ناگفته های یک فیلمساز از افخمی
جلسه‌ای با افخمی و [محمد] هاشمی گذاشتیم که قرار شد آقای افخمی فاین‌کات کند؛ یعنی آن‌چه به نظر خودش قابل‌نمایش بود انتخاب کند که حاصلش همین نسخه‌ای شد که نمایش داده شد...
وب‌سایت آی سینما: جلسه‌ای با افخمی و [محمد] هاشمی گذاشتیم که قرار شد آقای افخمی فاین‌کات کند؛ یعنی آن‌چه به نظر خودش قابل‌نمایش بود انتخاب کند که حاصلش همین نسخه‌ای شد که نمایش داده شد...
سریال سربداران را اولین سریال فاخر تلویزیون پس از انقلاب می دانند، سریالی تاریخی که بر اساس قیام سربداران خراسان به رهبری شیخ حسن جوری علیه استیلای مغول بر ایران ساخته شد و بازیگرانی چون امین تارخ، سوسن تسلیمی، علی نصیریان، محمدعلی کشاورز، فیروز بهجت محمدی، جمشید لایق، فتحعلی اویسی و افسانه بایگان در آن بازی می‌کردند. این فیلم طی دوسال (شهریور ۱۳۶۰ تا آبان ۱۳۶۲) ساخته شد و پخش آن نیز از اواخر سال ۶۲ آغاز شد.
محمدعلی نجفی گفت‌و‌گوی مفصلی با مسعود مهرابی مدیر مسئول ماهنامه فیلم در شماره ۵۰۰ این ماهنامه انجام داده که در آن نکات ریز و درشتی از پروسه طاقت فرسای ساخت سریال ماندگار «سربداران» را روایت کرده است. مهرابی اخیرا متن کامل این گفتوگو را در وب‌سایت شخصی خود منتشر کرده است.
یکی از جالب‌ترین بخش‌های این گفتوگو زمانی است که نجفی به بحث حذفیات سریال می‌رسد. او با اشاره اینکه در آن سال‌ها بحث حجاب اجباری بازیگران زن اصلا مطرح نبوده می‌گوید: «در زمان تولید دغدغه‌ای بابت موازین حجاب نداشتیم. حتی از یکی از مجتهدان فتوا گرفته بودم که حق نداریم بازیگر را مجبور کنیم و اگر خودش مشکلی نداشته باشد، مسأله‌ای نیست. من هم سر صحنه جلوی جمع از خانم (سوسن) تسلیمی پرسیدم، گفتند مشکلی ندارند.» اما نجفی معتقد است خیلی چیزها تا قبل از پخش آن طور که انتظار می رفتند پیش نرفت و حذفیات زیادی در زمینه‌های مختلف دامن سریال را گرفت، از جمله اینکه بخش‌های بی حجاب بازی تسلیمی با وجود داشتن مجوز قبلی تمام و کمال حذف شد.
او از بهروز افخمی به عنوان اصلی‌ترین چهره‌ای که در این حذفیات دست داشته نام می برد و وقتی در مقابل این پرسش قرار می‌گیرد که آیا نگاتیو‌ی از آن صحنه های حذف شده وجود دارد، پاسخ می‌دهد:« نه. آقای [بهروز] افخمی (که آن زمان رییس فیلم و سریال بود) به آقای اکبر عالمی گفت که اصلاً نگاتیوها را از بین ببرند و هیچ نشانی از صحنه‌های حذف‌شده باقی نماند. در واقع هر صحنه‌ای که خودشان بیرون گذاشته بودند، نگاتیوش را هم نابود کردند.»
