مقایسه بهداشت ایرانی ها با سایر کشور ها

هفته نامه تجارت فردا - محمد علی‌نژاد: نخستین بار روز جهانی بهداشت در سال ۱۹۴۹ و در روز ۲۲ جولای نام‌گذاری شد، در آن تاریخ ۶۱ کشور منشور سازمان بهداشت جهانی را امضا کردند. اسناد موجود در سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد هدف این رویداد در ابتدا کمتر در خصوص افزایش آگاهی در مورد مسائل بهداشتی بوده و به قول بروک کیشولم اولین رئیس WHO، بیشتر در جهت تشویق علایق عمومی برای حمایت از اهداف سازمان بهداشت جهانی بوده است.

دفتر مرکزی سازمان بهداشت جهانی در ژنو، اطلاعاتی را در مورد موفقیت اولیه سازمان در مبارزه با مالاریا در ایتالیا و یونان، فراهم ‌کردن واکسن سل در هند و پاسخ به شیوع تیفوس در افغانستان ارائه داده است.

از سال ۱۹۵۰ به بعد سازمان تصمیم گرفت تا هر سال در هفتم آوریل روز جهانی بهداشت جشن گرفته شود. روز جهانی بهداشت به عنوان فرصتی برای سازمان به منظور جلب توجه جهانیان به موضوعات مهم سلامت و بهداشت جهانی شناخته می‌شود. WHO با توجه به موضوعات مهم هر ساله رویدادهای بین‌المللی،‌ منطقه‌ای و محلی را در این روز انتخاب می‌کند. روز جهانی بهداشت یکی از هشت کمپین رسمی بهداشت عمومی مشخص‌شده توسط WHO در کنار روز جهانی سل، هفته جهانی ایمن‌سازی، روز جهانی مالاریا، روز جهانی بدون تنباکو، روز جهانی اهدای خون، روز جهانی هپاتیت و روز جهانی ایدز است.

در سال ۲۰۰۸، در حدود ۳۴۷ میلیون نفر در دنیا با مشکل دیابت مواجه بودند و شیوع آن به ویژه در کشورهای کم‌درآمد و با درآمد متوسط در حال رشد است. در سال ۲۰۱۲، این بیماری به طور مستقیم باعث مرگ ۵ /۱ میلیون نفر شد که بیش از ۸۰ درصد از آنها در کشورهای با درآمد متوسط و کم‌درآمد رخ داده بود. سازمان بهداشت جهانی پیش‌بینی کرد که دیابت در سال ۲۰۳۰ به عنوان هفتمین عامل مرگ‌ و میر در دنیا شناخته خواهد شد.

در سال‌های گذشته، روز جهانی بهداشت روی موضوعات مختلفی تمرکز کرده است. سال گذشته محوریت این روز در مورد امنیت مواد غذایی،‌ سال ۲۰۱۴ بیماری‌های منتقل‌شونده و سال ۲۰۱۳ سلامت قلب و فشار خون بوده است.


سازمان بهداشت جهانی سال ۲۰۱۶ روی دیابت تمرکز کرده است چرا که شیوع دیابت در بسیاری از کشورها به سرعت در حال رشد است و شواهد نشان می‌دهد این موضوع در کشورهای کم‌درآمد و با در آمد متوسط بسیار شدیدتر بوده است. از سوی دیگر کسر بزرگی از موارد دیابت قابل پیشگیری است. اقدامات ساده در سبک زندگی در به تاخیر انداختن یا جلوگیری از شروع دیابت نوع دوم بسیار موثر خواهد بود. دلیل سوم نام‌گذاری روز جهانی بهداشت ۲۰۱۶ با عنوان دیابت این است که این بیماری قابل درمان است. تلاش‌ها برای پیشگیری و درمان دیابت به منظور دستیابی به اهداف توسعه پایدار جهانی بسیار مهم خواهد بود.

