۱ شهریور - ۲۳ آگوست؛ در تاریخ چه گذشت؟

برترین ها: امروز ۱ شهریور برابر با ۲۳ آگوست تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:

۱۸۲۱ - اسپانيا پس از ۳ قرن به مكزيك استقلال داد. مكزيك پيش از ورود اسپانيائي ها به قاره غربي داراي تمدني درخشان و كهن، و يك امپراتوري بود.


۱۸۶۶ - امضاي معاهده تاريخي "پراگ" ميان دو كشور پروس و اتريش

قسمت اعظم سرزميني كه امروزه آلمان ناميده مي‏شود در اواسط قرن نوزدهم از كشورهاي كوچكي تشكيل مي‏شد كه در هر كدام يك پادشاه يا شاهزاده حكومت مي‏كرد. با به قدرت رسيدن بيسمارك و در اختيار گرفتن مقام صدراعظمي پروس وي كه در آرزوي وحدت ايالات و اميرنشين‏هاي آلمان در زير يك پرچم و تشكيل يك امپراتوري نيرومند از پيوستن پروس و كنفدراسيون آلمان بود، قبل از هر چيز به تقويت نيروي نظامي پروس پرداخت و در اولين جنگ خود براي الحاق يكي از اين ايالت‏ها به قلمرو حكومت پروس، در سال ۱۸۶۴م پيروز شد.


اختلافات اتريش و پروس بر سر اين ايالت در اين سال به رويارويى مستقيم پروس و اتريش منتهي شد. در اين جنگ كه به جنگ هفت هفته معروف شده است، نيروهاي پروس براي نخستين بار قواي اتريش را شكست دادند و در نتيجه قرارداد صلحي كه در روز ۲۳ اوت ۱۸۶۶م در پراگ به امضا رسيد، كليه اميرنشين‏ها و ايالات واقع در شمال رودخانه راين، اتحاديه جديدي به نام كنفدراسيون شمالي آلمان تشكيل دادند و با پروس متحد شدند.

۱۹۱۴ - اعلان جنگ ژاپن به آلمان در جريان جنگ جهاني اول

با فروزان شدن آتش ويرانگر و خانمان‏سوز جنگ جهاني اول، جنگ اوليه اتريش و صربستان به يك جنگ عمومي در اروپا مبدل شد و كشورهاي مختلف هر يك به بهانه‏اي وارد اين معركه مي‏شدند. در طول ماه اوت ۱۹۱۴م، اين جنگ ابعاد وسيع‏تري به خود گرفت چرا كه در روزهاي دوازدهم و سيزدهم اين ماه، انگلستان و فرانسه به اتريش اعلان جنگ دادند. ده روز بعد در ۲۳ اوت، ژاپن نيز به عنوان متحد انگليس به اتريش و آلمان اعلان جنگ داد. با ورود به ژاپن به عرصه جنگ جهاني اول، آتش اين نبرد در فراسوي مرزهاي اروپا در شرق آسيا نيز شعله‏ور گرديد و منطقه را بيش از پيش دچار آشوب و كشتار نمود.


۱۹۴۱ - دستور بي حاصل رضاشاه در آستانه اشغال نظامي ايران

رضاشاه پهلوي ۲۳ آگوست ۱۹۴۱ بالاخره دستور داد آن دسته از اتباع آلمان كه در ايران به وجودشان نياز نيست از اين كشور خارج شوند. شايد او هنوز متوجه نشده بود که اخطارهاي پي در پي لندن و مسکو داير بر اخراج آلماني ها، فريب او و خريد وقت براي اشغال نظامي ايران بود. راديو دولتي لندن که در کنترل ماشين جنگي انگلستان بود پنج روز پيش از آن، شمار آلماني هارا در ايران دو هزار و هفتصد تن اعلام كرده بود و گفته بود كه وجود اين آلماني ها در ايران امنيت همسايگان اين کشور را تهديد مي كند.