او در ادامه صحبت‌هایش می‌گوید نسخه‌ای که از این سریال در تلویزیون پخش شده تنها نظر افخمی مورد توجه قرار گرفته و این مسئله حتی باعث ناراحتی اکبر عالمی شد که آن زمان مسئول لابراتورهای صدا و سیما بود: « {همه نگاتیوها را} پیش از ظهور نابودش کردند که هیچ ردی ازش باقی نماند. آقای عالمی از این برخورد مستبدانه ناراحت شد، ولی من گفتم دخالت نکنید. آقای عالمی پیشنهاد داد که نسخه‌ی کارگردان تدوین شود و بعد تلویزیون هرچه خواست را نشان دهد، اما نظر آقای افخمی مخالف بود. جلسه‌ای با افخمی و [محمد] هاشمی گذاشتیم که قرار شد آقای افخمی فاین‌کات کند؛ یعنی آن‌چه به نظر خودش قابل‌نمایش بود انتخاب کند که حاصلش همین نسخه‌ای شد که نمایش داده شد. البته در نمایش‌های بعدی باز هم بخش‌هایی حذف شد. اصلاً وسط پخش، برخورد شیخ حسن و فاطمه حذف شد.»
جالب است که فشارها به نجفی حتی در زمینه انتخاب بازیگران هم وارد شده است. به گفته او مینو ابریشمی و چنگیز وثوقی جزو گزینه‌های ممنوع بودند. چنگیز وثوقی به دلیل اینکه برادرش بهروز وثوقی بوده گزینه نامناسبی بوده و مینو ابریشمی هم احتمالا به دلیل فعالیت هایش در سینمای پیش از انقلاب که البته نجفی در برابر همه این فشارها مقاومت می‌کند و تسلیم نمی‌شود: «من مخالفت کردم و گفتم قرار نیست پشت سر این‌ها نماز بخوانم، قرار است این‌ها برایم بازی کنند و من کسی را انتخاب می‌کنم که بتواند نقش را درست بازی کند.»
با این حال برخی از بازیگران هم خودشان به دلایل مختلف حاضر نشدند در سریال او بازی کنند که جالب‌ترین گزینه او در این میان انتخاب اولش برای نقش ترکان خاتون بوده است. به گفته نجفی او ابتدا برای نقش ترکان خاتون لیلا فروهر (خواننده فعلی ساکن آمریکا) را انتخاب کرده بود اما در نهایت نقش به افسانه بایگان رسید: «اول خانم فروهر را انتخاب کردم که با پدرش به دفتر آمدند و متن را دیدند. می‌خواستم پدرشان هم نقشی را بازی کنند اما نمی‌دانم چرا زیاد مایل نبودند. کلاً چند نفر بودند که چندان مایل به این کار نبودند. مثلاً دلم می‌خواست نقش خواجه قشیری را عزت‌الله انتظامی بازی کند اما گفت تصمیم دارم فعلاً بازی نکنم. آقای نصیریان هم گفت من تو را نمی‌شناسم ولی به خاطر رفتارت به تو اعتماد می‌کنم. با هم دست دادیم و آمد بازی کرد.»
نجفی در خصوص اینکه آیا اگر قرار باشد امروز فیلم نامه «سربداران» را به وزارت ارشاد بفرستد تا بتواند آن را بسازد، فیلم نامه می‌تواند مجوز بگیرد یا نه؟ سکوت می‌کند، اما توضیح جالبی می‌دهد که احتمال همان جوابی است که نخواسته مستقیم بدهد:« آن موقع{دهه شصت} آدم‌ها جا نیفتاده بودند. سربداران می‌توانست به آن فضا شکل بدهد. اما بعدها جا افتادند. وقتی شما پشت این میز نشسته‌اید و برای‌تان مقام و اعتبار آورده، حاضرید کاری کنید که از دستش بدهید؟...هنوز جا نیفتاده بودند. اصلاً کسی نبود. خود من تصمیم می‌گرفتم. وقتی می‌گفتند چنگیز وثوقی نباشد می‌گفتم من هم اصلاً فیلم نمی‌سازم. هنوز آن قدر ریشه نکرده بودند که مقاومت کنند و مخالفت‌شان را به کرسی بنشانند. کمی بعدش که اندکی جای پای‌شان محکم‌تر شد، حاصلش شد نگاتیوهای نابودشده‌ی آقای افخمی.»
البته این اولین و مهم‌ترین حاشیه مدیریت بهروز افخمی در تلویزیون دهه شصت نیست و ماجرای کنار گذاشته شدن ناصر تقوایی از سریال «کوچک جنگلی» و جایگزین شدن افخمی جوان به جای او احتمالا مهم‌ترین حاشیه دوران کاری این مرد پرحاشیه در تلویزیون است.
