۱۳ اسفند - ۳ مارس؛ در تاریخ چه گذشت؟

برترین ها: امروز ۱۳ اسفند برابر با ۳ مارس تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:

۵۳۰ پيش از ميلاد - كوروش بزرگ بنيادگذار ايران از اين دنيا رفت

كوروش بزرگ بنيادگذار كشور ايران، مردي كه عموم تاريخ نگاران او را «انديشمند، انساندوست، دادگستر و مهربان» توصيف کرده اند در مارس سال ۵۳۰ پيش از ميلاد ــ ۹ سال پس اعلام امپراتوري ايران فوت شد. وي يازده سال پس از ايجاد دولت واحدي از سه طايفه مهاجر قوم آرين - پارس، ماد و پارت - شهر بابل (در جنوب غربی بغداد امروز و پايتخت يک امپراتوري به همان نام) را تصرف و در آنجا در اكتبر سال ۵۳۹ پيش از ميلاد ايجاد امپراتوري مشترك المنافع ايران را اعلام كرده بود.


امپراتوري ايران در زمان كوروش كه نام او در غرب با قلب تلفظ حروف يوناني، سيروس و سايرس، گفته مي شود از هند تا مرمره و از سيردريا (رود سیحون) تا درياي سرخ امتداد داشت که پسر او کامبیر (کامبوزيا = کامبوجیا = کمبوجیه) بر وسعت آن افزود و داریوش بزرگ پدر ناسیونالیسم ایرانی و پسرش خشایارشا قلمرو ایران را گسترش بیشتری دادند که بیش از دو قرن بزرگترین قدرت و تنها ابرقدرت جهان بود با فرهنگ و تمدنی درخشان و بیمانند. كوروش براي اخراج طوايف آرال که از سیردریا گذشته وارد سغدیانا و سرزمين پارسیان در فرارود (تاجيكستان امروز و ...) شده بودند به اين منطقه رفته بود كه به سوي او كه سوار بر ارّابه بود و سربازانش را در ميدان نبرد هدايت مي كرد زوبيني پرتاب شد و عمر وي پايان يافت. با وجود درگذشت كوروش، سربازان او جنگ را بردند و مهاجمان را به آن سوی سیردریا عقب راندند. [سغد اینک یک ایالت تاجیکستان و فرماندارنشین آن، شهر باستانی خجند است]. برخي از مورخان درگذشت کوروش بزرگ را در منطقه فرارود نتيجه بيماري نوشته اند، نه اصابت زوبين. آرالي ها تمدني عقب مانده و غير قابل قبول براي ايرانيان داشتند و كوروش مايل به آلوده شدن ايرانيان به اين تمدن [از جمله همبستر شدن علنی با زنانشان] نبود. موسس و پدر كشور ايران كه مادرش ماد و پدرش پارس بود در ميدانهاي جنگ، هميشه در ميان سربازان بود و از آنان جدا نمي شد و (اگر نوشته مورخان يوناني درست باشد) جان خود را بر سر همين روش گذارد. او بارها گفته بود كه نبايد سرباز جان بركف نهد و بجنگد و افتخار پيروزي نصيب شاه شود كه دور از ميدان جنگ در چادر خود درميان نيروهاي محافظ و اسبان آماده براي فرار مي آسايد.

جنازه كوروش همچنان كه وصيت كرده بود به پاسارگاد منتقل و مدفون شد که آرامگاه او تا به امروز باقي مانده و هموطنان پس از ۲۵ قرن همچنان برای ادای احترام نسبت به او به پاسادگاد می روند. كوروش در بابل و پس از صدور اعلامیه ای که امروز نحستین منشور اتحاد ملل و حقوق بشر نام برده می شود وصیت کرده بود صرف نظر از محل مرگ او، باید در پاسارگاد دفن شود. کوروش هنگام تعيين محل دفن خود از اين كه براي مدتي بسيار طولاني، جسد او قطعه زميني را از ثمر دادن باز مي دارد از مردم ايران (قبلا) پوزش خواسته بود.


كوروش جهاني فكر مي كرد و همه ملتها را متساوي الحقوق مي دانست و عقيده به ايجاد يك دولت جهاني مجهز به اخلاقیات داشت تا جنگها و خونريزي ها پايان يابد و يک قانون واحد حاكم بر روابط ملتها باشد.

