پشت پرده خروج پژو از ایران

روزنامه شرق نوشت: «این دومین‌باری است که پژو - سیتروئن از ایران خارج می‌شود. نخستین بار با اعمال تحریم‌های شدید آمریکا علیه ایران، این شرکت خودروسازی از کشور خارج شد و همکاری با صنعت خودروی ایران را مسکوت گذاشت. بار دیگر، اما با خروج ترامپ از برجام، پژو - سیتروئن اعلام کرده است که با اتمام ضرب‌الاجل تعیین‌شده از سوی آمریکا از ایران خارج خواهد شد. از سوی دیگر قطعه‌سازان خارجی که قرار بود به ایران بیایند هم از سفر نکردن به کشورمان خبر می‌دهند.

خروج پژو - سیتروئن از ایران بدون شک، در اجرای برنامه‌های صنعت خودروی کشور تأثیرگذار خواهد بود، زیرا تمام برنامه‌هایی که قرار بود با یک شریک خارجی اجرا شوند، یک‌باره با خروج این شریک، با دست خالی صنعت خودروی ایران مواجه می‌شوند، اما سؤال اینجاست که چگونه یک خودروساز خارجی بدون هیچ پیش‌شرطی برای بار دوم در صنعت خودروی ایران پذیرفته می‌شود؟

علی خوانساری، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی، بر این باور است که صنعت خودروی ایران در ۳۰ سال گذشته در انحصار پژو بوده و این شرکت خارجی در واقع تربیت‌کننده مدیران خودرویی ایران بوده است. به همین دلیل پیمان نانوشته‌ای بین مدیران ایران‌خودرو، سایپا، برخی قطعه‌سازان و این شرکت خارجی شکل گرفته است که در آن منافع ملی جایی ندارد و فقط منافع این گروه در نظر گرفته می‌شود. همین پیمان نانوشته سبب می‌شود در‌های ایران به روی پژو باز باشد و مدیران این شرکت نه‌تن‌ها برای خروج از ایران نگران نباشند، بلکه به روز‌هایی فکر کنند که بار دیگر با منافع بیشتر به ایران بازگردند. کشور‌های اروپایی تلاش می‌کنند در چارچوب برجام منافع ایران را تأمین کنند و برای تحریم‌های آمریکا چاره‌ای بیندیشند یا از این کشور فرجه‌هایی دریافت کنند که به همکاری بین ایران و شرکت‌های اروپایی لطمه‌ای وارد نشود، اما یک‌باره خبرگزاری‌های فرانسه گزارش می‌کنند که شرکت پژو - سیتروئن قصد دارد از ایران خارج شود.

این شرکت در سال ۹۱ هم به دنبال تشدید تحریم‌های آمریکا علیه ایران از کشور خارج شده بود و این دومین بدعهدی شرکت پژو در قبال ایران است؛ بدعهدی‌ای که نمی‌دانیم چه بر سر صنعت خودروی ایران و تعهدات این صنعت با حواله‌های فروخته‌شده به مردم خواهد آورد. با وجود این برخی کارشناسان صنعت خودرو معتقدند که خروج پژو مشکلی برای صنعت خودروی ایران ایجاد نمی‌کند. اصلا کسی نمی‌داند که چرا ایران برای بار دوم به پژو اعتماد کرده و بدون در نظر گرفتن پیش‌شرط‌های لازم پای این شرکت خودروسازی را به صنعت ایران باز کرده است.

