پارلمان سازی، گام اول اصلاح در جریان اصلاحات

خبرگزاری ایرنا: طرح پارلمان اصلاحات بحث پرچالش این روزها در اردوگاه اصلاح طلبان است. طرحی که به گفته طراحان، هدف غایی خود را اصلاح و بهبود سازوکارهای اثرگذاری این جریان در عرصه سیاسی کشور می داند و خود را نهادی ناظر و ایده پرداز معرفی می کند.

گرچه اصلاح طلبان به واسطه پیروزی فهرست یا چهره مورد حمایت خود در سه انتخابات متوالی از بزنگاه های سیاسی کشور به خوبی عبور کرده اند و اگرچه به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران حضور پررنگ گفتمانی در دو سطح قوه مجریه و مقننه در نظام های مردم سالار، حکایت از اعتماد جامعه به آن تفکر دارد، اما این گزاره در زیست اجتماعی و سیاسی جامعه ایران همیشه صحیح فرض نمی شود.

برخی شعارهای اعتراضات اخیر در کشور هم نشان می دهد اعتماد تام مردم به یک جریان سیاسی تا زمانی وجود دارد که آن جریان با دغدغه های آنها هماهنگ یا دستکم همدل باشد. ایجاد چنین همدلی در شرایط کنونی از دید برخی تئوریسین های جریان اصلاحات و در حالی که فاصله ای بیش از یک سال به نزدیکترین انتخابات سیاسی در کشور وجود دارد، نیازمند تحول، اصلاح و بهبود سازوکارهای اصلاح طلبان در این فاصله زمانی است.

از دید آنها اصلاحات برای تثبیت حضور خود در فهرست معتمدین مردم، نیازمند اصلاح است. چهره های تصمیم گیر و صاحب نفوذ این جریان ایده های مختلفی را برای بهبود سازو کاراصلاحات مطرح کرده اند که ایده «پارلمان اصلاحات» از تازه ترین و در عین حال از چالشی ترین پیشنهادات مطرح شده در جریان اصلاحات است .

**پیشینه و ضرورت تشکیل پارلمان اصلاحات

زمزمه های ایجاد سازوکار مشخص برای پیشبرد اهداف اصلاح طلبان در قالبی با عنوان پارلمان اصلاحات به سال ۸۷ باز می گردد. سیر رویدادهای پس از آن سال و انتخابات ریاست جمهوری دهم، طرح چنین موضوعاتی در حالی که اصلاح طلبان دوران فترت خود را سپری می کردند، چندان مناسب به نظر نمی رسید. پس از گذار از آن دوران، اضطرار شرایط و انتخابات تاثیرگذار پیش روی، بار دیگر اولویت طرح چنین موضوعی را به تعویقی پنج ساله انداخت و اکنون برخی چهره ها و نمایندگان احزاب اصلاح طلب از ضرورت روشن شدن تکلیف این طرح سخن می گویند.

«مصطفی کواکبیان» دبیرکل حزب مردم سالاری که از طراحان اصلی این طرح است، در آخرین کنگره این حزب، از رونمایی طرح پارلمان اصلاحات در خرداد سال آینده خبر داد و این تشکیلات را دموکراتیک، سراسری، پویا و حزب محور معرفی کرد که با نیت خارج کردن احزاب اصلاح طلب از رخوت در حال شکل گیری است.

اشاره کواکبیان به رخوت شکل گرفته را می توان در انتقادات برخی از چهره های حزبی نزدیک به جریان اصلاحات از شورای عالی سیاستگذاری تحلیل کرد. این شورا که در بحبوحه انتخابات مجلس در سال ۹۴ و با محوریت رییس دولت اصلاحات تشکیل شد، قرار بود کلام آخر را در تشتت آرای اصلاح طلبان زند و تصمیم این شورا معیار اقدامات اصلاح طلبان قرار گیرد. گرچه در سه انتخابات گذشته توانست تاثیرگذارباشد اما همچنان انتقاداتی بر نحوه عملکرد آن وجود دارد. مهمترین انتقادات از سوی احزاب و به سبب کمرنگ بودن حضور این تشکل ها در تصمیم گیری شورای عالی سیاستگذاری است.