به دلیل ضعف داده‌های تجربی بنیادی در بسیاری ‌از کشورها، تعداد شاخص‌های ارائه‌شده به سازمان بهداشت جهانی با عدم قطعیت همراه است. اما سازمان بهداشت جهانی همه ساله برای اطمینان از شفافیت آماری و در دسترس قرار دادن آمار برای کاربران از روش‌هایی برای کم کردن عدم قطعیت استفاده می‌کند. به بهانه روز جهانی بهداشت، در این پرونده به وضعیت کنونی بهداشت جهان، و جایگاه ایران در نقشه بهداشت جهانی پرداخته‌ایم.

آمار بهداشت جهانی به صورت سالانه توسط سازمان بهداشت جهانی و برای ۱۹۴ عضو این سازمان گردآوری می‌شود و شامل خلاصه‌ای از پیشرفت کشورها در راه رسیدن به اهداف هزاره سوم مرتبط با بهداشت بوده است. آمار بهداشتی سال ۲۰۱۵ که توسط برنامه‌های تکنیکی WHO و دفترهای منطقه‌ای این سازمان ایجاد و گردآوری شده شامل تعدادی نمودار و آمار اقتصادی-اجتماعی است که از سوی سازمان‌های ملی و بین‌المللی جمع‌آوری شده است؛ سازمان‌هایی نظیر صندوق کودکان سازمان ملل (یونیسف)، دفتر امور اجتماعی و اقتصادی سازمان ملل (یوندسا)، سازمان فرهنگی، علمی و آموزشی سازمان ملل (یونسکو)، اتحادیه ارتباطات راه دور سازمان ملل و بانک جهانی.

شاخص‌های استفاده‌شده در این گزارش بر اساس ارتباط آنها با بهداشت عمومی جهانی، کیفیتی و در دسترس بودن داده‌ها و بر اساس قابلیت اطمینان و قابلیت مقایسه برآوردهای حاصل گنجانده شده‌اند. این شاخص‌ها یک جمع‌بندی جامع از وضعیت کنونی بهداشت کشورها و سیستم بهداشت در ۹ حوزه زیر ارائه می‌دهد: امید به زندگی و مرگ و میر، مرگ و میر و امراض با دلایل خاص، بیماری‌های عفونی منتخب، پوشش خدمات بهداشتی، عوامل ریسک، سیستم‌های بهداشت، هزینه‌های بهداشت، نابرابری بهداشت، آمار جمعیتی، اجتماعی و اقتصادی.

در بسیاری از کشورها، سیستم‌های اطلاعات بهداشتی و آماری ضعیف بوده و آمار موجود ممکن است از کیفیت بالایی برخوردار نباشند. در حالی که تمامی تلاش‌ها برای بیشینه کردن قابلیت مقایسه آمار در کشورهای مختلف در طول زمان بوده است، با این حال آمار کشورها با توجه به روش جمع‌آوری، پوشش جمعیتی و روش‌های تخمینی مورد استفاده ممکن است با هم فرق داشته باشد.

اهداف مرتبط با بهداشت توسعه هزاره سوم

سال ۲۰۱۵، سال هدف برای اهداف توسعه هزاره سوم بود. با ارزیابی پیشرفت ایجاد‌شده تا این سال، به طور واضح مشخص می‌شود که کدام کشورها یا مناطق در راه رسیدن به این اهداف موفق عمل کرده‌اند. در جدول ۱ خلاصه‌ای از پیشرفت جهانی و منطقه‌ای در مسیر دستیابی به اهداف توسعه هزاره سوم آمده است. جدول ۱ به طور واضح نشان می‌دهد که گام‌های بلندی در جهت دستیابی به بسیاری از اهداف توسعه هزاره سوم مرتبط با بهداشت برداشته شده که اهداف مربوط به ایدز و آب آشامیدنی به ثمر رسیده است.

علاوه بر این، پیشرفت قابل مشاهده‌ای در خصوص مقابله با سوءتغذیه کودکان، مرگ و میر کودکان و مرگ و میر مادران ایجاد شده است. با این حال میزان پیشرفت در مناطق مختلف جهان برابر نبود و تلاش‌های جدیدی برای پیشرفت در تمامی کشورها مورد نیاز خواهد بود. به منظور ادامه داشتن رشد، ایجاد یک طرح عملی جهانی جدید با اهداف بلندپروازانه بیشتری برای سال ۲۰۳۰ باید شکل بگیرد.

