فاتحان سیمرغ در «کلوزآپ»

روزنامه هفت صبح: سی و دومین جشنواره بین المللی فیلم فجر دیشب با اعلام برگزیدگان به پایان رسید؛ برندگان بخش های اصلی سی و دومین جشنواره فیلم فجر و رقیبان آنها در هر بخش را بهتر بشناسید ...

سی و دومین جشنواره بین المللی فیلم فجر یک جشنواره استثنایی بود. جشنواره با حضور کارگردانان بزرگ سینما و نسل اولی های زیاد داشتیم ولی اینکه همه نسل ها با همه نام های بزرگشان کنار هم در یک جشنواره حضور داشته باشند، تقریبا در سینمای ایران بی سابقه بوده است.

نکته خوش حضور همه ستاره های سینمای ایران در جشنواره، برنامه ریزی منظم و حساب شده برای اولین بار با کمترین تغییرات بود. هیات انتخابی که مورد احترام اکثریت سینمای ایران بودند و هیات داورانی که همه از اعتبار زیادی برخوردار بودند از شاخصه های جشنواره امسال بود.

بعد از مدت ها از چند فیلم استقبال خیلی خوبی شد و جلوی سینماهای مردمی هم با وجود سرمای زیاد صف های طولانی بسته شد. اینها بخش پر لیوان بود که بیشتر سعی داریم آنها را ببینیم. نیمه خالی اش کیفیت فیلم های جشنواره بود، چیزی که دیگر از دست مسوولان خارج بود و به خود سینماگران برمی گشت. فیلم هایی که حسابی از اکران سال آینده ناامیدمان کردند. بعد هم که نامزدها اعلام شد و بسیاری معتقد بودند فهرست محافظه کارانه ای است.

امسال بخش مسابه سینمای ایران (سودای سیمرغ به علاوه نگاه نو (فیلم های اول) شاهد حضور تعداد زیادی فیلم بود که با هم رقابت می کردند. بالاخره دیشب با اعلام برگزیده ها، سی و دومین جشنواره فیلم فجر به پایان رسید و برنده هایی که خیلی زودتر گرفتن جایزه را برایشان پیش بینی کرده بودند، سیمرغ ها را به خانه بردند. امسال البته به جوایز همیشگی تعداد دیگری جایزه هم اضافه شده بود. آنچه در ادامه می خوانید توضیحات کاملی درباره برندگان بخش های مختلف جشنواره است.

رضا عطاران (برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد)

وقتی جایزه می گیرد سالن غرق در شادی و هیجان می شود. او چهره محبوب مردم است. رضا عطاران برای فیلم «طبقه حساس» کمال تبریزی توانست سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد را به خانه ببرد. او در این فیلم در نقش مردی غیرتی ظاهر شد که همسر مرحومش را در قبر دو طبقه ای دفن می کند اما غافل از اینکه کسی که به آنها قبر را فروخته کلاهبردار است و حالا یک مرد غریبه هم در طبقه دوم دفن شده است.


باید اعتراف کرد «طبقه حساس» به خوبی کارهای دیگر کمال تبریزی نیست اما رضا عطاران آن قطعا درخشان است. اصلا پدیده جشنواره امسال عطاران است چه در فیلم تبریزی و چه در فیلم دوست داشتنی خودش «رد کارپت» فوق العاده ظاهر شده است. عطاران با ساخت و بازی در سریال های موفقی چون «خانه به دوش»، «متهم گریخت» و «بزنگاه» توانست جایگاه خوبی در میان مردم پیدا کند.

بالاخره در سال ۱۳۹۰ اولین فیلم خودش «خوابم می آد» را ساخت که توانست برای آن سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی در بخش فیلم های اول را از آن خودش کند. بیشتر نقش آفرینی هایش در فیلم های کمدی بوده ولی بازی در «دهلیز» یکی از اولین بازی های متفاوت و جدی او در سال های گذشته محسوب می شود که برایش نامزدی سیمرغ را هم به همراه داشت.

عجیب است که عطاران برای فیلم خودش نامزد نشد ولی به هر حال بازی اش در «طبقه حساس» هم خوب و دوست داشتنی است. هر چند رقیبی مانند نوید محمدزاده برای فیلم «عصبانی نیستم!» امسال داشت که بازی او هم درخشان بود. یکی از آن چهره های محبوب سینمایی است که اعتباری برای سینمای ایران آورده و می تواند مردم را با سینما آشتی دهد.