سریال سربداران را اولین سریال فاخر تلویزیون پس از انقلاب می دانند، سریالی تاریخی که بر اساس قیام سربداران خراسان به رهبری شیخ حسن جوری علیه استیلای مغول بر ایران ساخته شد و بازیگرانی چون امین تارخ، سوسن تسلیمی، علی نصیریان، محمدعلی کشاورز، فیروز بهجت محمدی، جمشید لایق، فتحعلی اویسی و افسانه بایگان در آن بازی می‌کردند. این فیلم طی دوسال (شهریور ۱۳۶۰ تا آبان ۱۳۶۲) ساخته شد و پخش آن نیز از اواخر سال ۶۲ آغاز شد.
محمدعلی نجفی گفت‌و‌گوی مفصلی با مسعود مهرابی مدیر مسئول ماهنامه فیلم در شماره ۵۰۰ این ماهنامه انجام داده که در آن نکات ریز و درشتی از پروسه طاقت فرسای ساخت سریال ماندگار «سربداران» را روایت کرده است. مهرابی اخیرا متن کامل این گفتوگو را در وب‌سایت شخصی خود منتشر کرده است.
یکی از جالب‌ترین بخش‌های این گفتوگو زمانی است که نجفی به بحث حذفیات سریال می‌رسد. او با اشاره اینکه در آن سال‌ها بحث حجاب اجباری بازیگران زن اصلا مطرح نبوده می‌گوید: «در زمان تولید دغدغه‌ای بابت موازین حجاب نداشتیم. حتی از یکی از مجتهدان فتوا گرفته بودم که حق نداریم بازیگر را مجبور کنیم و اگر خودش مشکلی نداشته باشد، مسأله‌ای نیست. من هم سر صحنه جلوی جمع از خانم (سوسن) تسلیمی پرسیدم، گفتند مشکلی ندارند.» اما نجفی معتقد است خیلی چیزها تا قبل از پخش آن طور که انتظار می رفتند پیش نرفت و حذفیات زیادی در زمینه‌های مختلف دامن سریال را گرفت، از جمله اینکه بخش‌های بی حجاب بازی تسلیمی با وجود داشتن مجوز قبلی تمام و کمال حذف شد.
او از بهروز افخمی به عنوان اصلی‌ترین چهره‌ای که در این حذفیات دست داشته نام می برد و وقتی در مقابل این پرسش قرار می‌گیرد که آیا نگاتیو‌ی از آن صحنه های حذف شده وجود دارد، پاسخ می‌دهد:« نه. آقای [بهروز] افخمی (که آن زمان رییس فیلم و سریال بود) به آقای اکبر عالمی گفت که اصلاً نگاتیوها را از بین ببرند و هیچ نشانی از صحنه‌های حذف‌شده باقی نماند. در واقع هر صحنه‌ای که خودشان بیرون گذاشته بودند، نگاتیوش را هم نابود کردند.»
او در ادامه صحبت‌هایش می‌گوید نسخه‌ای که از این سریال در تلویزیون پخش شده تنها نظر افخمی مورد توجه قرار گرفته و این مسئله حتی باعث ناراحتی اکبر عالمی شد که آن زمان مسئول لابراتورهای صدا و سیما بود: « {همه نگاتیوها را} پیش از ظهور نابودش کردند که هیچ ردی ازش باقی نماند. آقای عالمی از این برخورد مستبدانه ناراحت شد، ولی من گفتم دخالت نکنید. آقای عالمی پیشنهاد داد که نسخه‌ی کارگردان تدوین شود و بعد تلویزیون هرچه خواست را نشان دهد، اما نظر آقای افخمی مخالف بود. جلسه‌ای با افخمی و [محمد] هاشمی گذاشتیم که قرار شد آقای افخمی فاین‌کات کند؛ یعنی آن‌چه به نظر خودش قابل‌نمایش بود انتخاب کند که حاصلش همین نسخه‌ای شد که نمایش داده شد. البته در نمایش‌های بعدی باز هم بخش‌هایی حذف شد. اصلاً وسط پخش، برخورد شیخ حسن و فاطمه حذف شد.»
