پنج نکته از جام بیست هجده

آی اسپورت: جام‌های جهانی علاوه بر گردهمایی طرفداران فوتبال در یک یا دو کشور، محلی است برای نشان دادن توانایی های فوتبال کشورها، به روز کردن تاکتیک های تیمی و بعضاً تولد ستاره های فوتبال. برای علاقمندان به فوتبال جام های جهانی به نوعی مبدا تاریخ هم حساب می شود. اما از جام جهانی ۲۰۱۸ چه یاد گرفتیم؟

پایان فوتبال مالکانه

۱- خاصیت فوتبال این است که خودش خودش را به روز می کند. به این معنی که وقتی یک تاکتیک خاص اپیدمی می شود، مربیان فوتبال در صدد ایجاد ضد تاکتیک برای این سبک فوتبال بر می آیند. روزی توتال فوتبال هلندی در دهه ۷۰ میلادی و پرس از بالا،روزی دفاع ۳ نفره در اوایل دهه ۹۰ میلادی و استفاده از توپهای بلند، روزی دفاع چند لایه به سبک مورینیو ۲۰۰۴ و یونان اتو ره هاگل، روزی تیکی تاکا به سبک گواردیولا و دل بوسکه اسپانیا، و حالا استفاده از ضدحملات، پاس های طولی با کمترین ضربه به توپ برای رسیدن به گل. ۸ سال پیش اسپانیا با سبک تیکی تاکا که شالوده آن بر این بود که به حریف اجازه صاحب توپ شدن نمی داد، قهرمان جام جهانی شد.

سبکی که برگرفته از فوتبال بارسلونا و مکتب گواردیولا بود. به مرور این سبک بازی توسط بایرن مونیخ و حتی تیم ملی آلمان هم استفاده شد. آلمان ها با تلفیق تیکی تاکا،استفاده از ضربات ایستگاهی و استفاده از پرس از بالای دهه ۷۰ هلندی، توانستند به قهرمانی جام جهانی ۲۰۱۴ برسند. اما در نسخه بیست و یکم جام جهانی در سال ۲۰۱۸، هیچ کدام از این سبک ها جواب نداد، چرا که مربیانی نظیر مورینیو،یورگن کلوپ،نیکو کواچ،کلودیو رانیری راههای مقابله با این سبک را به همگان نشان دادند. تجمع پرتعداد در یک سوم دفاعی، استفاده از بازیکنان سرعتی در کناره ها، و اضافه شدن هافبک ها به هنگام حمله. همان سبکی که اسپانیا،آلمان،آرژانتین توسط آن زمینگیر شدند و خیلی زود از گردونه رقابتها کنار رفتند.

مهاجمین مرکزی در نقش سنتر بسکتبال

۲- حملات تیمهای موفق در این جام جهانی بیشتر بر اساس پاسهای طولی بود که با کمترین ضربه به موقعیت خطرناک یا گل ختم می شد. تصویر گل چهارم فرانسه به آرژانتین توسط امباپه، و گل ناصر شاذلی از بلژیک به ژاپن نمونه عالی از این سبک بازی بود. ضد حملات سریع با پاسهای رو به جلو، بدون اتلاف وقت و پاس های عرضی به مانند اسپانیا و آلمان، و استفاده از تاثیر گذاری مهاجمین مرکزی. امروزه نه تنها مهاجمین مرکزی با قد بلند گزینه استفاده از ضربات سر را به هافبک ها می دهند، بلکه می توانند به مانند سنتر بسکتبال برای بازیکنان کناری خود نیز موقعیت ایجاد کنند.

مهاجمینی نظیر لوکاکو،مانژوکیچ،هری کین،کاوانی،آرتم ژوبا،و حتی اولیویه ژیرویی که شوت به سمت چهارچوب نداشت، توانستند در پازل تاکتیکی تیمها نقش به سزایی بازی کنند. استفاده از قدرت حفظ توپ و فیزیک بدنی این سبک از بازیکنان ، بهترین فرصت را برای بازیکنان کناری نظیر هازارد، شاذلی، پریشیچ، ربیچ، سوارز، چریشف، گریزمان، امباپه فراهم می کرد تا با اسنفاده از فضاهای موجود به گل برسند.

پایان عصر تک ستاره ها

3- اگر آرژانتین 86 و 90 با تکیه بر مارادونا،ایتالیای 94 با تکیه بر باجو،آلمان 2002 با تکیه بر بالاک و کان،فرانسه 2006 با تکیه بر زیدان به فینال جام جهانی رسیدند، اما جام جهانی روسیه ثابت کرد برای موفق بودن تکیه بر تک ستاره ها راهگشا نخواهد بود.آرژانتین،پرتغال و برزیل هم قصد داشتند با همین روش و با تکیه بر سوپراستارهای خود راه را برای رسیدن به موفقیت هموار کنند. اما نیمار،رونالدو و مسی آن بازیکنان بازیهای باشگاهی خود نبودند، بازیکنان کناری آنها آنی نبودند که در بازیهای باشگاهی به درخشش آنها کمک می کردند.

مسی در کنار خود اینیستا،سوارز،راکیتیچ را نمی دید،رونالدو خلا بیل،بنزما،ایسکو،مودریچ را حس می کرد و نیمار هم بیشتر از آنکه به فکر هماهنگی با کوتینیو و ویلیان باشد، به فکر بازی نمایشی و خطا گرفتن از حریفان بود. دلیل حذف زودهنگام این تیمها نیز همین مسئله بود. وقتی تیم ها یک پلن مشخص داشته باشند و آن رساندن توپ به یک سوپر استار باشد، سایر تیمها با قطع ارتباط بین سوپراستار و سایر بازیکنان می توانند نقشه های این دسته از تیمها را نقش بر آب کنند. مهار این بازیکنان توسط تیمهایی نظیر ایسلند،کرواسی،فرانسه،ایران،اروگوئه،سوییس،بلژیک باعث شد تا آن طور که از این سوپراستارها انتظار می رفت تاثیرگذار نباشند.

