مرز میان «اعمال مفرحانه و مجرمانه کجاست؟

تابناک: روزهای آخر سال با گذر لحظه ها در حال گام برداشتن به سوی لحظه پایانی و آغاز سال جدید است.اما همین درنگ ها و لحظات برای برخی پیام آور شادی و نو شدن و زیبایی طبیعت دارد و برای برخی دیگر اضطراب و دلهره به خصوص در آخرین چهارشنبه سال.

رسمی باستانی چهارشنبه سوری از جمله سنن ماندگار در مراسم های آیینی ایران است که متاسفانه با گذر سال ها از هدف و منشا اصلی خود دور شده و متاسفانه از سوی برخی افراد تبدیل به مراسمی جهت دلهره آفرینی و ترس گردیده است.مع الاسف این آییئن باستانی که می تواند محلی برای گردآمدن و سپری کردن لحظات شاد با یکدیگر باشد در برخی مواقع تبدیل به اقدامی دلهره آور و ترسناک و حتی در برخی موارد عمل مجرمانه گردیده است.

در سال‌های اخیر مردم با پریدن از روی آتش این مراسم را جشن نمی‌گیرند و برای ابراز شادی با استفاده از انواع وسایل محترقه، به شکل غیرمتعارف به ابراز شادی می‌پردازند، اتفاقی که پای سودجویان را نیز به این بازار پر هیاهو باز کرده است چرا که در سال‌های اخیر استفاده بی‌رویه از این وسایل توسط افراد به‌خصوص جوانان و نوجوانان باب شده و در مواردی موجب ایجاد اخلال در نظم و امنیت روحی و روانی افراد شده است.

با نگاهی گذرا به قوانین موجود و در غیاب موادی جهت برگزاری قانونمند و بدون حاشیه مراسم های شاد و آئینی ، برخی از مواد قانونی برای مجازات متخلفین و مجرمین در این مراسم دیده می شود.

بر اساس ماده ۱۲ قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات مصوب سال ۱۳۹۰ خرید و نگهداری ،حمل، توزیع و فروش مواد منفجره و مواد محترقه جرم است و متکبین آنها مجازات خواهند شد.
در متن این ماده آمده است:

هر کس به طور غیرمجاز اقلام یا مواد تحت کنترل را خریداری، نگهداری یا حمل نماید و یا به توزیع یا فروش آنها اقدام کند و یا هر گونه معامله دیگری با آنها انجام دهد به ترتیب زیر به مجازات تعزیری محکوم می‌شود:

الف ـ مواد رادیواکتیو یا میکروبی، به حبس از پانزده تا بیست و پنج سال

ب ـ مواد منفجره نظامی یا شیمیایی، به حبس از دو تا پنج سال

پ ـ مواد ناریه یا منفجره غیرنظامی، به حبس از شش ماه تا دو سال و جزای نقدی یک تا دو برابر ارزش مواد کشف‌شده و در صورتی که هدف از ارتکاب جرم مقاصد غیرامنیتی از قبیل بهره‌برداری غیرمجاز از معادن باشد، به حبس از نود و یک روز تا شش ماه

ت ـ گازهای بی‌حس‌کننده، بیهوش‌کننده و اشک‌آور، به حبس از شش ماه تا دو سال

ث ـ مواد محترقه و شوک‌دهنده‌ها (شوکرها)، به حبس از نود و یک روز تا شش ماه

تبصره ـ خـرید و حمل مواد محترقه غیرمجـاز که برای جشنـها و مراسم استفاده می‌شود مستوجب جزای نقدی از پانصد هزار ریال تا ده میلیون ریال است. مواد محترقه‌ای که به تشخیص وزارت دفاع خطرساز نیست از شمول این ماده و تبصره آن خارج است.

همچنین استفاده از مواد منفجره و محترقه در اماکن عمومی، اخلال در نظم و آسایش عمومی محسوب و برابر ماده 618 قانون مجازات اسلامی مستوجب حبس و شلاق است.

در متن ماده 618 قانون مجازات اسلامی آمده هر کس با هیاهو و جنجال یا حرکات غیرمتعارف یا تعرض به افراد موجب اخلال نظم و آسایش و آرامش عمومی گردد یا مردم را از کسب و کار باز دارد به حبس از سه ماه تا یک سال و تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم خواهد شد.

باید خاطر نشان کرد چنانچه بر اثر استفاده از مواد منفجره و محترقه در اماکن عمومی برای اطفال و زنان مزاحمت ایجاد شود، مرتکبین مطابق ماده 619 قانون مجازات اسلامی به حبس و شلاق محکوم خواهند شد.

ماده 619 قانون مجازات اسلامی می گوید هر کس در اماکن عمومی یا معابر متعرض یا مزاحم اطفال یا زنان بشود یا با الفاظ و حرکات مخالف شئون و حیثیت به آنان توهین نماید به حبس از دو تا شش ماه و تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم خواهد شد.

البته بر اساس همین قانون آتش زدن اموال متعلق به دیگران به وسیله مواد منفجره مستوجب مجازات حبس می باشد

چنانچه استفاده از مواد منفجره و محترقه موجب ایراد صدمات بدنی و جانی به دیگران شود مرتکب، حسب مورد به قصاص یا دیه محکوم خواهد شد.در مواد 676 و677و 678 قانون مجازات اسلامی آمده است:

ماده 676: هر کس سایر اشیای منقول متعلق به دیگری را آتش بزند به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.

ماده 677: هر کس عمداً اشیای منقول یا غیرمنقول متعلق به دیگری را تخریب نماید یا به هر نحو کلاً یا بعضاً تلف نماید و یا از کار اندازد به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.

ماده 678: هر گاه جرایم مذکور در مواد (۶۷۶) و (۶۷۷) به وسیله‌ی مواد منفجره واقع شده باشد مجازات مرتکب دو تا پنج سال حبس است.

البته نباید فراموش کرد چنانچه استفاده از مواد منفجره و محترقه موجب ایراد صدمات بدنی و جانی به دیگران شود مرتکب، حسب مورد به قصاص یا دیه محکوم خواهد شد.

گفتنی است از لحاظ حقوق جزا باید تأکید کرد که این شادی و تفریح در این روز خاص، باید به اندازه‌ای باشد که در حقیقت باعث اخلال در نظم، امنیت و آسایش افراد و جامعه نشود .ایجاد صداهای ناهنجار در جریان برگزاری مراسم چهارشنبه آخر سال، البته در حدی که عرف جامعه به پذیرش آن اقدام کند و مخالفتی با آن نداشته باشد، پذیرفتنی است و در این صورت مشمول این مواد نخواهد شد ولی اگر این موارد اخلال در نظم که از سوی مردم در این روز خاص مورد پذیرش قرار گرفته است،از حالت استثنا خارج است و می‌توان به برخورد قانونی با آن اقدام کرد. بنابراین باید بر نقش تعیین‌کننده قبول این وضعیت از سوی افراد جامعه و پذیرش عرفی آن در جرم بودن یا نبودن این اعمال تأکید کرد.