علی خوانساری، عضو هیات علمی دانشگاه علامه‌طباطبایی، در این رابطه عنوان می‌کند: سه دهه است که خودروسازی ما در انحصار پژو - سیتروئن است. این شرکت در این سه دهه هر جوری خواسته با صنعت و مردم ما بازی کرده، اما این رفتار پژو - سیتروئن با کمک شرکت‌های ایران‌خودرو و سایپا و رؤسای سازمان گسترش‌های وقت بوده است. به گفته او از آنجا که ایران نتوانسته استراتژی مشخصی برای صنعت خودروی خود تدوین کند، یک شرکت خودروسازی فرانسوی بر صنعت ما حاکم شده و از یک سو پس‌مانده‌های خودروی خود را به ایران تحمیل کرده و از این طریق منافع وحشتناکی برده و از سوی دیگر خیال این شرکت راحت است که مدیرانی در ایران تربیت کرده که صد درصد به این شرکت وابسته هستند. به همین دلیل پژو - سیتروئن به راحتی از بازار ایران بیرون می‌رود و خیالش راحت است که هر جا به نفعش باشد، بار دیگر به ایران بازخواهد گشت.

رفت و برگشت‌های با منفعت

بدون شک در عقد قرارداد با شرکتی که یک بار بدقولی کرده و به تعهداتش با ایران عمل نکرده است، باید جانب احتیاط را بیشتر از سایر شرکت‌ها رعایت کرد. اما گویی در قرارداد با پژو خبری از اقدامات پیشگیرانه نیست. عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی، در این باره می‌گوید: در قرارداد‌های خودروسازی، ایران خودرو و سایپا به منافع ملی فکر نمی‌کنند و آن چیزی که به آن توجه می‌کنند، منافع مدیران و قطعه‌سازان خاصی است که بر مدیران صنعت خودروی ایران تسلط یافته‌اند. در قرارداد‌ها همیشه منافع این قشر را در نظر می‌گیرند، اما به اسم منافع مردم و منافع ملی این کار را انجام می‌دهند. به همین دلیل پژو-سیتروئن خیالش راحت است که از ایران می‌رود و بعد با امتیازات بیشتر بازمی‌گردد.

او ادامه می‌دهد: مدیران ایران‌خودرو و سایپا هم از این وضعیت ناراحت نیستند، زیرا در این رفت و برگشت، منافع آن‌ها بیشتر تأمین خواهد شد. قدرت و انحصار آن‌ها بیشتر خواهد شد. به این ترتیب اینجا یک معامله دو طرفه بین مدیران ایران‌خودرو و سایپا، قطعه‌سازان و مدیران پژو-سیتروئن شکل می‌گیرد. این مجموعه از ایران خارج می‌شود و بُعد سیاسی هم به قضیه می‌دهد (در صورتی که اصلا این خروج بعد سیاسی ندارد) سپس با قدرت بیشتر و انحصار بیشتر بازمی‌گردد و این ساختار اجازه نمی‌دهد که هیچ شرکت دیگری در ایران سرمایه‌گذاری کند.

این عضو هیات علمی دانشگاه علامه می‌گوید: ما چند قطعه‌ساز خاص در ایران داریم که سهم بزرگی از ایران‌خودرو و سایپا را در انحصار خود دارند. این قطعه‌سازان اجازه ورود هیچ قطعه‌ساز مستقلی را به ایران نمی‌دهند. از ترفندی استفاده می‌کنند و می‌گویند قطعه‌سازان خارجی باید به ما متصل شوند تا در ایران کار کنند.

او اضافه می‌کند: وقتی روحانی به فرانسه رفت و با پژو-سیتروئن قرارداد امضا شد، این قرارداد زیر نفوذ ایران‌خودرو و سایپا و قطعه‌سازان بود. از همان ابتدا می‌دانستم که با وجود این که رئیس‌جمهور ما با فرانسه معامله می‌کند، اما نفوذ قطعه‌سازان و به‌ویژه مدیران ایران‌خودرو و سایپا محال است که بگذارد منفعتی به صنعت خودرو و مردم ایران برسد. در این مدت هم پژو-سیتروئن منافع خود را برد و سود کلان برد. مدیران ایران‌خودرو و سایپا و قطعه‌سازان خاص که برخی در سفر، همراه رئیس‌جمهوری بودند هم منافع خود را بردند. در حال حاضر هم خیالشان راحت است، زیرا قرارداد نانوشته‌ای بین آن‌ها وجود دارد که از قرارداد‌های نوشته‌شده‌ای که ما می‌بینیم، محکم‌تر است. این قرارداد‌های نانوشته فقط منافع آن‌ها را تأمین می‌کند، ولی به اسم منافع ملی پیگیری می‌شود و به ضرر اقتصاد ایران و محیط زیست ایران است.