اما در عوض تیمهایی موفق بودند که همه تخم مرغهای خود را در یک سبد قرار ندادند. موفقیت تیمهای راه یافته به نیمه نهایی و حتی اروگوئه نشانگر این مسئله بود برای موفقیت در فوتبال بایدیک تیم بود با چهار یا پنج بازیکن تاثیرگذار تا یک یا دو سوپراستار. فوتبال ورزش 11 نفره ایست که همه باید برای هم بازی کنند، نه همه برای یکی.

نقش ضربات آزاد در به ثمر رسیدن گل ها

4- 71 گل از 169 گل یعنی 42% گلها با استفاده از ضربات ایستگاهی مانند کرنر،شروع مجدد یا پنالتی به ثمر رسیده است. رکورد پیشین مربوط به جام جهانی 1998 فرانسه بود که 62 گل از 171 گل بود(یعنی 36%). اما دلیل محبوبیت مربیان برای استفاده از این تاکتیک برای به گل رسیدن چیست؟

نخستین مسئله بازی فیزیکی امروز است که تیمها با دادن خطاها اطراف محوطه جریمه، بهترین موقعیت را در اختیار تیمهای مهاجم قرار می دهند تا با وقت و دقت کافی به روی دروازه حریفانشان خطر ایجاد کنند. تیمهای کوچکتر با محدود کردن فضا در بازیهای مقابل تیمهای بزرگتر، شانس کمتری به حریفان خود می دهند،اما همین محدود کردن فضا موجب در اختیار گذاشتن فرصت شروع مجدد (خطا یا کرنر) به حریفان می شود. به همین خاطر است که وقتی ضربات کرنر یا شروع مجدد شکل می گیرد، دوربین های تلفن های همراه بالا می رود شاید صحنه گل را شکار کنند.

دومین نکته وقت کمی است که تیمها برای ایجاد هماهنگی بین بازیکنان خود دارند. در باشگاهها نزدیک به 9 ماه بازیکنان در اختیار کادر فنی خود قرار دارند و فرصت کافی برای هماهنگی و پیاده کردن تاکتیکهای مورد نظر را دارند، اما در تیم ملی نهایتاً 15 روز قبل از شروع بازیها تیمها همه بازیکنان خود را در اختیار دارند. در حقیقت مربیان استفاده از ضربات آزاد را نوعی میان بر برای به نتیجه رسیدن حملات خود می دانند.

سومین نکته این است که دفاع کردن این ضربات بسیار کار سختی است. وقتی تعداد بازیکنان مهاجم و مدافع در محوطه جریمه برابر باشد،کوچکترین غفلت از بازیکن مدافع در یارگیری با مهاجم با توجه به فاصله کم تا دروازه، موجب به ثمر رسیدن گل می شود.

تکنولوژی در خدمت فوتبال

5- وقتی کوچترین رفتارهای بازیکنان توسط مربیان حریف آنالیز می شود، وقتی میزان دوندگی،پاسهای صحیح،تکل های موفق و ناموفق بازیکنان در لحظه در اختیار علاقمندان قرار می گیرد، استفاده نکردن از تکنولوژی های به روز دنیا برای بحث داوری کج سلیقگی است. جام جهانی 2014 تکنولوژی خط دروازه و حالا جام جهانی 2018 تکنولوژی کمک داور ویدئویی توانسته بخشی از کاستی های مربوط به اشتباهات انسانی که توسط داوران رخ می داد را جبران کند. وقتی تیم باشگاهی میلیارد ها دلار برای نتیجه گرفتن خرج می کند، مسلماً انتظار آن را ندارد که اشتباهات یک یا چند نفر در تیم داوری همه رشته های تیم را پنبه کنند.

اگر دروازه بان،مدافع یا مهاجم یک تیم اشتباه کنند، تاوان آن را همان تیم می دهد، اما عادلانه نیست که تاوان اشتباهات تیم داوری را تیم فوتبال بدهد. 211 کشور 4 سال تلاش می کنند برای رسیدن به جمع 32 تیم برتر جهان. وقتی در بازی های جام جهانی اشتباهات داوری تمام رشته های یک تیم را پنبه می کند، مسلماً عدل و انصاف فوتبال از بین می رود. استفاده از تکنولوژی خط دروازه و کمک داور ویدئویی بازخورد بسیار مثبتی برای این جام جهانی داشت. این درست است که حتی با کمک داور ویدئویی هم اشتباهای در نهایت رخ می دهد، اما باید توجه داشت این نخستین بار است که VAR در این اندازه امتحان می شود.

همه تکنولوژی های روز دنیا در ابتدا با مشکلاتی دست به گریبان خواهند بود، اما مسلماً در آینده مشکلات هم برطرف خواهد شد و با استفاده از این تکنولوژی می توان به اجرای عدالت در فوتبال امیدوار بود. در جام جهانی 2018، بیشتر از 95% تصمیمات داوری صحیح بود.این یعنی استفاده از تکنولوژی موجب شده تا حق به حق دار برسد. نمونه های نقض این مسئله بسیار انگشت شمار هستند، اما می توان ادعا کرد فوتبال به سمت عادلانه تر شدن پیش می رود.