مریلا زارعی (برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن)

مریلا زارعی در آستانه ۴۰ سالگی سعی می کند کارنامه اش را به لحاظ نقش های خاص پربارتر کند. او در سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن جشنواره سی و دوم فیلم های همه چیز برای فروش، چ و شیار ۱۴۳ را در بخش مسابقه داشت و برای آخری موفق به کسب سیمرغ شد. بازی زارعی در این فیلم حتی کارگردان فیلم دیگرش، «چ» را سر ذوق آورد به گونه ای که ابراهیم حاتمی کیا در میان خبرنگاران بعد از تمجید از فیلم و بازی زارعی اینگونه گفت: «من امسال با فیلم «چ» در سی و دومین جشنواره فیلم فجر حضور دارم که اتفاقا بازیگر نقش زن آن مریلا زارعی است اما من با افتخار این فیلم را به مریلا زارعی بازیگر نقش الفت در شیار «۱۴۳» و نرگس آبیار کارگردان این فیلم تقدیم می کنم.»


مریلا زارعی پیش از این دو بار موفق به دریافت سیمرغ شده بود؛ او سیمرغ مکمل برای سربازهای جمعه را از جشنواره بیست و دوم و سیمرغ بهترین بازیگری را برای زن زیادی در جشنواره بیست و سوم در کارنامه دارد. این بازیگر برای کسب سیمرغ پنج رقیب داشت اما در نهایت او بود که نظر هیات داوران را به خود جلب کرد؛ حسیبا ابراهیمی برای فیلم «چند متر مکعب عشق»، ساره بیات برای فیلم «فصل فراموشی فریبا»، رویا تیموریان برای فیلم «شیفتگی»، سمیرا حسن پور برای فیلم «تمشک» و باران کوثری برای فیلم «عصبانی نیستم!» رقبای زارعی در این بخش بودند.

احمدرضا درویش (برنده سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی)

درویش از همان دسته از فیلمسازانی است که فیلمش از همان لحظه استارت تا نمایش خبرساز است و همه در پی این هستند کهماحصل کارش چه می شود، سیاست تولیدفیلم در سکوت خبری و عدم ارائه عکس از پروژه هایش در حین تولید هم دلیل دیگری است که عطش علاقمندان به سینما را برای تماشای آثارش بیشتر و بیشتر می کند. حال «رستاخیز» هم از این قاعده مستثنا نبود، با این توضیح که عطش برای تماشای این فیلم به دلیل موضوعش دو صد چندان بود.

اینکه درویش دوربینش را به درون واقعه عاشورا برده و روایتی سینمایی از واقعه کربلا را روایت کرده، تولید فیلم در مدت زمان چهار سال ماحصلش سرانجام در جشنواره سی و دوم روی پرده نقش بست و خیلی ها را غافلگیر کرد و بعضی ها هم نسبت به آن واکنشی نشان ندادند اما هر چه که بود واکنش منفی هیچ کس را به دنبال نداشت.


فیلم درویش همانطوری که انتظار می رفت در لحظاتی به آثار تاریخی سینمای دنیا تنه می زند، به خصوص در سکانس های داخلی دربار معاویه، یزید و ... که به حلاظ دکوپاژ و تدوین کاملا منطبق با آثار برتر سینمای جهان بود.

درویش در سکانس های خارجی به خصوص صحنه عزیمت عبیدالله به کوفه و گیر کردن شان در توفان شن هم بسیار موفق بود اما سکانس های جنگی به قدرت و صلابت سکانس های دیگر نبود و کاملا عیان بود که درویش در تصویر کردن سکانس نماز هر عاشورا که باید نقطه طلایی کارش می شد، دچار یک استرس و نگرانی شده و همین روی ماحصل کا رتاثیر گذاشته اما در همین سکانس های جنگ ظهر عاشورا، صحنه شهادت حضرت عباس (ع) به شاه نقش سکانس های ظهر عاشورا تبدیل شده و درویش توانسته این بخش از فیلمش را تاثیرگذار از کار دربیاورد. رستاخیز اتفاق بزرگی در سینمای ایران است که درویش رقم زننده آن است.

