شب ایرانی جشنواره کن

روزنامه دنیای اقتصاد: آخرین روز اکران فیلم‏های جشنواره کن، رنگ و بوی ایرانی به خود گرفت. اکران فیلم «فروشنده» در شامگاه اول خرداد ماه، ضمن برگرداندن لنز دوربین‏ها و قلم منتقدان به سمت تیم سازنده این فیلم ایرانی، بهانه‌ای شد تا نام شش چهره برجسته هنر و فرهنگ ایران یعنی احمد شاملو، علی حاتمی، محمدرضا شجریان، عباس کیارستمی، حسین علیزاده و فریدون مشیری نیز یادآوری شود.

وقتی فرش قرمز فیلم کارگردان اسکاری سینمای ایران پهن شد، تیم سازنده با نوای «دلشدگان» اثر ماندگار زنده‏یاد علی حاتمی روی فرش قرمز این فستیوال رفتند؛ اثری که با شعر فریدون مشیری، آهنگسازی حسین علیزاده و آواز شجریان همراه است و باعث شده بود تا آخرین شب اکران فیلم‌های کن، یادآور شکوه و شاعرانگی فرهنگ‌ایرانی باشد؛‏ آنجا که شجریان می‌خواند: «جز این هنر ندانیم/ که هرچه می‌توانیم/ غم از دل‌ها براندازیم».

پس از اکران فیلم نیز، اصغر فرهای با نام بردن از احمد شاملو و عباس کیارستمی در نشست مطبوعاتی فیلمش، سعی کرد تا از هویت و جایگاه روشنفکران ایرانی اعاده حیثیت کند. او در این نشست گفت: به قدری این روزها از روشنفکران بد گفته‏اند و توهین کرده‏اند که امروز این یک اصطلاح بد و نوعی انگ شده و من از این موضوع خیلی ناراحت می‏شوم. ما باید به آقای شاملو و کیارستمی افتخار کنیم. اینکه روشنفکران در نقطه عاج نشسته‏اند یک تعبیر غلط است.به هر حال اکران رسمی فیلم «فروشنده» که با نام «مشتری» در جشنواره شرکت کرده بود، با استقبال گسترده منتقدان و نقدهای تند و تیز برخی دیگر همراه بود. فروشنده و بازی بازیگرانش به روایت بسیاری از منتقدان از جمله نامزدهای جدی جوایز امسال کن هستند.حالا که شما این گزارش را می‌خوانید شاید نخل طلا در دست‌فرهادی باشد، البته شاید، اما ای کاش.

واکنش منتقدان به فیلم

از آنجا که فیلم فرهادی آخرین مهمان کن بود و در روز آخر هم به نمایش گذاشته شد، فرصت چندانی فراهم نیامد تا نقدهای مفصل و متعددی درباره این فیلم در رسانه‏های مختلف منتشر شود. اما در همین فرصت کم نیز، ‏ بیشتر رسانه‏های مطرح سینمایی و خبری به فیلم واکنش نشان دادند.

گاردین: درام جدید کارگردان «جدایی» داستان زوجی از طبقه متوسط جامعه است که شاهد بروز شکاف‏هایی در زندگی‏شان می‏شوند. این چرخشی ماهرانه روی نمایشنامه «آرتور میلر» است.ظهور درام جذاب «فروشنده» اصغر فرهادی در کن، لحظه‏ای است برای تفکر به این مطلب که آیا یک ژانر جدید در دنیای سینما متولد شده؛ یک رویداد هانکه‏ای/ آنتونیونی. «فروشنده» دارد به یک قالب خاص درمی‏آید و بدون‏شک به خوبی از پس این کار برمی‏آید؛ این روند دارد به یک سبک اختصاصی تبدیل می‏شود. فیلم‏های درخشان فرهادی «جدایی» (۲۰۱۱) و «درباره الی» (۲۰۰۹) به ترتیب مایه‏هایی از آثار هانکه و آنتونیونی را در خود داشتند. با این حال از نظر من «فروشنده» از بسیاری جهات به «چهارشنبه‏سوری» (۲۰۰۶) نزدیک‏تر است؛ در هر دوی آنها ترانه علیدوستی در نقش اصلی زن می‏درخشد.

آن فیلم هم براساس مفهوم از هم ‏گسیختن فضای یک زندگی و در نتیجه به وجود آمدن ناراحتی و بحران در جمعی خودمانی که مطالب زیادی درباره روابط افراد درگیر ماجرا را فاش می‏کند، ساخته شده بود. «چهارشنبه‏سوری» کمتر حالت نمایشی داشت و فیلمی ماهرانه‏تر بود.فرهادی در «فروشنده» بیشتر از فیلم‏های قبلی‏اش سعی می‏کند به تاثیری بیشتر و نتیجه‏ای بزرگ‌تر دست پیدا کند. اما این فیلم ویژگی جذب‏کننده «جدایی» را ندارد.