نصف شدن افرادی که از گرسنگی رنج می‌برند

سوءتغذیه، یکی از دلایل مرگ ۴۵ درصد از کودکان زیر پنج سال دنیا بوده است. از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۳ تعداد کودکان با کسری وزن در کشورهای در حال توسعه از ۲۸ درصد به ۱۷ درصد کاهش یافته و در سال ۲۰۱۵ این میزان به ۱۶ درصد رسید. این درصد بسیار نزدیک به هدف توسعه هزاره سوم در خصوص این شاخص بوده است.

کسر کودکان دچار کمبود وزن در کل دنیا از ۲۵ درصد در سال ۱۹۹۰ به ۱۵ درصد در سال ۲۰۱۳ رسیده است. در سطح منطقه‌ای، پیش‌بینی اهداف هزاره سوم در آمریکا، اروپا و منطقه وسترن‌پاسیفیک به ثمر نشسته است. بین سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۳، تعداد کودکان کوتاه‌قد با کاهش ۳۷‌درصدی از ۲۵۷ میلیون نفر به ۱۶۱ میلیون نفر کاهش پیدا کرده است.

کاهش دو‌سومی نرخ مرگ و میر کودکان زیر پنج سال

پیشرفت در نجات کودکان از مرگ در سراسر جهان یکی از بزرگ‌ترین موفقیت‌های توسعه بین‌المللی بوده است به طوری که مرگ کودکان زیر پنج سال در دو دهه گذشته تقریباً به نصف کاهش یافته است. میزان مرگ و میر کودکان بین سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۳ در حدود ۴۹ درصد کاهش داشته است که بیش از نیمی از این کاهش در دهه گذشته اتفاق افتاده است در نتیجه تعداد مرگ کودکان از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۳ نزدیک به ۱۷ هزار نفر کاهش پیدا کرده است.

با وجود این، این روند برای رسیدن به هدف کاهش دو‌سومی میزان مرگ و میر تا انتهای سال ۲۰۱۵ کافی نبوده است. به‌رغم افزایش تعداد تولد نوزاد از ۷ /۱۲۷ میلیون نفر در سال ۲۰۰۰ به ۷ /۱۳۷ میلیون نفر در سال ۲۰۱۳، میزان کل مرگ کودکان زیر پنج سال از ۹ /۹ میلیون نفر به ۳ /۶ میلیون نفر کاهش پیدا کرده است.

در ایران میزان کاهش مرگ و میر کودکان زیر پنج سال ۷۰ درصد بوده و در زمینه ایمن‌سازی کودکان زیر یک سال از بیماری سرخک نیز در این مدت زمان ۹۸ درصد بهبود حاصل شده است. این در حالی است که اهداف توسعه هزاره برای این موارد به ترتیب ۶۷ و ۹۰ درصد بوده است. با این آمار ایران در منطقه شرق دریای مدیترانه بعد از بحرین، مصر، لبنان و عمان در رتبه پنجم قرار می‌گیرد.

نسبت مرگ و میر مادران

مابین سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۳، نسبت مرگ و میر مادران و تعداد مرگ مادران به ازای هر ۱۰۰ هزار تولید، در سراسر جهان نزدیک به ۴۵ درصد کاهش یافته است. با این حال این میزان هنوز با هدف کاهش ۷۵‌درصدی فاصله زیادی دارد. این موضوع زمانی بدتر می‌شود که بدانیم در ۱۳ کشور از ۸۹ کشوری که نسبت مرگ و میر بالای ۱۰۰ داشته‌اند ۱۳ کشور هیچ پیشرفتی حاصل نکرده‌اند.

به طور کلی تعداد زنانی که در حین بارداری یا زمان تولد از دنیا می‌روند با کاهش ۴۵‌درصدی از ۵۲۳ هزار نفر در سال ۱۹۹۰ به ۲۸۹ هزار نفر در سال ۲۰۱۳ رسیده است. در این زمینه، ایران با کاهش ۷۲‌درصدی میزان مرگ و میر مادران با قرار گرفتن در رتبه سوم منطقه توانسته تا حد بسیار زیادی به اهداف توسعه هزاره نزدیک شود. تنها عمان و لبنان عملکرد بهتری نسبت به ایران داشته‌اند.