بابک حمیدیان (برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد)

یکی از جوایزی که در همان روزهای جشنواره همه پیش بینی اش را می کردند، به هر حال بابک حمیدیان با بازی در «چ»، «رستاخیز»، «پنجاه قدم آخر» و «قصه ها» و البته فیلم «با دیگران» که در بخش سودای سیمرغ حضور نداشت، پرکارترین بازیگر مرد امسال بود.

به اعتراف آنهایی که همه فیلم هایش را دیده اند، امسال بازی های خوبی داشت. حمیدیان برای هر دو فیلم «چ» و «رستاخیز» نامزد دریافت جایزه بهترین بازیگر نقش مرد مکمل شده بود اما سیمرغ بلورین را برای «رستاخیز» به خانه برد.


یکی از ویژگی های مثبت فیلم درویش بازی حمیدیان در دو نقش «ابن زیاد» و «یزید» بود. در «چ» هم نقش اصغر وصالی را بازی می کرد. پرشور و انقلابی. حمیدیان در طول این یک دهه ای که در سینمای ایران حضور داشته است، به خصوص در نقش مکمل همیشه درخشان ظاهر شده اما فقط دو بار از خانه سینما و یک بار هم انجمن منتقدان جایزه گرفته بود و این اولین بار است که سیمرغ بلورین را به خانه می برد.

امسال رقیب قدری مانند اکبر عبدی در فیلم «خواب زده ها» داشت. عبدی که سال گذشته برای فیلم «خوابم می آد» رضا عطاران و بازی در نقش یک زن توانسته بود سیمرغ را به خانه ببرد، امسال هم با بازی دوست داشتنی اش دوباره در نقش یک زن البته در یک فیلم بد مورد توجه قرار گرفته بود اما در نهایت این حمیدیان بود که توانست با بازی خارق العاده اش در نقش های منفی فیلم پرهیزینه احمدرضا درویش سیمرغ را از آن خودش کند؛ جایزه ای که انصافا حقش بود. حمیدیان در جشنواره امسال نشان داد استعدادش فراتر از چیزی است که تا امروز از او دیده بودیم.

شبنم مقدمی (برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن)

عمده فعالیت شبنم مقدمی در عرصه تئاتر بوده و در این حوزه به توفیقاتی نیز دست یافته است. او وقتی در مدیوم سینما و تلویزیون هم ظاهر شده به خوبی از داشته هایش استفاده کرده. با اینحال آنچه باعث شد نام این بازیگر در ذهن سینمادوستان تثبیت شود، بازی در «فرزند خاک» ساخته محمدعلی باشه آهنگر است.

به زعم بسیاری از منتقدان اگر این فیلم در بخش مسابقه جشنواره بیست و ششم حضور می داشت، مقدمی حتما گزینه اول دریافت سیمرغ می بود و حالا شبنم مقدمی در چهاردهمین فیلم کارنامه اش در فیلمی از رضا میرکریمی موفق به کسب دریافت سیمرغ شد.


این بازیگر در امروز به خوبی چم و خم نقش یک پرستار که دچار هیجانات خاص روحی است را به تصویر کشیده. مقدمی سال هاست در عرصه بازیگری فعالیت می کند و کم کم دارد نتیجه ممارستش در این حوزه را می بیند. او چندی پیش جایزه بهترین بازیگر را به صورت مشترک با بقیه بازیگران فیلم «گس» از جشنواره فیلم رم دریافت کرد و اخیرا هم به خاطر تله فیلم «قصه های من و دوچرخه بابام» بهترین بازیگر زن جشنواره جام جم معرفی شد.

مقدمی برای دریافت سیمرغ جشنواره سی و دوم، چهار رقیب داشت که جدی ترین آن هنگامه حمیدزاده بازیگر فیلم «اشباح» بود. بازیگر دیگر این فیلم یعنی ملیکا شریفی نیا دیگر رقیب مقدمی به حساب می آمد. سهیلا گلستانی بازیگر فیلم «میهمان داریم» و نعیمه نظام دوست برای فیلم «آذر، شهدخت، پرویز و دیگران» بازیگرانی بودند که اسمشان در فهرست نهایی هیات داوران برای دریافت سیمرغ مکمل به چشم می خورد.