اعلاميه او پس از فتح بابل كه سلطانش به آزار دادن ساير ملل و نيز اتباع خود شهرت داشت، نخستين منشور ملل متحد و اعلاميه حقوق بشر شناخته شده و نگهداري مي شود. كوروش دين ايرانيان (آيين زرتشت) را به ملل ديگر تحميل نكرد. وي شورائي از سران ملل تابعه به رياست خود تشكيل داده بود و امپراتوري او در حقيقت يك جامعه مشترك المنافع بود و شرط عضويت در اين جامعه دادن آزادي به مردم محل، بر قراري حكومت قانون، منع بردگي و قطع ظلم و تعدي بود. ارتش كوروش سربازان اسير را به بردگي نمي فروخت و اموال ملت مغلوب را مصادره و غارت نمي كرد. يهوديان در كتاب مقدس خود كوروش را «آزاديبخش» و او را يك مسيح خوانده اند. كوروش اسيران يهودي دولت بابل را آزاد كرد و به وطن خود بازگردانيد و با پول ايران شهرهايشان را كه به دست سلطان بابل ويران شده بود مرمت و نوسازي كرد.

طبق نوشته برخي از مورخان و تطبيق تقويم ها ، فوت كوروش در چهارم مارس اتفاق افتاد.

۱۵۱۹ - هجوم اروپایی ها به قوم مایا و قوم آزتک

هرناندو کوتز Hernando Cortez اسپانیایی با چندصد نظامی و تعدادی توپ گام به مکزیک نهاد تا این سرزمین را که دارای تمدنی درخشان و تاسیسات اداری و سلطان بود تصرف و برخزاین سلطان آزتک Aztec که شنیده بود پر از طلا است دست یابد. در آن زمان آزتکها در بخش شمالی و قوم مایا Maya در جنوب مکزیک زندگی می کردند و دارای نظام حکومتی جداگانه بودند. مشکل آنان این بود که توپ و تفنگ نداشتند. مزیت اروپاییان همین سلاحهای آتشین بود.


1916 - در پي كناره گيري فرمانفرما از رياست وزراء، محمد وليخان تنكابني (سپهسالار) مامور تشكيل كابينه شد. علت كناره گيري فرمانفرما اختلاف نظراو با روسها بود که نيروي نظامي وارد ايران کرده بودند.


1954 - نخستین عمل پیوند کلیه در جهان در یک بیمارستان ایالت ماساچوست آمریکا انجام شد.

1936 - نخستين حركت نظامي هيتلر

يك سال پس از برقراري مجدد نظام وظيفه اجباري در آلمان، هيتلر در اين روز از مارس سال 1936 به واحدهاي يك لشكر پياده آلماني دستور داد كه وارد منطقه غير نظامي «راينلند» شوند و نشان دهند كه آلماني ها حاكم بر وطن خود هستند و قراردادهاي تحميلي «ورساي» و «لوكارنو» را دير زماني است كه پاره كرده اند.

هيتلر هفتم مارس (سه روز بعد) به پارلمان رايش (آلمان) رفت و نمايندگان را كه عموما از اعضاي حزب ناسيونال سوسياليست کارگران آلمان (نازي) به رهبري او بودند در مورد دستوري که داده بود توجيه كرد و گفت كه همسايگان آلمان بارديگر باهم برضد المان نزديك مي شوند و ما نمي توانيم ساكت بنشينيم. ما بايد حقوق و شئون برابر با قدرتهاي ديگر داشته باشيم و اين را كسي به ما نمي دهد بايد خودمان آن را به دست آوريم.


هيتلر گفت كه از اين لحظه آلمان را مقيّد به رعايت هيچ يك از قراردادهاي منعقده بعد از جنگ جهاني اول نمي داند.

همان روز و پس از انتشار اين اظهارات هيتلر در رسانه ها، دولت فرانسه باا نگلستان تماس گرفت، ولي انتوني ايدن وزير امور خارجه انگلستان تنها به محكوم كردن لفظي حرف و عمل هيتلر بسنده كرد و اين کار بر جرات هيتلر افزود. از تماس نخست وزير فرانسه با استالين هم چيزي عايد نشد.

نهم مارس 1936 دولت انگلستان اعلام داشت كه در شرايط موجود نمي تواند به فرانسه كمك نظامي برساند تا هيتلر را با زور وادار به رعايت قراداد «لوكارنو» و خروج واحدهاي آلماني از راينلند كند و به اين ترتيب فرانسه را كاملا مايوس كرد. در همين روز هيتلر در يك اجتماع سيصد هزارنفري در مونيخ گفت كه «تاريخ» بعدا درباره اين اقدام او (ناديده گرفتن قراردادهاي پاياني جنگ جهاني اول) قضاوت خواهد كرد.