مترونیوز: در این درام خانوادگی که با تعلیقی رئالیستی توام است، تقریبا همه‏چیز در حیا و سکوت و نگاه شکل می‏گیرد. همان‏قدر ظریف و دقیق که تکان‏دهنده. بسیار محتمل است که فروشنده برنده یکی از جوایز اصلی کن شود.

فیگارو: اصغر فرهادی این بار سراغ یک درام خانوادگی و اجتماعی‌تر و تازه و پالوده رفته که در طبقه متوسط ایران اتفاق می‏افتد. او در فروشنده از یکسو داستان زندگی یک زوج و از سوی دیگر جلسات تمرین نمایش‏شان را متناوبا به تصویر می‏کشد. نام نمایش، مرگ فروشنده اثر آرتور میلر است. این خط موازی کمک می‏کند که تضادها و تناقض‏های شخصیت عماد روشن شود. همان کسی که در نمایش، حس احترام و همدلی را تجربه می‏کند؛ اما در زندگی واقعی تمرین خشونت می‏کند.فیلمساز در این درام اخلاقی و اجتماعی که با روند یک تریلر روان‏شناسانه پیش می‏رود، اجزای سازنده‏ای را که موتیف‏های همیشگی سینمایش هستند کنار هم می‏چیند: کاراکترهایی برخاسته از طبقه متوسط، اختلافات خانوادگی و رصد عالی و رئالیستیِ روابط انسانی و اجتماعی.

ورایتی: در این فیلم شهاب حسینی به زیبایی طوری نقش‌آفرینی کرده که از شخصیت عماد، یک شوالیه با زورگویی ابدی می‌سازد و ترانه علیدوستی که یک نسخه ایرانی با غم و اندوه ِ ماریون کوتیار را ارائه می‌کند. اما بازی درخشان در این فیلم از آن بابک کریمی است.

هالیوود ریپورتر: سکانس پایانی، گروهی از شخصیت‌های جدید را معرفی می‌کند که در میان آنها سجادی‌حسینی فراموش‌ناشدنی است. طراحی صحنه کیوان مقدم در دو آپارتمان نیز خیره‌کننده است

اسکرین دیلی:اصغر فرهادی با «فروشنده» سر از حیطه میشائیل هانکه در می‌آورد وقتی که رابطه به ظاهر رضایت‌آمیز یک زوج پس از مجموعه بدشانسی‌های تصادفی در آستانه فروپاشی قرار می‌گیرد. در ابتدا به نظر می‌رسد پیش‌فرض داستان فاقد تمرکز و استحکام فیلم‌های جایزه گرفته فرهادی «یک جدایی» و «گذشته» باشد. اما رفته‌رفته عناصر پراکنده کنارهم قرار می‌گیرند و مجموعه‌ای جذاب از «صحنه‌های یک ازدواج» را می‌سازند، جایی که شادی را خرده نارضایتی‌ها، تنگناهای ناممکن و برخورد ارزش‌ها، غریزه بخشش و میل به انتقام‌جویی تهدید می‌کند.

حاشیه‏ ها

یکی از حاضران روی این فرش قرمز، فاطمه الرحیمی، مدیر اجرایی انستیتو فیلم قطر بود. حضور او از این جهت جالب است که رسانه‏ها پیش از این از کمک فرهنگی شاهزاده قطر برای فیلم فرهادی خبر داده بودند. اما فرهادی این موضوع را تکذیب کرده و گفته بود قطری‏ها تنها در حد یک فاند ناچیز به تولید این فیلم کمک کرده‏اند.در نخستین ویدئو، ترانه علیدوستی در مراسم فوتوکال به طنز و زیر لب، در واکنش به فردی که با صدای بلند نام او را فریاد می‏زند، زیر لب می‏گوید: «زهر مار»! کاربران خوش‌ذوق فضای مجازی، در توصیف فردی که نام ترانه را صدا می‏زند، تصویری از رضا عطاران در فیلم فرش قرمز را منتشر کرده‏اند. قصه مردی ذوق‌زده که از ایران به کن می‏رود.همچنین شیوه پوشش عوامل، بازیگران و اصغر فرهادی به‌شدت مورد توجه کاربران ایرانی فضای مجازی قرار گرفته است.