بهروز افخمی (برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه)

فیلمنامه «آذر، شهدخت، پرویز و دیگران» را بی شک می توان یکی از بهترین فیلمنامه های اقتباس سینمایی از روی یک رمان ایرانی دانست. درست است که به نظر برخی نویسندگان و منتقدان ادبی، مرجان شیرمحمدی، از ابتدا رمانش را با این نگاه کهق رار است تبدیل به فیلمنامه شود نوشته و همین مسئله تا حدی به اقتباس خوب آن کمک کرده.

بهروز افخمی بلافاصله بعد از اینکه شیرمحمدی، نگارش رمانش را تمام کرده، فیلمنامه آن را نوشته. اوایل قرار بوده خود شیرمحمدی «آذر، شهدخت، پرویز و دیگران» را کارگردانی کند اما ترجیح داده تا فیلمنامه خلوت تری را برای شروع کارش انتخاب کند و یک مرتبه در ورودش به این عرصه، با این حجم از کاراکتر روبرو نباشد.


در کنار فیلمنامه افخمی، سامان سالور برای فیلمنامه «تمشک»، مصطفی کیایی برای «خط ویژه»، حسین مهکام برای برف و پیمان قاسم خانی هم برای فیلمنامه «طبقه حساس»، کاندیدا شده بودند. اگر فیلمنامه «آذر، شهدخت، پرویز و دیگران» در فهرست نامزدها قرار نداشت به احتمال زیاد شانس پیمان قاسم خانی و مصطفی کیایی به دلیل استقبال بالا از فیلم های «طبقه حساس» و «خط ویژه» بالاتر از سایرین بود.

گرچه خیلی ها معتقدند فیلمنامه «طبقه حساس» از حد ایده فراتر نرفته بود و اگر کار بیشتری روی آن می شد، می توانست آن را در حد یکی از کارهای خوب کارنامه کمال تبریزی بالا ببرد.
«ضد گلوله» هم با وجود موفقیت زیادی که در بخش آرای مردمی به دست آورد اما خیلی ها مخعتقدند در اواخر فیلم، فیلمنامه به نسبت افت کرد و نتوانست ضرباهنگ خوبی که از ابتدا گرفته بود را تا آخر حفظ کند.

شیار 143 (برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم مردمی)

اینکه توانسته جایزه بهترین فیلم از نگاه مردم را دربیاورد عجیب نیست. «شیار 143» حال و هوای «بوی پیراهن یوسف» حاتمی کیا را دارد. حال و هوای انتظار. عجیب نیست که ابراهیم حاتمی کیا این همه از فیلم حمایت کرده است. مریلا زارعی در نقش الفت، مادری که 15 سال در انتظار بازگشت فرزندش بوده است، می تواند قلب مادران ایرانی را بلرزاند.

عجیب است که یکی از بی سروصداترین فیلم های جشنواره که کسی حتی فکرش را هم نمی کرد، اینقدر سروصدا به پا کند که مردم برای دیدن فیلم نرگس آبیار، کارگردانی که چندان هم شناخته شده نیست به سینماها بروند و بعد از دیدن فیلم با چشمانی اشک آلود رأی شان را در صندوق بیندازند تا فیلم به عنوان بهترین فیلم از نگاه مردم انتخاب شود.


بگذپریم که حاتمی کیا با دفاع سرسختانه اش از فیلم و تقدیم فیلم خودش، «چ» به آبیار و دیگر دست اندرکاران فیلم و انتقاد تندن به هیات انتخاب که چرا فیلم را از همان اول برای بخش سودای سیمرغ جشنواره انتخاب نکردند، کنجکاوی ها برای دیدن فیلم آبیار را بیشتر کرد. ملودرامی که به شدت احساسات تماشگرش را تحریک می کند.

البته هنوز هم حاشیه هایی بر سر انتخاب مردمی وجود دارد. می گویند صندوق های فیلم «عصبانی نیستم!» در بعضی سینماها برداشته شده و فیلمی که در دو سه روز اول جشنواره رتبه اول را داشت، ناگهان اسمش از میان سه فیلم مردمی حذف شد. به هر حال نکته مهم این است که آبیار کاری کرد که کسی فکرش را هم نمی کرد: فیلمی ساخت که میان مردم و حتی برخی منتقدان محبوب شود.

