معصومه ابتکار: مردم گلایه دارند؛ شکی نیست

هفته نامه همشهری جوان - محمد اشعری، میلاد ناظمی: معصومه ابتکار مطرح ترین چهره دولتی سال ۹۵ بود؛ سالی که همه جای ایران درگیر بحران های مختلف شد و چه کسی جز رییس سازمان حفاظت محیط زیست باید پاسخ بدهد؟

مدیر پر حاشیه سال

• معصومه ابتکار
• نیلوفر ابتکار معروف به معصومه ابتکار و مشهور به «خواهر مری»
• متولد ۱۳۳۹
• همسر سید محمد هاشمی و دارای دو فرزند

سوابق: رییس سازمان حفاظت محیط زیست در دولت های هفتم، هشتم و یازدهم. استاد دانشگاه، نویسنده، روزنامه نگار، مترجم فعال محیط زیست، فعال حوزه زنان و ...

علت انتخاب: مشکلات متعدد محیط زیستی سراسر کشور در ۱۲ ماه گذشته، سال سختی را برای رییس این سازمان رقم زدند و باعث شدند هشتگ هایی مثل #ابتکار_استعفا در دوره های مختلف در شبکه های اجتماعی ترند شود و عملکردش به طور دقیق زیر ذره بین رسانه ها قرار بگیرد.

راستش را بخواهید رفته بودیم برای «یک مصاحبه آتشین و ناتمام با معصومه ابتکار. این گفتگوی داغ را در حالی بخوانید که بسیاری از سوال های ما بی پاسخ ماند. وقتی بحث ها به بن بست می رسد، گفتگو همین می شود» و خودمان را آماده کرده بودیم برای ماجراهای شبیه به این ولی ناکام ماندیم. خب بالاخره تجربه یک مدیر در پاسخ به سوالات بسیار پرسیده شده در این گفتگو عیان است.

او نخستین زن تاریخ جمهوری اسلامی است که به هیئت دولت راه پیدا کرده است و پس از معاونت رییس جمهور و ریاست سازمان حفاظت محیط زیست در دولت های هفتم و هشتم، حالا با بازپس گیری همان مسئولیت در دولت یازدهم، با تجربه ترین بانوی سیاستمدار ایرانی هم محسوب می شود.

ابتکار بسیار حاضرالذهن است. در انتخاب کلمات وسواس دارد. دقیق حرف می زند و با آرامش و طمأنینه (بخوانید کوله باری از تجربه] اجازه نمی دهد که مصاحبه کننده عنان گفتگوی چهل دقیقه ای را در دست بگیرد.

بد نیست بدانید معاون رییس جمهور، توییتر فارسی و انگلیسی اش را خودش مدیریت می کند و از آن برای حمایت های زیست محیطی بهره می برد. کانال تلگرام و صفحه اینستاگرامش هم با نظارت او آپدیت می شود. بخشی از همین گفتگو به صورت زنده از صفحه او پخش شد تا ما با یک مدیر روز آمد مواجه باشیم که علاوه بر حرف هایش برای رفت و آمد در شهر از خودروی هیبریدی ایرانی بدون تولید آلودگی استفاده می کند.

این روزها در همین پارک پردیسان وقتی مردم پیاده روی می کنند و شما را می بینند، بیشتر چه سوالی می پرسند؟

- از آنجا که این روزها موضوعات محیط زیستی زیاد است، سوالات مختلفی از من می شود. الحمدلله موضوع زیاد است، شما نگران نباشید (می خندد) اما معمولا افرادی که مرا می بینند می گوید: «خوزستان چه خبر؟ برای آنجا چه کردید؟»

خب؛ خوزستان چه خبر؟ برای شان چه کردید؟

- خبر زیاد است و ما مشغول کار و فعالیت هستیم. نیروهای مختلفی روی کاشت نهال و پخش کردن سیلاب کار می کنند. کارها در حال انجام است و ما هم در حال پیگیری هستیم.

از مشکل گرد و غبار چه خبر!

- ستاد ملی مقابله با گرد و غبار پیگیر اجرایی شدن دستوراتی است که معین شده. در بحث های بین المللی هم پیگیری های ویژه ای کرده ایم و با مسئولان عراق در حال کارهای دو جانبه خوبی هستیم که امیدواریم هر چه زودتر جواب بدهد.

مردم از شما عصبانی نیستند؟

- ببینید واقعیت این است که شرایط سختی برای مردم اتفاق افتاده. این وسط یک عده خاص هم سعی کردند با فضاسازی و آدرس غلط دادن از مشکلات محیط زیستی کشور بهره برداری سیاسی کنند.

چون شرایط برای سیاسی کاری مهیا بود.

- بله. آنها از این موقعیت نهایت استفاده را بردند. در سری دوم این ماجرا تشدید شد. زمانی که بار نخست این حادثه در هشتم بهمن اتفاق افتاد، چند روز بعد به خوزستان رفتم و یک گزارش کامل برای روز جهانی تالاب ها تهیه کردم که در آن ابعاد محیط زیستی ماجرا مشخص شده بود. دولت هم به وزیر جهات کشاورزی تکلیف کرد تا عملیات اجرایی مصوبات دولت را شروع کند. چون ما روی این موضوع کار کرده بودیم و مسئله اصلا جدید نبود. خود من سال ۹۳ به آنجا رفته و منطقه را بررسی کرده بودم.

کانون های گرد و غبار خوزستان از سال ۹۲ مورد مطالعه قرار گرفت و همه شان به طور دقیق بررسی شدند و در دسته بحرانی و فوق بحرانی دسته بندی شان کردیم. در آن گزارش، ۴۰ هکتار کانون فوق بحرانی شناسایی شد که در مصوبه سال ۹۳ دولت هم آمد و جهاد کشاورزی توانست هشت هزار هکتار آن را پوشش بدهد. ما هم ایستگاه های آلودگی هوای مان را افزایش دادیم.