دسترسی جهانی به بهداشت باروری

به منظور کاهش مرگ و میر مادران و بهبود سلامت آنها، زنان نیاز به دسترسی موثر به بهداشت باروری باکیفیت دارند. بسیاری از کشورها با آموزش‌های لازم اقداماتی را به منظور گسترش دسترسی به بهداشت و به منظور کاهش سطح باروری ناخواسته، انجام داده‌اند. میزان استفاده از تجهیزات ضدبارداری در زوج‌های بین ۱۵ تا ۴۹ سال در سطح جهان از ۵۵ درصد در سال ۱۹۹۰ به ۶۴ درصد در سال ۲۰۱۲ افزایش پیدا کرده است. جمهوری اسلامی ایران در این مورد با پوشش ۹۷‌درصدی تا حد بسیار زیادی توانسته به اهداف توسعه هزاره سوم دست پیدا کند و در منطقه نیز در میان کشورهای بهداشتی در این زمینه به حساب می‌آید.

دسترسی جهانی به درمان ایدز

در سال ۲۰۱۳، حدود ۱ /۲ میلیون نفر دچار ایدز شدند که کمتر از ۴ /۳ میلیون نفر مبتلا به ایدز در سال ۲۰۰۱ بوده است. در پایان سال ۲۰۱۳ حدود ۹ /۱۲ میلیون نفر تحت درمان ضدرتروویروس قرار گرفتند که ۷ /۱۱ میلیون نفر از آنها در کشورهای با درآمد پایین و متوسط قرار داشتند که نشان می‌دهد ۳۶ درصد از جمعیت ۶ /۳۲ میلیون نفری مبتلا به ایدز در این کشورها قرار دارند.

بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، میزان شیوع ایدز در ایران در این مدت زمانی ۲۱ درصد افزایش پیدا کرده است که باعث شده تا ایران برای رسیدن به اهداف توسعه هزاره راه زیادی در پیش داشته باشد. هرچند با توجه به کمبود اطلاعات در این زمینه در منطقه، جایگاه ایران در میان کشورهای شرق دریای مدیترانه چندان مشخص نیست.

روند معکوس شیوع مالاریا و دیگر بیماری‌های عمده

در کل جهان، در حدود ۲ /۳ میلیون نفر در خطر مبتلا شدن به بیماری مالاریا و دیگر بیماری‌های در حال گسترش هستند به طوری که ۲ /۱ میلیون نفر از آنها با خطر جدی مواجه هستند. بر اساس آخرین برآوردها، ۱۹۸ میلیون مورد از ابتلا به مالاریا در سال ۲۰۱۳ گزارش شده که منجر به مرگ ۵۸۴ هزار نفر شده است. منطقه آفریقا با سهم ۹۰‌درصدی بیشترین بار ابتلا به مالاریا را بر دوش می‌کشد.

بیش از ۷۸ درصد از مرگ‌های ناشی از مالاریا در سنین کمتر از پنج سال اتفاق می‌افتد. در این مورد نیز ایران با کاهش ۳۶‌درصدی مرگ و میر ناشی از مالاریا و دیگر بیماری‌های انتقالی نتوانسته به هدف کاهش ۵۰‌درصدی برسد و در میان کشورهای منطقه نیز در جایگاه‌های پایین قرار دارد. قطر با کاهش ۹۸‌درصدی بهترین عملکرد را در این زمینه از آن خود کرده است.