خروج پژو-سیتروئن قطعی نیست

با وجود آن که خبرگزاری‌های فرانسه از خروج پژو-سیتروئن از ایران خبرداده‌اند، اما عبدالله بابایی، کارشناس خودرو، در گفت‌وگو با «شرق» خروج این خودروسازی فرانسوی را قطعی نمی‌داند. او می‌گوید: پژو-سیتروئن در حال بحث مذاکره برای کسب مجوز از آمریکا برای باقی ماندن در ایران است و این مسئله را بار‌ها در مکاتبات خود اعلام کرده است. فعلا قضاوت درباره خروج این شرکت از ایران زود است.

بابایی با اشاره به تجربه خروج پژو از ایران در سال ۹۱، خروج مجدد این شرکت از کشور را عاملی برای ضرر‌های مالی برای طرف مقابل معرفی می‌کند. او ادامه می‌دهد: با توجه به تجربه سال ۹۱، آسیب‌های خروج پژو از ایران برای ما زیاد نخواهد بود.

محمدرضا نجفی‌منش، رئیس انجمن صنفی قطعه‌سازان کشور، نیز در گفت‌وگو با «شرق» درباره لغو سفر قطعه‌سازان خارجی به ایران بیان می‌کند: آن‌ها به دلیل مبهم بودن فضای آتی کمی حضورشان در ایران را به تأخیر انداخته‌اند. او هم مانند بابایی معتقد است که خروج پژو از ایران برای ما ضرری ندارد و آن چه به کشور آسیب جدی وارد می‌کند، تشدید تحریم‌های آمریکاست.

جریمه یک میلیارد دلاری چین

نجفی‌منش به این پرسش که صنعت خودروسازی ایران چقدر به خارج وابسته است، این‌گونه پاسخ می‌دهد: در خودرو سه هزار و ۳۰۰ قطعه وجود دارد. یک‌سری مواد اولیه هم هست که اصلا در ایران تولید نمی‌شود. مثلا گرافیت یا کائوچوی طبیعی در ایران نداریم و برخی چیز‌ها حتما باید از آن سوی مرز‌ها بیاید. آن‌ها هم درست نشانه گرفته‌اند که این صنعت را تحت شرایط سخت بگذارند و اقتصادمان را فلج کنند. این‌دفعه یک نقشه فلج‌کننده برای ما کشیده‌اند که می‌طلبد مسئولان ما روی این مسئله کار و فکری اساسی انجام دهند.

او درباره خروج پژو از ایران هم حق را به این شرکت می‌دهد، زیرا آمریکا ۳۰ درصد اقتصاد دنیا را در اختیار دارد و زورگو است. اگر شرکت‌ها به همکاری با ایران که یک درصد اقتصاد دنیا را در اختیار دارد، ادامه دهند، دیگر قادر به تجارت با آمریکا نخواهند بود و منابع مالی آن‌ها بلوکه می‌شود. به همین دلیل این شرکت‌ها حاضر می‌شوند که ضرر‌های فسخ قرارداد را بدهند و فشار‌های ناشی از تحریم را تحمل نکنند.

رئیس انجمن قطعه‌سازان از ایجاد مشکل برای یک شرکت بزرگ چینی به دلیل همکاری با ایران و جریمه یک میلیارد دلاری این شرکت خبر داده و می‌گوید: فشار‌ها به ایران و شرکت‌های طرف قرارداد با ما به شدت سنگین است و باید دستگاه دیپلماسی برای آن راهکاری پیدا کند.»