1977 - زلزله در بوخارست پایتخت رومانی و حومه آن بیش از 1500 تن را کشت.


۱۲۳۵ ش - انعقاد معاهده پاریس بین ایران و انگلستان و جدا شدن افغانستان از ایران

پس از تصرف هرات در افغانستان توسط قوای ناصرالدین شاه قاجار، دولت انگلستان که از این امر ناراضی بود، به ایران اعلان جنگ داد و جزیره خارک و بوشهر را به اشغال خود درآورد. در این حال درگیری‏هایی بین نیروهای ایرانی و انگلیسی روی داد که به شکست سربازان ایرانی انجامید. از این رو مذاکراتی برای صلح آغاز شد که به عقد معاهده پاریس در فرانسه بین ایران و انگلیس انجامید. به موجب این معاهده ننگین، دولت ایران تعهد سپرد که هرات و تمام خاک افغانستان را تخلیه نماید و از هر ادعایی نسبت به حکومت خود در هرات و تمامی افغانستان دست بردارد.


انگلیسی‏ها نیز پذیرفتند که قوای خود را از ایران خارج کنند و اسرای جنگی ایران را آزاد سازند. این معاهده، دست ایران را به کلی از دخالت در افغانستان کوتاه کرد و باعث نفوذ انگلستان در دربار ایران گردید. بنابراین، هرات به کلی از ایران جدا شد و افغانستان نیز با عنوان استقلال یابی، از ایران استقلال یافت. عهدنامه پاریس، ضربه شدید دیگری بود که بر پیکر استقلال سیاسی و اقتصادی ایران وارد آمد و بر اثر آن، که کمتر از معاهدات گلستان و ترکمنچای بین ایران و روسیه نبود،قلمرو حکومتی ایران به کمترین حد خود رسید.


1375 - سقوط یک فروند هواپیمای داسو فالکن-۲۰ ارتش جمهوری اسلامی ایران در اردبیل.

1980 - رابرت موگابه از مبارزان کسب استقلال زیمبابوه (رودزیای شمالی) معروف به ناسیونالیست چپ (بعدا مارکسیست) نخست وزیر این کشور شد. وی هفت سال بعد به ریاست جمهوری زیمبابوه انتخاب شد و هنوز این سمت را برغم دشمنی شدید و تبلیغات منفی غرب از دست نداده است.


۱۳۸۹ - استعفای محسن هاشمی رفسنجانی از مدیریت متروی تهران.


زادروزها

۸۹۲ - شاه تهماسب یکم٬ در روستای شه‌آباد اصفهان.
۱۲۸۹ - آیت الله سید محمود علایی طالقانی٬ روحانی شیعه، سیاست‌مدار از فعالین نهضت ملی شدن نفت و نهضت مقاومت ملی، از بنیانگذاران جبهه ملی دوم، از بنیانگذاران نهضت آزادی ایران، عضو مجلس خبرگان قانون اساسی و نخستین امام جمعه تهران پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران بود


۱۳۳۶ - مجتبی راعی, کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس.
۱۳۳۶ - علاءالدین طباطبایی, زبان‌شناس و مترجم.


۱۳۴۸ - پانته‌آ بهرام، بازیگر ایرانی تئاتر، سینما و مجموعه‌های تلویزیونی
۱۳۵۱ - لن وایزمن، کارگردان و نویسنده‌ی اهل ایالات متحده آمریکا


۱۳۵۸ - بابک نهرین, طنزپرداز.
۱۶۷۸ - آنتونیو لوچو ویوالدی نوازنده چیره دست ویولون و آهنگساز شهیر موسیقی دوره باروک اهل ونیز
۱۹۹۲ - دانیل لوید، راننده‌ی انگلیسی اتومبیل رانی


۱۹۹۳ - آبیگائل مویتی، بازیگر آمریکایی
۱۹۹۵ - بیل میلنر، بازیگر انگلیسی

درگذشت‌ها

۱۸۳۲ - ژان فرانسوا شامپولیون دانشمند، زبان‌شناس و شرق‌شناس فرانسوی.
۱۳۶۴ - آلبرت لستر لنینگر, زیست‌‌شیمیدان آمریکایی (تولد ۲۸ بهمن ۱۲۹۵)


۱۳۸۸ - محمد خوانساری, استاد برجستهٔ فلسفه و منطق در دانشگاه تهران.

*****
منابع:

-پايگاه نوشيروان کيهاني زاده
-ویکی پدیای فارسی
-صفحه امروز در تاریخ در توئیتر
-راسخون