دسترسی مداوم به آب آشامیدنی سالم

اهداف توسعه هزاره در مورد آب آشامیدنی پیش‌بینی می‌کند که میزان افراد بدون دسترسی مداوم به منابع آب آشامیدنی سالم از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۵ باید نصف شود. این هدف در سال ۲۰۱۰ به وقوع پیوسته است. در مقیاس کشوری ۱۱۶ کشور دنیا توانسته‌اند با موفقیت به این هدف برسند و ۴۵ کشور در راه رسیدن به این هدف هستند. در سال ۲۰۱۲، حدود ۷۴۸ میلیون نفر همچنان از کمبود دسترسی به منابع سالم آب آشامیدنی رنج می‌بردند. ایران با کاهش ۵۰‌درصدی افراد بدون دسترسی به منابع سالم آب آشامیدنی توانسته پیش‌بینی ۵۰‌درصدی اهداف توسعه هزاره سوم را محقق کند.

فراهم کردن دسترسی به داروهای حیاتی در کشورهای در حال توسعه

بسیاری از افراد در دنیا با کمبود دارو در بخش عمومی مواجه هستند که موجب می‌شود بخش خصوصی با قیمت‌های بسیار بالایی این داروها را در اختیار افراد نیازمند قرار دهد. بررسی انجام‌شده در بازه زمانی ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۳ نشان می‌دهد که به طور متوسط داروهای حیاتی در ۲۱ کشور با درآمد پایین و متوسط تنها در ۵۵ درصد از تجهیزات پزشکی بخش عمومی وجود دارد.

سازمان بهداشت جهانی در خصوص شاخص‌های کلیدی بهداشت عمومی نیز برآورد مناسبی ارائه داده که بر اساس شواهد موجود از آغاز سال ۲۰۱۵ بوده است. این برآورد مناسب با استفاده از دسته‌بندی‌ها و روش‌های استاندارد سازمان بهداشت جهانی و به منظور بهبود مقایسه‌پذیری میان کشورهای مختلف محاسبه شده است.

امید به زندگی و مرگ و میر

شاخص‌های امید به زندگی و مرگ و میر شامل امید به زندگی در زمان تولد، امید به زندگی در سن ۶۰‌سالگی، امید به زندگی سالم در زمان تولد، نرخ مرگ و میر بدو تولد (احتمال مرگ در ۲۸ روز اول زندگی)، نرخ مرگ و میر نوزادان تا یک سال و کودکان زیر پنج سال و نرخ مرگ و میر بزرگسالان (احتمال مرگ در سنین ۱۵ تا ۶۰‌سالگی) است.

برآورد مرگ و میر سازمان بهداشت جهانی بر اساس گزارش ثبت مرگ سالانه WHO صورت گرفته است. برای کشورهایی که این آمار وجود ندارد یا کیفیت آمار پایین است، برآورد مرگ و میر از طریق سن و جنسیت و با استفاده از جداول امید به زندگی محاسبه شده است. امید به زندگی در زمان تولد نشان‌دهنده سطح مرگ و میر کلی جمعیت و دربردارنده الگوی مرگ و میر است که در قالب تمامی گروه‌های سنی معرفی می‌شود.

امید به زندگی سالم نشان‌دهنده میانگین سال‌هایی است که یک فرد در بهداشت و سلامت کامل به سر می‌برد که با احتساب سال‌های زندگی تحت شرایط بیماری یا مصدومیت محاسبه می‌شود. در سال‌های اخیر سازمان بهداشت جهانی به منظور انطباق بیشتر جداول زندگی سازمان ملل و WHO و کاهش دادن تفاوت میان استفاده و تفسیر داده‌های موجود در مورد سطوح مرگ و میر با ارتباط نزدیک با بخش جمعیت سازمان ملل به ایجاد جداول زندگی برای کشورها پرداخته است.

در خصوص مرگ و میر کودکان، سازمان بهداشت جهانی بخشی از گروه برآورد مرگ و میر کودکان بوده که به صورت سالانه برآوردهای خود را از مرگ و میر کودکان و نوزادان برای یونیسف،‌ WHO و دیگر آژانس‌های بین‌المللی به‌روزرسانی می‌کند.

در آمار ارائه‌شده توسط سازمان بهداشت جهانی، امید به زندگی در ایران از ۶۴ سال در سال ۱۹۹۰ به ۷۴ سال در پایان سال ۲۰۱۳ افزایش پیدا کرده است. امید به زندگی در میان زن‌ها ۷۶ سال و در میان مردها ۷۲ سال گزارش شده است. در میان کشورهای دنیا ژاپن با ۸۴ سال و سیرالئون با ۴۶ سال به ترتیب بیشترین و کمترین امید به زندگی را از آن خود کرده‌اند.

