فیلتر بودنش به راحتی روی اینترنت موبایل ایرانی ها باز نمی شود و همین هم باعث شده تا ضریب نفوذ آن نسبت به دو شبکه اجتماعی موبایل ذکر شده کمتر باشد.


کلام آخر

با توجه به گسترش روزافزون و قارچ گونه شبکه های اجتماعی در کشور و به تبع آن افزایش جرایم در این حوزه به خصوص افزایش کلاهبرداری از خانم ها، به نظر می رسد از آنجایی که پیشگیری بهتر از درمان است، می بایست پلیس و قوه قضاییه در این زمینه تمهیداتی را برای آینده در نظر بگیرند.

شاید امروز افتتاح یک بخش ویژه زنان در پلیس فتا ضروری باشد تا مسئولان این بخش با نفوذ در شبکه های اجتماعی به رصد فعالیت های مخرب کلاهبرداران و متخلفان بپردازند. البته با توجه به گستردگی این حوزه طبیعی است که انتظار ریشه کن شدن این سبک تخلفات به هیچ وجه منطقی نیست و خود کاربران شبکه های اجتماعی به ویژه زنان و دختران ایرانی نیز می بایست مراقبت های لازم را در فضای مجازی به عمل آورند و اجازه ندهند که سودجویان، آنها را بازیچه سوداهای خویش کنند.