بس است، دست از سر قلیان بردارید

خبرگزاری ایسنا: مصرف قلیان از دیرباز در کشور ما و برخی جوامع دیگر به عنوان یک تفریح مرسوم بوده است و متاسفانه به جمع استفاده‌کنندگان آن اضافه شده است.

بالا رفتن محبوبیت قلیان و استفاده از آن در محافل مختلف تا حد زیادی به دلیل تبلیغات بی‌اساسی است که درباره سالم بودن آن در بازار تجاری بر سر زبان‌ها افتاده است. در حالی که تحقیقات نشان می‌دهد برخلاف تصور عمومی، کشیدن قلیان بیش از سیگار برای سلامتی مضر است.

مصرف قلیان و باورهای نادرست

درباره مصرف قلیان باورهای غلطی در نزد بسیاری از مردم رایج است. شاید یکی از علت‌های گسترش مصرف قلیان همین باورهای نادرست باشد. از آنجا که سیستم کار قلیان بر پایه استفاده از حرارت غیرمستقیم و فیلتراسیون آب استوار است، بنابراین یکی از این تصورهای نادرست این است که آب موجود در قلیان جلوی ورود مواد مضر و سمی توتون و تنباکو به بدن را می‌گیرد!

برهمین اساس، عده‌ای آن را جایگزین مناسبی برای سیگار می‌دانند. در حالی که برخلاف این تصور، بیشتر این مواد سمی از جمله نیکوتین وارد ریه می‌شوند و به خاطر پک‌های عمیقی که اغلب فرد برای فرو بردن دود می‌زند، آسیب‌های جدی‌تر به حبابچه‌های ریه وارد می‌شود.

علاوه بر آن، مرطوب بودن لوله قلیان و مجرای خروج دود، می‌تواند عامل مهمی جهت رشد میکروب‌ها و قارچ‌ها باشد. تحقیقات اخیر مربوط به کشت مواد داخل لوله قلیان نشان داده است این مواد حاوی صدها نوع قارچ و میکروب است که به راحتی توسط دود، وارد دستگاه تنفسی می‌شوند و زمینه بروز عفونت‌های ریوی را فراهم می‌آورند.

دود قلیان اعتیادآور است و هرگز جایگزین مناسبی برای سیگار نیست.

تصور عمومی دیگر این است که اگر دود قلیان وارد ریه‌ها نشود، آسیبی به آنها وارد نمی‌سازد. این تصور نیز کاملا غلط است. چون دود از طریق مخاط و بافت ظریف دهان، حلق و حنجره جذب بدن می‌شود و آثار بسیار سوء خود را بر جای می‌گذارد.

بنا به گفته متخصصان، دود حاصل از مصرف قلیان، نه تنها همه موارد سرطان‌زای دود سیگار را داراست، بلکه مونوکسید کربن بیشتری هم دارد. مونوکسید کربن موجود در دود سیگار و قلیان جای اکسیژن موجود در جریان خون را اشغال می‌کند و بدین‌وسیله بافت‌های بدن را از اکسیژن محروم می‌کند.

بنا به نظر متخصصان، مصرف‌کنندگان قلیان در هر بار مصرف، دود بسیار زیادتری را در مقایسه با کشیدن یک نخ سیگار دریافت می‌کنند. مصرف یک نخ سیگار به طور معمول بین ۵۰۰ سی‌سی تا یک لیتر دود تولید می‌کند، اما هر پک قلیان به طور متوسط حاوی ۱۵ درصد تا یک لیتر دود است.

بنابراین، اگر مدت زمان مصرف قلیان را به طور متداول بین ۴۰ تا ۶۰ دقیقه محاسه کنیم و در هر وعده مصرف ۵۰ تا ۱۰۰ پک به قلیان زده شود، به رغم دفعات کمتر استفاده از آن در مقایسه با سیگار مقدار دود بیشتری وارد ریه‌ها می‌شود. به این ترتیب مسلم است، اثرات مضر و تخریب‌کننده قلیان کمتر از سیگار نیست، بلکه می‌تواند بیشتر هم باشد.