میانگین امید به زندگی در دنیا نیز ۷۱ سال و در منطقه شرق دریای مدیترانه ۶۸ سال بوده است. نرخ مرگ و میر بدو تولد،‌ نوزاد زیر یک سال،‌ کودک زیر پنج سال،‌ افراد بالغ مرد و زن در ایران به ترتیب، ۳ /۱۰، ۴ /۱۴، ۸ /۱۶، ۱۵۳ و ۸۳ نفر به ازای هر هزار نفر بوده است. این در حالی است که میانگین جهانی موارد ذکر شده به ترتیب ۶۲، ۲۰، ۶ /۳۳، ۶ /۴۵، ۱۸۲ و ۱۲۱ نفر به ازای هر هزار نفر گزارش شده است.

بیماری و مرگ و میر با علل مشخص

سه دسته از دلایل برای بیماری‌ها و مرگ مشخص شده‌اند که بیماری‌های مسری،‌ غیرمسری و مرگ ناشی از مصدومیت این سه دسته هستند. سال‌های از دست دادن زندگی (YLL) اندازه‌گیری مرگ زودرس است. برآوردها همچنین تعداد مرگ میان کودکان زیر پنج سال، و درصد توزیع علل اصلی چنین مرگ‌هایی را ارائه می‌دهد. این علل عبارت از ایدز، اسهال، دیگر بیماری‌های مسری مانند سرخک،‌ مالاریا و عفونت‌های تنفسی، شرایط ناشی در زمان بارداری نظیر زایمان زودرس،‌ عوارض مربوط به زایمان، سپسیس نوزاد و ناهنجاری‌های مادرزادی، مصدومیت و دیگر دلایل خواهد بود.

نرخ مرگ به دلیل بیماری مسری در ایران ۵۶ نفر به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر بوده،‌ بیماری‌های غیرمسری باعث مرگ ۵۶۹ ایرانی شده و مصدومیت نیز عامل مرگ ۷۵ نفر بوده است. در سال ۲۰۱۳ میزان مرگ ناشی از اسهال در کودکان زیر پنج سال سه درصد بوده که نسبت به هشت درصد سال ۲۰۰۰ کاهش چشمگیری را نشان می‌دهد.

درصد کودکان زیر پنج‌سالی که به دلیل ایدز، مالاریا و سرخک از دنیا رفته‌اند زیر یک درصد بوده است. از هر صد هزار نفر در جهان، تعداد مرگ ناشی از بیماری‌های مسری ۱۷۸ نفر بوده است. ۵۳۹ نفر بر اثر بیماری‌های غیرمسری و ۷۳ نفر نیز به دلیل مصدومیت دچار مرگ شدند. همچنین درصد کودکان زیر پنج‌سالی که در جهان به دلیل ایدز می‌میرند دو درصد، اسهال ۹ درصد، سرخک دو درصد و مالاریا هفت درصد بوده است.

بیماری‌های عفونی منتخب

تصمیم در خصوص اینکه کدام بیماری عفونی در این برآورد جای بگیرد بر اساس در دسترس بودن آمار شکل گرفته است. در قرنطینه، ارقام هیچ‌گونه نشانه‌ای از خطر نسبی بیماری و کیفیت گزارش بیماری در کشورهای مختلف نمی‌دهد. برخی از بیماری‌ها (مانند مالاریا و تب زرد) مختص یک منطقه جغرافیایی خاص بوده و در مناطق دیگر به ندرت اتفاق می‌افتند. بیماری‌هایی نظیر وبا نیز می‌توانند به سرعت در طول زمان شیوع پیدا کنند. از آنجا که برخی از بیماری‌ها به بهترین وجه با اقدامات پیشگیرانه قابل مقابله هستند، گزارش تعداد موارد بیماری بسیار کم‌اهمیت‌تر از برآورد جمعیت در معرض خطر خواهد بود.