**پارلمان نهادی موازی یا ناظر؟

طرح پارلمان اصلاحات اما در کنار موافقان خود، منتقدان و حتی مخالفان بسیاری هم دارد. منتقدانی که نقطه مشترک انتقادات آنان «موازی کاری» چنین تشکیلاتی در حضور شورای عالی سیاستگذاری است. از دیدگاه این منتقدان عملکرد شورای عالی سیاستگذاری توانسته اصلاحات را پیروز سه انتخابات متوالی کند، از این رو حضور پارلمانی که در طرح ایجاد آن، تصمیم گیری برای اصلاحات سرفصل نخست است کاری جز موازی کاری نخواهد بود.
طراحان و موافقان پارلمان اصلاحات اما نظر دیگری دارند، آن ها معتقدند که پارلمان اصلاحات نه تنها موازی اقدامات شورای عالی سیاستگذاری نخواهد بود بلکه با توجه به ظرفیت گسترده موجود در جریان اصلاحات این تشکیلات می تواند غنابخش فعالیت های اصلاح طلبان باشد. چنین نهادی می تواند در مقام ناظر هم ظاهر شده و بر عملکرد و اقدامات شورای عالی سیاستگذاری یا حتی احزاب زیر مجموعه اصلاحات نظارت داشته باشد.

**مانیفستی تازه یا سردرگمی جدید

حامیان طرح پارلمان اصلاحات آن را مانیفست تازه ای برای جناح چپ کشور می دانند. مانیفستی که قرار است به کدخدامنشی در اصلاحات پایان می دهد و به یک نهاد بالادستی به لحاظ تئوریک تبدیل شود و تولید مانیفست و خط مشی خواهد کرد. منتقدان اما آینده روشنی برای این طرح در افق سیاسی اصلاحات نمی بینند و پارلمان اصلاحات را فاقد چارچوب مشخص و واضح عنوان می کنند. طرفداران پارلمان اصلاحات همواره از فقدان سازوکار قانونی در شیوه تصمیم گیری اصلاح طلبان انتقاد داشته اند و اکنون معتقدند این تشکیلات می تواند به شخص محوری در تصمیمات غیرشفاف پایان دهد و عرصه را برای پرسش درباره دلایل برخی رویکردها از سوی برخی اصلاح طلبان باز کند.

**پارلمان و دوگانه تضاد و توافق با گفتمان اصلاحات

معتقدان به ضرورت تشکیل پارلمان اصلاحات این نهاد را نشانه آشکارپایبندی اصلاح طلبان بر ارزش های مبتنی بر دموکراسی مانند کثرت گرایی، احترام به انتقاد و تحزب محوری می دانند. این گروه معتقدند در شورای عالی سیاستگذاری، احزاب در حاشیه قرار گرفته اند و در تصمیم گیری ها و سیاست گذاری ها چندان به این اصل بهایی داده نمی شود.

در مقابل منتقدان و مخالفان تشکیل پارلمان اصلاحات، آمادگی احزاب شکل یافته در ایران به منظور اثرگذاری در کنش های سیاسی را چندان مطلوب ارزیابی نمی کنند. به اعتقاد این گروه احزاب برای رسیدن به سطح قابل قبولی از استانداردهای نقش آفرینی در سطح نخست قدرت راهی طولانی در پیش دارند و حضور ناتمام این تشکل ها در تصمیم گیری ها، اخلال گر موفقیت اصلاح طلبان خواهد بود.

منتقدان همچنین معتقدند پارلمان اصلاحات نه تنها به انسجام و نقش آفرینی بیشتر احزاب کمکی نخواهد کرد بلکه با تداخل وظایف و تشتت آرا سردرگمی های بسیاری را برای این جریان رقم خواهد زد. در برابر چنین دیدگاهی، برخی چهره های سیاسی اصلاح طلب معتقدند مقوله توجه به احزاب و رشد این اصول دموکراسی باید از نقطه ای آغاز شود و اصلاحات به عنوان پرچم دار گفتمان مردم سالاری باید خود آغازگر و حامی این آغاز باشد.

**آینده اصلاحات و تناقض تفرقه و پیروزی

در حالی که اصلاحات دستکم از بهار 92 تا 96 در سایه یک صدایی و وحدت خود توانست پیروز سه انتخابات مهم باشد، برخی طرح موضوعاتی مانند پارلمان اصلاحات را آغاز راه تفرقه در این جریان می دانند و با آن به مخالفت برخاسته اند. در برابر این مخالفان، حامیان پارلمان از طیف های مختلف اصلاح طلب این ایده را سرآغاز تفرقه ندانسته و می گویند تشکیل و تثبیت آن مداخله در شورای عالی سیاستگذاری نخواهد بود.

به هر روی تعالی اصلاحات در سایه پارلمان، آرمانی است که حامیان تشکیل این نهاد در پی اجرایی شدن آن، این طرح را به تصویب شورای عالی سیاست گذاری نیز رسانده اند. تازه ترین خبرها هم از تایید محتوای کلی این طرح از سوی رییس دولت اصلاحات دارد و تنها در تعیین و تبیین جزییات آن چالش هایی وجود دارد که به گفته طراحان آن تا دوم خرداد سال 97 برطرف شده و در این تاریخ شاهد رونمایی از پارلمان اصلاحات خواهیم بود.