پیامدها و عوارض مصرف قلیان

امروزه استعمال دخانیات به عنوان یک فاکتور خطر عمده برای ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها به شمار می‌آید که در این‌جا به طور خلاصه به آن‌ها اشاره می‌شود.

۱- بیماری‌های قلبی و عروقی

یکی از مهم‌ترین عوارض مصرف دخانیات، بیماری‌های قلبی - عروقی است. بیماری‌های قلبی - عروقی شامل امراضی مانند فشار خون بالا، بیماری عروق کرونر و سکته قلبی و مغزی می‌شود. شاید مهم‌ترین اثر منفرد دخانیات بر سلامتی، نقش آن‌ها در ایجاد بیماری‌های قلب و عروق باشد. پژوهش‌ها بیانگر این واقعیت است که خطر حمله قلبی در کسانی که دخانیات مصرف می‌کنند، ۷۰ درصد بیشتر از افراد عادی است.

۲- انواع سرطان‌ها

دود تنباکو حاوی هزاران ماده از جمله مواد شیمیایی و ذرات ریز قطران است که عموما می‌توانند باعث ایجاد سرطان شوند.

مواد محرک موجود در دود سیگار و تنباکو باعث تنگی راه‌های هوایی و لوله‌های برونشی می‌شوند که حاصل آن تولید بیش از حد خلط است. این محرک‌ها ممکن است عملکرد سلول‌های سیستم ایمنی در ریه‌ها را با اشکال روبرو سازد و تعادل طبیعی آنزیم‌های ریوی را به هم بریزند که نتیجه آن آسیب‌پذیرتر شدن افراد در برابر بیماری‌های تنفسی است.

در نتیجه دود استنشاق شده، کارآیی مژک‌های داخل مجاری تنفسی را کاهش می‌دهند. این مژک‌ها اجسام ریز و مو مانندی هستند که در حالت طبیعی شبیه یک جارو عمل می‌کنند و ذرات خارجی را از ریه‌ها بیرون می‌ریزند. کشیدن یک نخ سیگار یا چند پک قلیان می‌تواند عملکرد جارویی این مژک‌ها را تقریبا برای یک ساعت کند سازد.

مصرف منظم و مداوم سیگار و قلیان، کم و بیش این مژک‌ها را فلج می‌کند و ریه‌ها را در معرض میلیاردها ذره ریز موجود در دود آن‌ها قرار می‌دهد. وقتی این مژ‌ک‌ها تا حد زیادی کارآیی خود را از دست دادند، قطرات حاصل از دود سیگار و تنباکو به تدریج سطح داخلی مجاری تنفسی را پوشانده و به آن‌ها آسیب می‌رساند. درواقع، وقتی این قطران داخل ریه‌ها سرد شد، لایه قهوه‌ای رنگ چسبناکی را روی پوشش داخلی مجاری تنفسی تشکیل می‌دهد. این لایه حاوی قطران و مواد شیمیایی دیگری است که می‌توانند باعث سرطان شوند.

سرطان‌های لب، دهان، حنجره، حلق، مری، لوزالمعده، کبد، کلیه، مثانه، دهانه رحم و سرطان روده بزرگ از دیگر عوارض بدخیم استفاده از سیگار و قلیان به شمار می‌روند. علاوه بر آن، دود ناشی از مصرف دخانیات می‌تواند باعث ایجاد زخم‌های گوارشی شود. همچنین قلیان باعث ریفلاکس معده (برگشت اسید معده به مری) می‌شود که در نتیجه آن، فرد سوزش شدیدی در سر دل دارد و دچار تهوع می‌شود. این بیماری تی در برخی موارد منجر به سرطان مری نیز می‌شود.

۳- تاثیر منفی بر زنان باردار و سقط جنین

زنانی که در دوران حاملگی سیگار یا قلیان می‌کشند بیشتر با خطر سقط جنین، مرده‌زایی یا تولد نوزادان کم وزن مواجه هستند. مطالعات همچنین حاکی از نوعی ارتباط مستقیم بین مصرف دخانیات توسط مادر در دوران بارداری و خطر سندرم مرگ ناگهانی اطفال است.