برای بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن، تعداد موارد توسط نرخ ایمن‌سازی تحت تاثیر قرار می‌گیرد. بیماری‌هایی نظیر آنسفالیت ژاپنی و مالاریا بدون تست‌های آزمایشی تخصصی قابل تشخیص نبوده که اغلب در کشورهای در حال توسعه موجود نخواهد بود. در سال ۲۰۱۳، تعداد موارد گزارش‌شده بیماری وبا در ایران ۲۵۶ مورد، دیفتری ۱۹۰ مورد، مالاریا ۵۱۹ مورد، سرخک ۱۸۹ مورد، سل ۱۱۰۵۲ مورد و سیاه‌سرفه ۱۴۱۵ مورد بوده است.

پوشش بخش بهداشت

شاخص‌های پوشش بخش بهداشت نشان می‌دهد در واقع تا چه حد مردم خدمات بهداشتی مهم را دریافت می‌کنند. این شاخص‌ها عموماً از طریق تقسیم تعداد افراد دریافت‌کننده خدمات بر جمعیت واجد شرایط یا در معرض خدمات صورت می‌گیرد. برای مثال، پوشش ایمن‌سازی در میان کودکان یک‌ساله از تقسیم تعداد کودکان دریافت‌کننده واکسن مشخص بر کل جمعیت کودکان یک‌ساله در هر کشور به دست می‌آید. در این میان بر اساس آمار و اطلاعات سازمان بهداشت جهانی ایران جایگاه خوبی را در میان کشورهای شرق دریای مدیترانه دارد و در مقیاس جهانی نیز در اکثر شاخص‌ها توانسته عملکرد خوبی از خود به جای بگذارد.

عوامل ریسک

عوامل ریسک عبارتند از: آب آشامیدنی غیرسالم، کمبود اصول بهداشتی، استفاده از سوخت‌های جامد در خانواده‌ها، شیوه ضعیف تغذیه نوزاد، سوءتغذیه و پرخوری کودکان، کم‌خونی در زنان، دیابت، فشارخون، چاقی مفرط، مصرف بیش از حد الکل،‌ استفاده از تنباکو و رابطه جنسی ناامن.
منابع آب ناامن و سطوح پایین بهداشت عمومی و انتقال بیماری‌های مسری، هپاتیت و تراخم را افزایش می‌دهد. استفاده از سوخت‌های جامد در خانه یک شاخص برای آلودگی هوای خانه‌ها خواهد بود که موجب افزایش مرگ ناشی از التهاب ریوی و دیگر بیماری‌های تنفسی می‌شود.

رشد کودکان بهترین راه اندازه‌گیری وضعیت تغذیه کودکان خواهد بود. در بزرگسالان، دیابت، فشارخون و چاقی خطر بیماری‌های قلبی عروقی و انواع سرطان را به شدت افزایش می‌دهد. این خطرات همچنین منجر به بیماری‌های غیرکشنده نظیر التهاب مفاصل و‌ کاهش بینایی ناشی از رتینوپاتی دیابتیک می‌شود. در حالی که به نظر چاقی مختص کشورهای پردرآمد باشد ولی، هم‌اکنون این بیماری در کشورهای کم‌درآمد و با درآمد متوسط نیز در حال افزایش است.

در ایران تا پایان سال 2014، درصد افرادی که به آب آشامیدنی دسترسی دارند به 96 درصد افزایش پیدا کرده است و 89 درصد از مردم نیز با اصول بهداشتی بهبودیافته آشنا هستند. کمتر از پنج درصد از مردم از سوخت‌های جامد استفاده می‌کنند و 20 درصد از مردان و 32 درصد از زنان نیز از چاقی رنج می‌برند. این در حالی است که 89 درصد از مردم جهان به آب آشامیدنی سالم دسترسی دارند و 41 درصد از مردم نیز از سوخت‌های جامد استفاده می‌کنند. میزان چاقی مردان 7 /10 درصد و میزان زنان چاق نیز 2 /15 درصد گزارش شده است.