رضاشاه که در سالهاي آخر سلطنت خود تلاش کرده بود از حلقه نفوذ انگليسي ها خارج شود به احتمال زياد تفسير درستي از تحولات بين المللي تير و مرداد ۱۳۲۰ نداشت از جمله اين تحولات: قرارداد دفاع متقابل انگلستان و شوروي در ۲۱ تيرماه، ملاقات چرچيل و روزولت و طرح منشور اطلس (اتلانتيک) در ۲۳ تيرماه، ملاقاتهاي پي در پي آندره اسميرنوف سفير تازه شوروي در تهران و ريدرزبولارد سفير انگلستان با علي منصور نخست وزير وقت و اظهارات ضد و نقيض آنها، دستور محرمانه چهارم امرداد چرچيل به ژنرال «ويول» در هند که نيروهاي آماده خودرا هرچه زودتر به عراق بفرستد، توجيه پارلمان انگلستان در ۱۵ hمرداد از سوي ايدن وزير امور خارجه وقت از خطر ادامه اقامت آلماني ها در ايران و ... و بالاخره افزايش گزارشها و مقالات رسانه هاي غرب درباره گرايش ايران به سوي آلمان، هدفهاي هيتلر در ايران و خاورميانه و استقرار آلماني ها در گوشه و کنار ايران.


از نخستين روزي كه ارتش آلمان به شوروي حمله ور شده بود حساسيت مسكو و لندن نسبت به ايران بيشتر شده بود و اخطارهاي پي در پي مقامات آن دو كشور به ايران به همين دليل و نيز براي توجيه اقدامات بعدي آنها بود. تصميم رضاشاه به صدور دستور خروج آلمانيهاي غير لازم هنگامي صورت گرفت كه واحدهاي يك لشكر هندي كه عده آنان به چهار هزار نفر هم نمي رسيد در خاك عراق به مرزهاي ايران نزديك مي شدند. حال آن كه افراد ارتش ايران پنجاه برابر آنان بودند، ولي رضاشاه در آن دو ماه حساس سازمان ارتش را از افسراني که احتمال تطميع شدن داشتند پاک نکرد، نظاميان رزمنده و ميهندوست را سمت فرماندهي نداد، حالت فوق العاده در کشور اعلام نکرد و با اين که رجال وابسته به انگلستان را بخوبي مي شناخت آنان را برکنار و تحت نظر قرارنداد تا تماس نامطلوب نداشته باشند، و مردم را از خطري که در اطرافشان کمين کرده بود آگاه نساخت و اقدامات دفاع غير نظامي و بسيج مردمي و .... بعمل نياورد، تنها روز يکم شهريور مرخصي افسران ارتش ايران لغو شد که ابدا کافي نبود.

در پاسخ برخي مفسران که مي گويند: تسليم شدن بهتر از تحمل تلفات است، بايد گفت که غرور ملي و دفاع از وطن چه مي شود که تکليف و رسالتي است بزرگ و غير قابل مصالحه و صرف نظر کردن. تلفات ناشي از گرسنگي و انواع بيماري و اسارت سياسي پس از تسليم خانئانه ايران در شهريور ۱۳۲۰ بمراتب بيش از تلفاتي بود که اگر مقاومت صورت مي گرفت وارد مي آمد. بعلاوه،«مقاومت» ملت را زنده و گوش بزنگ مي ساخت و پس از آن، تسليم هر شرايط سياسي نمي شد و رويدادهاي سياسي ـ اجتماعي پس از شهريور ۱۳۲۰ به وقوع نمي پيوست و ملت در مسير ديگري که قطعا بهتر بود قرارمي گرفت و دست کم از شر رجال وابسته به خارجي راحت مي شد و ....

۱۹۵۳ - تشکيل کابينه کودتا

۲۳ آگوست ۱۹۵۳ (يکم شهريور ۱۳۳۲) سرلشكر زاهدي كابينه خودرا كه در آن علي اميني (که شهرت داشت مورد حمايت دولت واشنگتن است) وزير دارايي بود و بسياري آن را کابينه کودتا مي خوانند تشكيل داد و به بسياري از كساني كه به او در رسيدن به قدرت ياري داده بودند مقام و منصب و امتيازهاي متعدد داد.