حسین جعفریان (برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلمبرداری)

بدون شک یکی از بهترین فیلمبرداران سینمای ایران است. فیلم هایی که در جشنواره فجر دارد این موضوع را ثابت می کند. بدون شک گرفتن سیمرغ حق طبیعی جعفریان است به خصوص وقتی رقبایش فیلم هایی مانند «میهمان داریم» یا «امروز» بوده اند که دستاورد خاصی در فیلمبرداری نداشته اند اما اینکه باید برای فیلم «رستاخیز» سیمرغ بهترین فیلمکبرداری را می گرفت یا نه، جای تردید دارد.

اول اینکه با آن همه هزینه و در حالی که همه انتظار داشتند فیلم یک دستاورد فنی بالاتر از استانداردهای سینمای ایران و در حد بهترین های جهانی باشد، برعکس از نظر فنی فیلم متوسط خوبی ارزیابی می شود. شگفت انگیز این است که جعفریان اگر برای فیلم «چ» ابراهیم حاتمی کیا نامزد دریافت جایزه شده بود، هیچ کس ذره ای تردید به خودش راه نمی داد که سیمرغ بلورین امسال حق جعفریان است. همان یک سکانس برخورد هلی کوپتر با کوه را آنقدر حرفه ای از کار درآورده که در حد بهترین سکانس های جنگی فیلم های روز است.


او تا به امروز چند بار در جشنواره فیلم فجر نامزد دریافت جایزه شده بود اما دست آخر نتوانسته بود سیمرغ را به خانه ببرد. حتی برای فیلمبرداری درخشانش در فیلم «درباره الی» اصغر فرهادی هم سیمرغ را به او ندادند. دیگر وقتش بود که عدالت در مورد جعفریان رعایت شود. فقط کاش هیات داوران حداقل کار فوق العاده اش در فیلم «چ» را هم در نظر می گرفتند و این سیمرغ را برای هر دو فیلم به او می دادند. در بخش بهترین نامزدهای فیلمبرداری جای علی اظهری فیلمبردار «عصبانی نیستم!» رضا درمیشیان هم خالی بود.

رستاخیز (برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم)

از همان ابتدا معلوم بود فیلمی که تحقیق درباره آن یک دهه طول کشیده است و برای ساختنش هم سه چهار سال وقت صرف کرده اند، بودجه چند ده میلیاردی داشته و بازار هدفش هم نه فقط ایران که کل کشورهای اسلامی است از مهمترین فیلم های جشنواره امسال خواهد شد. فهرست نامزدها نشان داد که این گمانه زنی ها چندان هم اشتباه نبوده است.

«رستاخیز» با حضور در یازده بخش بیشترین تعداد نامزدی را در میان فیلم های جشنواره داشت. از آنجایی که برای همه بخش های مهم از کارگردانی تا بازیگران مرد نامزد شده بود، دور از انتظار نبود که جایزه بهترین فیلم را هم به «رستاخیز» بدهند. (هر چند بسیاری از کسانی که فیلم را در جشنواره دیدند معتقد بودند «رستاخیز» به آن قله ای که انتشارش را داشتیم دست نیافته و نتوانسته واقعه دراماتیک عاشورا را شورانگیز روایت کند.)


«رستاخیز» روایتی درباره واقه عاشوراست که با همراهی بکیر (فرزند حر ابن یزید ریاحی) به قیام امام حسین (ع) و متن حوادث واقعه عاشورا می پردازد. این فیلم مقطع زمانی مرگ معاویه تا قیام امام حسین (ع) و شهادت آن حضرت را دربر می گیرد. بازیگرانی از سوریه، عراق، کویت و لبنان هم در فیلم بازی کرده اند.

موسیقی متنش را استفان واربک، آهنگساز اسکاری ساخته است. یک پروژه بین المللی که احتمالا یکی از دلایل تحویل گرفتنش در بخش جوایز جشنواره فجر این بوده که به جهان نشان دهند سینمای ایران قابلیت و توانایی ساخت پروژه های بین المللی را دارد.

«رستاخیز» شاید در جشنواره بی حاصل امسال، بهترین فیلم باشد ولی متاسفانه باوجود همه تلاش های تیم سازنده، نتوانسته به آن هدفی که می خواست دست پیدا کند و در نهایت هنوز بهترین فیلم تاریخ اسلام «محمد رسول الله» مصطفی عقاد باقی می ماند اما در زمینه عاشورا بالاخره درویش توانسته فیلم دیگری بسازد که حرفی برای گفتن دارد.