لوزان؛ برگ برنده جبهه مقابله با تروریسم

جعفر حق‌پناه؛ کارشناس مسائل بین‌المللی در روزنامه ایران نوشت: دور اخیر مذاکرات صلح سوریه در حالی در لوزان برگزار شد که نسبت به ادوار گذشته دو تفاوت اساسی داشت. در اجلاس‌ قبلی که با مشارکت تعداد بیشتری از کشورها برگزار می‌شد، بسیاری از کشورهای حاضر طرف‌های غیر مؤثری بودند که اغلب به جبهه مخالفان دولت بشار اسد منتسب بودند.

به موازات این نشست‌ها نیز اجلاس‌ متعدد دیگری برگزار شد که تنها روسیه و امریکا در آن شرکت داشتند. بنابر این اجلاس لوزان نخستین نشستی بود که با حضور بازیگران اصلی بین‌المللی و منطقه‌ای مؤثر در بحران سوریه تشکیل شد و ترکیب کشورهای دعوت شده به آن نیز نشان می‌داد که نوعی موازنه میان دیدگاه‌های مختلف درباره آینده سیاسی سوریه وجود دارد. هر چند وجود این موازنه می‌توانست پیش‌بینی کننده آن باشد که لوزان به نتیجه ملموس و کوتاه مدتی نخواهد رسید اما به این معنا بود که جریان مخالف تروریسم و حامی دولت مرکزی سوریه توانسته است بالاخره این موازنه را به منصه ظهور رسانده و به طرف مقابل بقبولاند.

شاید به همین دلیل بود که کشورهای مخالف دولت بشار اسد در ادامه تلاش برای به ثمر رساندن دیدگاه‌های خود، ترکیب جدیدی را برای اجلاس آتی در لندن برگزیدند و با افزوده شدن آلمان و فرانسه و انگلیس که میزبانی نشست را برعهده دارد، برای تقویت جناح هوادار برکناری دولت بشار اسد عمل کردند. بنابراین آنها تلاش کردند که از نظر فضاسازی رسانه‌ای رویکرد‌های پیشین این مذاکرات احیا شود.

اما این نشانه ناکامی و ناتوانی این طیف از کشورها است که نتوانستند سایه اجماع بین‌المللی را بر سر رویکرد مورد خواست خود برقرار کند. در نتیجه آنها ناگزیر هستند که یک مفاهمه درونی را پیگیری کنند و اقناع و آرامش بخشی به کشورهای سرخورده از وضعیت موجود مانند قطر، عربستان و ترکیه را دنبال کنند.

از این جهت می‌توان حضور ایران در لوزان را که با برآورده شدن پیش‌شرط حضور عراق و مصر درنشست محقق شد، به عنوان کمک مؤثری به ایجاد موازنه در مذاکرات و تثبیت دستاوردهای مبارزه علیه تروریسم در سوریه ارزیابی کرد.

وجه دیگر تأثیرات نشست لوزان را باید در تأثیر آن بر موضوع مبارزه با تروریسم داعش در عراق جست‌وجو کرد. لوزان صحنه مناسبی بود تا موضوع مبارزه با داعش را به صحنه عراق نیز بسط دهد. چه با توجه به بحث انتقال بخشی از تروریست‌های تکفیری از شهر حلب به موصل و نیز زیاده‌خواهی‌هایی که از سوی ترکیه، عربستان، امارات و قطر در حاشیه پنجمین اجلاس مشترک ترکیه و اعضای شورای همکاری خلیج فارس؛ اجلاس لوزان توانست این وضعیت را خنثی کند و برگ برنده دیپلماتیکی برای جمهوری اسلامی ایران و دولت مرکزی عراق در پیشبرد پروژه مبارزه مردمی و بدون حضور قدرت‌های بزرگ برای آزادسازی موصل باشد.

با احتساب این جوانب مشخص است که مذاکرات آتی لندن در حالی برگزار می‌شود که بحران سوریه به نقطه عطف خود نزدیک شده است. چنان که در حوزه‌های عملیاتی و روی زمین ابتکار عمل در اختیار جریان‌های مخالف دولت بشار اسد و حامیان بین‌المللی‌شان نیست. این وضعیت برای طیف مذکور ناگوار است و آنها تلاش می‌کنند که دفع‌الوقت کنند. آنها به نتایج انتخابات ریاست جمهوری امریکا چشم دوخته‌اند و امیدوارند که از طریق تغییر در ریاست کاخ سفید وزنه سنگین‌تری پیدا کنند. هر چند در مقابل روسیه نیز تلاش می‌کند تا از خلأ و انفعال امریکا در منطقه بهره‌برداری حداکثری را داشته باشد تا بتواند وضعیت خود و موقعیت عملیاتی‌اش در سوریه را حفظ کند.

در این میان آنچه باید از سوی جمهوری اسلامی ایران مورد توجه قرار گیرد، افزایش تحرکات منطقه‌ای و یارگیری‌های جدید منطقه‌ای است که نمونه مثبت آن را می‌توان در اقدام مؤثر گسترش تعاملات با دولت مصر جست‌وجو کرد.

لوزان؛ برگ برنده جبهه مقابله با تروریسم

این ظرفیت را حتی می‌توان با کشورهای عربی منطقه که با خطر جریان‌های تکفیری در آینده مواجهند، پیگیری کرد. در این میان پیوند زدن آینده سوریه با آینده عراق پس از داعش حائز اهمیت است و می‌تواند از جمله ابتکارهای منطقه‌ای ایران باشد، زیرا علی‌القاعده در آینده با منطقه جدیدی از ناحیه تحرکات داعش مواجه خواهیم بود. بنابر این فعال‌سازی دیپلماسی مقابله با تروریسم از سوی ایران باید با گسترده بیشتری از کشورها از جمله کشورهای آسیای مرکزی، قفقاز و حتی کشورهای آفریقایی مطرح شود. همچنان که ما باید نیم نگاهی نیز به اتحادیه اروپا داشته باشیم که در زمره کشورهای با انگیزه قوی برای مبارزه با پیامدهای نشر و تکثیر افراطی‌گری و تروریسم ارعابی بعد از خروج احتمالی این نیروها از عراق و سوریه است.