در همين روز، كِرميت روزولت مامور ارشد «سيا» كه از او به عنوان يکي از مجريان اصلي طرح براندازي حكومت دكتر مصدق نام مي برند با شاه ملاقات كرد.

طبق بعضي نوشته ها، گويا شاه در اين ملاقات از كرميت روزولت كه اورا به قدرت باز گردانده بود سپاسگزاري كرده بود. در همين روز، روزنامه هايي که پس از فرار شاه، مطالبي بر ضد او نوشته بودند توقيف شدند و دستگیری و برکناری مقامات دولتی ادامه داشت. روزنامه هاي حزب توده و نشريات احزاب هوادار دکتر مصدق که از ۲۹ امرداد تعطيل شده بودند لغو پروانه شدند. نشريات حزب توده از آن پس به صورت زيرزميني چاپ و توسط اعضاي جوان اين سازمان در ساعات شب به خانه ها انداخته مي شدند و يا به طريق غير علني توزيع مي گرديدند.


از آنجا که براندازي 28 امرداد سرآغاز عمليات مشابه و متعدد ديگر بود و دگرگوني وسيع به وجود آورد و سرنوشت ملتهاي مربوط را تغيير داد، تاکنون در اين زمينه کتب و رسالات و مقالات فراوان نوشته شده است که هيچکدام کامل و برخي نيز صادقانه نبوده و يا باهدف توجيه عمل و يا دادن نشاني نادرست منتشر شده اند.

دونالد ويلبرdonald wilber مامور اسبق سيا در منطقه خاورميانه نيز در اين زمينه در سال 1986 کتابي منتشر ساخته و به عمليات طرح tp- ajax اشاره کرده است.

به نوشته ويلبر، پيروزي عمليات 28 امرداد 1332 تهران برحسب شانس بود، زيرا پس از شکست عمليات 25 امرداد و دستگيري سرهنگ نصيري که ماموريت ابلاغ حکم نخست وزيري زاهدي را به دکتر مصدق داشت و بازداشت چند افسر ديگر، روزولت از ادامه آن مايوس شده و جريان را به واشنگتن خبرداده بود و تصميم به خروج فوري از ايران گرفته بود که مسئولان اينتليجنس سرويس انگلستان و چند عامل ايراني مانع شدند و اصرار به ادامه عمليات کردند.

1958 - قول «دوگل» به رهاساختن مستعمرات فرانسه


شارل دوگل رهبر وقت فرانسويان ۲۳ آگوست ۱۹۵۸ در آخرين مرحله سفر طولاني به مستعمرات فرانسه كه امپراتوري اين كشوررا تشكيل مي دادند در شهر برازاويل پايتخت كنگوي فرانسه در اجتماعي خطاب به هزاران تن از ساكنان اين شهر قول داد كه در برابر تمايلات استقلال طلبانه مستعمرات فرانسه قرار نخواهد گرفت و گفت كه به سود فرانسه است كه مستعمرات را رها سازد و با هم يك گروه مشترك المنافع تشكيل دهند (عكس بالا). بيان چنين مطلبي از سوي دوگل كه در احساسات ناسيوناليستي او ترديد نبوده است در سراسر جهان با اهميت ويژه تلقي شد و ساير دولتهاي مستعمره دار نيز در صدد رها ساختن مستعمرات برآمدند كه ظرف چهار سال (پس ازنطق دوگل) بسياري از مستعمرات استقلال يافتند.

مناسبت ها:

روز بزرگداشت ابوعلي سينا و روز پزشك

ابوعلي حسين بن عبداللَّه بن حسين بن علي بن سينا ملقَّب به حجة الحق، معروف به شيخ الرييس، از حكماي بزرگ و علماي نامدار جهان و پزشكان اسلام است. وي در سوم ماه صفر سال ۳۷۰ ق در بلخ به دنيا آمد و از خردسالي به فراگيري علوم زمان پرداخت تا اين‏كه در جواني، علامه دهر گرديد. او چنان در علم پيش‏رفت كه استادان خود را استاد شد و عمرش به بيست نرسيده بود كه به مطالعه علوم فلسفي همت گماشت. هرگاه مسأله‏اي از مسائل بر او مشكل مي‏شد، با وضو به مسجد شهر مي‏رفت و حلّ آن مسأله را از خداوند مي‏خواست. ابوعلي سينا به سبب معالجه بيماري امير نوح بن منصور ساماني، مقرب پادشاه گرديد. شيخ از اين فرصت استفاده كرد و به كتابخانه دربار راه يافت. در مدت عمر ابوعلي‏ سينا، وقايع متعددي بر او گذشت كه از وزارت تا زندان را در بر داشت. شيخ به زبان‏هاي فارسي و عربي، تاليفات فراوان دارد كه اشارات، شفا، حكمت عرشيه، قضا و قَدَر و لغةالعَرَب و... از آن جمله‏اند. سرانجام اين دانشمند شهير و فيلسوف كبير در ۵۸ سالگي در همدان درگذشت و در همان شهر مدفون گرديد. به پاسداشتِ اين پزشك نامدار مسلمان، روز اول شهريور در جمهوري اسلامي ايران، روز پزشك نامگذاري شده است.



زادروزها

۳۵۹ - زادروز ابن سینا٬ پزشک٬ شاعر ملقب به شیخ الرئیس.
۱۷۵۴ - زادروز لوئی شانزدهم پادشاه فرانسه


۱۷۶۹ - زادروز ژرژ کوویه زیست‌شناس فرانسوی و بنیانگذار دیرینشناسی
۱۹۰۸ - زادروز آرتور آدامف نمایشنامه نویس ارمنی


۱۹۱۲ - زادروز جین کلی رقصنده، هنرپیشه، کارگردان، تهیه کننده، خواننده و طراح رقص آمریکایی
۱۹۷۴ - زادروز کنستانتین نووسلف فیزیک‌دان انگلیسی-روسی ، برنده جایزه نوبل فیزیک سال ۲۰۱۰ به همراه آندره گایم


۱۹۷۸ - زادروز کوبی برایانت بسکتبالیست برجستهٔ آمریکایی
۱۲۹۹ - زادروز هوشنگ سیحون٬ معمار، طراح، نقاش و مجسمه‌ساز اهل ایران.


۱۳۰۸ - زادروز نجف دریابندری، مترجم و نویسندۀ ایرانی.
۱۳۳۰ - زادروز حسین علیزاده، نوازندۀ تار و سه‌تار و آهنگ‌ساز.


۱۳۳۳ - زادروز گوهر خیراندیش، بازیگر ایرانی.
۱۹۸۴ - زادروز گلن جانسون فوتبالیست انگلیسی


۱۹۸۶ - زادروز اسکای بلو رپر آمریکایی و عضو ال‌ام‌اف‌ای‌او

درگذشت‌ها

۲۹ - درگذشت سزاریون آخرین شاه از دودمان سلطنتی بطالسه در مصر باستان
۱۳۰۵ - درگذشت ویلیام والاس رهبر مقاومت اسکاتلندی‌ها در جریان جنگ استقلال اسکاتلند


۱۸۰۶ - درگذشت شارل آگوستن دو کولن فیزیکدان فرانسوی
۱۹۲۶ - درگذشت رودولف والنتینو بازیگر ایتالیایی فیلم‌های صامت


۱۹۴۴ - درگذشت عبدالمجید دوم آخرین خلیفه مسلمین از خاندان عثمانی
۱۹۹۷ - درگذشت جان کندرو بیوشیمیست انگلیسی ، برنده جایزه نوبل شیمی سال ۱۹۶۲


۱۳۶۹ - درگذشت پرویز ناتل خانلری، پژوهشگر، زبان‌شناس، نویسنده، مترجم، شاعر، ادیب و سیاست‌مدار ایرانی
۱۳۸۹ - درگذشت مهین شهابی، بازیگر ایرانی.


*****
منابع:

-پايگاه نوشيروان کيهاني زاده
-ویکی پدیای فارسی
-صفحه امروز در تاریخ در توئیتر
-راسخون