این ماده سال‌هاست که توسط کشورهای عربی تولید می‌شود و با انواع طعم‌ها و اسانس‌ها در اختیار مصرف‌کنندگان قرار می‌گیرد. تبلیغات وسیع به این باور دامن زده است که این نوع تنباکو بی‌خطر است! در حالی که به گفته پزشکان، این تنباکوها از بدترین نوع برگ توتون تهیه شده و اغلب از دورریز محصول کارخانه‌های تولید توتون به دست می‌آیند، اما به واسطه اضافه کردن مواد شیمیایی معطر و بسته‌بندی‌های جذاب و پرزرق و برق در کشورهای عربی، آن‌ها را به نام «معسل» به فروش می‌رسانند.

در این کارخانه‌ها، پوست میوه‌ها را تخمیر و با ملاس یا گلیسرین مخلوط می‌کنند. اگر این مخلوط با زغال سوزانده شود، آکرولئین تولید می‌کند. آکرولئین ماده‌ای سرطان‌زاست که باعث ایجاد سرطان مثانه می‌شود. این اسانس‌ها، علاوه بر تحریک دستگاه تنفسی موجب حساسیت و آلرژی می‌شوند. بنابراین، جدا از بیماری‌های ذکر شده، رینیت آلرژیک و سرفه‌های مزمن همراه با خلط از عوارض دیگر مصرف این مواد است.

مصرف قلیان و آسیب به دیگران

سیگار و قلیان نه تنها برای کسانی که مصرف‌کننده آنها هستند، مضر و خطرناک است. بلکه به اطرافیان و کسانی که به صورت غیرمستقیم در معرض دود سیگار و قلیان قرار می‌گیرند (دود دست دوم) نیز آسیب می‌رساند. آژانس حفظ محیط زیست (EPA) دود سیگار در محیط را به عنوان یک ماده سرطان‌زای گروه A که مسئول هزاران مورد سرطان ریه در هر سال در میان افراد غیرسیگاری است، طبقه‌بندی کرده است.

افرادی نیز که در مواجهه با دود تحمیلی قلیان قرار دارند، همانند مصرف‌کنندگان آن امکان ابتلا به انواع سرطان‌ها، بیماری‌های قلب و عروق، تنفسی و آثار سوء دوران بارداری را دارند.

بهتر است بدانیم که:

- تاکنون هزاران مقاله علمی که نتیجه تحقیقات، تجربه‌ها و بررسی‌های پزشکان و دانشمندان و دستاورد دانشگاه‌ها و مراکز علمی جهان است، آثار سوء و مضرات دخانیات را تایید و به همگان به ویژه جوانان توصیه می‌کنند تا از مصرف آن پرهیز کنند.

- سیستم بسیار پیچیده بدن به ویژه قلب و ریه‌های شفاف ما برای یک زندگی سالم و شاداب آفریده شده‌اند، اگر آنها را با دود دخانیات آلوده کنیم، مجبوریم یک عمر زندگی خاکستری و سیاه دردآلود را تحمل کنیم.

- سالیانه میلیون‌ها نفر در سراسر جهان بر اثر مصرف دخانیات و مرگ زودرس جان خود را از دست می‌دهند.

- استعمال دخانیات، هزینه‌های سنگینی در بر دارد. زمان‌های از دست رفته، بیماری‌های قلبی - عروقی و ریوی، هزینه‌های درمانی، غیبت از کار بر اثر بیماری، تنها بخشی از این هزینه‌های جبران‌ناپذیر است.

- آنچه که پایانش درد، رنج و سختی است و آرامش و راحتی را از آدمی سلب می‌کند، تفریح نیست، پس هرگز به مصرف قلیان به چشم یک تفریح سالم نگاه نکنیم.

- مصرف سیگار و قلیان می‌تواند آغاز برای گرایش به مصرف مواد مخدر باشد.