سیستم‌های بهداشت

سیستم‌های بهداشت موجود در کشورهای مختلف یکی دیگر از شاخص‌های توسعه بهداشت در آن کشور است. نیروی کار(پزشک عمومی، متخصص، پرستار و...)، زیرساخت‌ها (بیمارستان‌ها و تخت جراحی)، دستگاه‌ها و تکنولوژی‌های پزشکی و دسترسی به داروهای اساسی عامل‌های موثر در تعیین میزان بازده سیستم بهداشت یک کشور هستند. برای مثال خدمات بهداشت روحی در وهله نخست به منابع انسانی کارکشته نظیر متخصص سلامت روحی و روانپزشکان، کارمندان روانشناسی و کارمندان سلامت غیرمتخصص بستگی دارد. برآورد میزان پرسنل سلامت و بهداشت به نیروی‌کار فعال حاضر در بازار نیروی کار بهداشت وابسته است.

تراکم تعداد تخت‌های روان‌درمانی یک برآورد از ظرفیت ملی برای درمان بیماری‌ها و ناهنجاری‌های روحی و روانی را فراهم می‌کند. تعداد تخت‌های روان‌درمانی در هر کشور باید متناسب با دیگر منابع سلامت روحی باشد. سازمان بهداشت جهانی آمار دقیقی از میزان پرسنل‌های سیستم بهداشت و سلامت ایران ارائه نکرده است. در این گزارش تعداد تخت‌های روان‌درمانی در ایران به ازای هر 100 هزار نفر 4 /16 تخت و واحد رادیودرمانی نیز 9 /0 به ازای هر میلیون گزارش شده که در مقایسه با میانگین جهانی 9 /22‌درصدی و 8 /1‌درصدی بسیار پایین‌تر بوده است.

هزینه‌های بهداشت

هزینه‌های دولت در بخش بهداشت و هزینه‌های خصوصی بهداشت، شامل تامین‌ مالی خارجی در بخش سلامت از مهم‌ترین شاخص‌های جهانی بهداشت محسوب می‌شود. اجزای فرعی هزینه‌های دولت در بخش سلامت و هزینه‌های خصوصی سلامت نیز در محاسبه این شاخص لحاظ شده است. این آمار از اطلاعات جمع‌آوری شده توسط WHO از سال 1999 تولید شده است.

جامع‌ترین و سازگارترین داده‌ها در خصوص تامین مالی بخش سلامت از حساب‌های بهداشت ملی (NHA) تولید شده که اطلاعات هزینه‌ها را درون یک چارچوب شناخته‌شده بین‌المللی جمع‌آوری می‌کند. نسبت کل هزینه‌های بخش سلامت به تولید ناخالص داخلی ایران در سال 2012 حدود 6 /6 درصد بوده و هزینه‌های دولت نیز 6 /41 درصد از کل هزینه‌های بخش بهداشت را تشکیل می‌داد. سرانه هزینه‌های سلامت نیز 1218 دلار برای هر نفر گزارش شده است در حالی که میانگین جهانی آن 1025 دلار بوده است.

نابرابری بهداشتی

به طور کلی، گزارش شاخص‌های بهداشت بر میانگین‌های ملی متمرکز است. با این حال، آمار توزیع بهداشت و خدمات بهداشت و سلامت در کشورها و میان زیرگروه‌های جمعیتی از اهمیت برابری برخوردار است. چنین آماری به شناخت نابرابری‌های بهداشتی و سلامتی کمک می‌کند. نابرابری بهداشتی نه‌تنها برای قشر آسیب‌پذیر بسیار خطرناک خواهد بود بلکه در تمامی اقشار جامعه دیده می‌شود.

نابرابری بهداشتی ابعاد مختلفی دارد، وضعیت سلامت نه‌تنها میان فقیر و غنی متغیر است بلکه برای مثال برای ساکنان شهری و روستایی، افراد با تحصیلات و بی‌سواد، زنان و مردان نیز متفاوت خواهد بود. با وجود این، سازمان بهداشت جهانی در گزارش آماری جامع خود، در این بخش هیچ اطلاعاتی در مورد ایران ارائه نکرده است.