جالب است که فشارها به نجفی حتی در زمینه انتخاب بازیگران هم وارد شده است. به گفته او مینو ابریشمی و چنگیز وثوقی جزو گزینه‌های ممنوع بودند. چنگیز وثوقی به دلیل اینکه برادرش بهروز وثوقی بوده گزینه نامناسبی بوده و مینو ابریشمی هم احتمالا به دلیل فعالیت هایش در سینمای پیش از انقلاب که البته نجفی در برابر همه این فشارها مقاومت می‌کند و تسلیم نمی‌شود: «من مخالفت کردم و گفتم قرار نیست پشت سر این‌ها نماز بخوانم، قرار است این‌ها برایم بازی کنند و من کسی را انتخاب می‌کنم که بتواند نقش را درست بازی کند.»
با این حال برخی از بازیگران هم خودشان به دلایل مختلف حاضر نشدند در سریال او بازی کنند که جالب‌ترین گزینه او در این میان انتخاب اولش برای نقش ترکان خاتون بوده است. به گفته نجفی او ابتدا برای نقش ترکان خاتون لیلا فروهر (خواننده فعلی ساکن آمریکا) را انتخاب کرده بود اما در نهایت نقش به افسانه بایگان رسید: «اول خانم فروهر را انتخاب کردم که با پدرش به دفتر آمدند و متن را دیدند. می‌خواستم پدرشان هم نقشی را بازی کنند اما نمی‌دانم چرا زیاد مایل نبودند. کلاً چند نفر بودند که چندان مایل به این کار نبودند. مثلاً دلم می‌خواست نقش خواجه قشیری را عزت‌الله انتظامی بازی کند اما گفت تصمیم دارم فعلاً بازی نکنم. آقای نصیریان هم گفت من تو را نمی‌شناسم ولی به خاطر رفتارت به تو اعتماد می‌کنم. با هم دست دادیم و آمد بازی کرد.»
نجفی در خصوص اینکه آیا اگر قرار باشد امروز فیلم نامه «سربداران» را به وزارت ارشاد بفرستد تا بتواند آن را بسازد، فیلم نامه می‌تواند مجوز بگیرد یا نه؟ سکوت می‌کند، اما توضیح جالبی می‌دهد که احتمال همان جوابی است که نخواسته مستقیم بدهد:« آن موقع{دهه شصت} آدم‌ها جا نیفتاده بودند. سربداران می‌توانست به آن فضا شکل بدهد. اما بعدها جا افتادند. وقتی شما پشت این میز نشسته‌اید و برای‌تان مقام و اعتبار آورده، حاضرید کاری کنید که از دستش بدهید؟...هنوز جا نیفتاده بودند. اصلاً کسی نبود. خود من تصمیم می‌گرفتم. وقتی می‌گفتند چنگیز وثوقی نباشد می‌گفتم من هم اصلاً فیلم نمی‌سازم. هنوز آن قدر ریشه نکرده بودند که مقاومت کنند و مخالفت‌شان را به کرسی بنشانند. کمی بعدش که اندکی جای پای‌شان محکم‌تر شد، حاصلش شد نگاتیوهای نابودشده‌ی آقای افخمی.»
البته این اولین و مهم‌ترین حاشیه مدیریت بهروز افخمی در تلویزیون دهه شصت نیست و ماجرای کنار گذاشته شدن ناصر تقوایی از سریال «کوچک جنگلی» و جایگزین شدن افخمی جوان به جای او احتمالا مهم‌ترین حاشیه دوران کاری این مرد پرحاشیه در تلویزیون است.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
نظر کاربران
همچین آدمیه افخمی فراستی هم که مصاحبه کرد دو هفته پیش خودشو ریخت بیرون اینا حامی سینما نیستن بر علیه سینما هستن
افخمی موقع ساخت سریال یه جوون حدودا بیست وپنج ساله بوده حالا چرا مدیریت بخش مهمی از سیما رو به اون داده ن که چیزی حالیش نبوده؟ایشون الان هم که نزدیک شصت سالشه ... با هر جریانی که رو کار میاد همراهی میکنه وچندوقت بعد یه ادم دیگه میشه وبا یه گروه دیگه.