وظیفه تان چه بود؟ فقط گزارش دادن و افزایش ایستگاه ها؟

- وظیفه سازمان ما در خوزستان مطالعه و برنامه ریزی، هماهنگی، سنجش کیفیت هوا و احیای تالاب ها بود که همه اینها به طور کامل انجام شد. بقیه موارد کار دستگاه های دیگری مثل جهاد کشاورزی و هواشناسی بود که تا حدی به آنها بودجه اختصاص یافت و کار را پیش بردند.

بالاخره یک جایی باید کوتاهی کرده باشد که شرایط اینقدر بغرنج شده است.

- مسئله چیزی نیست که با برنامه کوتاه مدت و چند ساله بتوان آن را حل کرد. این مسئله خیلی پیچیده تر از چیزی است که در ذهن شماست. ۴۰۰ هزار کانون گرد و غبار در خوزستان موجود است که سالی ۲۰ درصد به آن اضافه می شود و کانون های بحرانی به فوق بحرانی تبدیل می شوند.

علتش چیست؟

- خشکسالی های پی در پی و افزایش دما در تابستان. خوزستان در ۳۰ سال گذشته بین سه تا پنج درجه افزایش دما در تابستان داشته است. اینها همه نشانه های تغییر اقلیم است. این تغییر اقلیم در همه جای کشور و جهان در حال رخ دادن است اما شاید شدیدترین چهره اش مربوط به جنوب خوزستان است. حتی شمال خوزستان هم وضعیت بهتری دارد اما نواحی جنوبی آن خشکسالی دارند. در شمال خوزستان درصد مداخله روی سرشاخه رود کارون و ... کمتر است. آثار سدسازی های عراق و به خصوص ترکیه که ماحصلش خشک شدن تالاب های عراق است و در مجموع تاثیرات همه اینها، می شود خشکسالی های پی در پی. مسئله چیزی نیست که بتوان آن را به راحتی و با یک عملیات حل کرد.

حتما با دلسوزی، امکانات و بودجه بیشتر می شد کارهای بیشتری کرد...

- بله ولی فقط اینها مشکل را حل نمی کرد چون حتی اگر مشکلات مالی هم وجود نداشت و این کارها انجام می شد، باز هم احتمال وقوع این اتفاق وجود دارد. بالاخره این اراضی خیلی گسترده است. ضمن این که این شکل حاد که خاک را روی خوزستان آورد با ماجرای گرد و غبار داخل عراق متفاوت است. شاید بتوان این مشکل را در طول یک زمان کوتاه حل کرد اما مشکل عراق اینگونه و به این راحتی قابل حل نیست.

چرا برای عراق کاری نمی کنید؟

- اولین سفر خارجی من در سال ۹۳ به عراق بود و اتفاقا هر چه که من، سازمان محیط زیست و دولت در توان داشتیم برای خوزستان انجام دادیم. این که بعضی ها می گویند غفلتی رخ داده، فقط تلقی های سیاسی است یعنی کاملا از واقعیت دور است.

اما مردم خوزستان می گویند اثر همه کارهایی که انجام دادید چیست؟ به قول معروف «خب که چی؟»

- ما باید واقعیت ها را بگوییم تا مردم بدانند ماجرا چیست. یک زمان هست مردم می گویند به فکر خوزستان نبودید و هیچ کاری نکردید اما یک زمان از من می پرسند که چه کار کردی و آن زمان است که من به آنها توضیح می دهم و می گویم هر آنچه در توان داشتم انجام دادم و این گزارش عملکرد من است. اصلا شما بگویید ما چه کار می توانستیم انجام دهیم که ندادیم؟

ما که متخصص نیستیم ولی خیلی حرف ها می زنند...

- ببینید؛ کارهایی بوده که به خاطر نرسیدن بودجه انجام نشده اما مسئول آن بخش هم ما نیستیم و باید به جای دیگری اعتراض شود. سازمان محیط زیست بیشترین اعتبار ابلاغی اش را بین استان ها به خوزستان اختصاص داد. به خاطر همین شبکه های پایش استان خوزستان ما کامل شده و در ۱۷ شهر حدود ۲۲ دستگاه داریم و مطالعات کامل انجام شده است و مرتب در حال بررسی و جلسه هستیم. تالاب های داخل استان را هم احیا کردیم. تالاب هورالعظیم را که کامل خشک شده بود با سماجت و مکاتبه سازمان محیط زیست احیا کردیم و توانستیم دریچه های روی این تالاب را باز کنیم و حقابه از کرخه بگیریم و آن را از یک بیابان لم یزرع به تالابی تبدیل کنیم که ۷۰ درصد آن آبگیری شده است.

اما یکی از نماینده های خوزستان نسبت به این حرف شما اعتراض کرد و ویدئویش منتشر شد.

- حالا هر کسی می تواند یک ادعا انجام دهد. الان یکی بگوید هوا تاریک است و من ادعا می کنم هوا روشن است، ادعا کردن که کاری ندارد.همان آقایان نمایندگان را که بعضا معترض هم بودند، به بازدید از هورالعظیم بردیم و دیدند که چقدر از آن آبگیری شده است. اصلا شما را هم می بریم که ببینید. فقط بدانید که سفر با من مشکل خاص خودش را دارد و اتفاقات عجیب وغریبی می افتد.

یا خدا! یعنی بحران خودش سراغ تان می آید؟

- همین سری آخر که به هورالعظیم رفتم، قایقم چپ شد. کامل برگشت. همگی در آب افتادیم اما همان موقع هم یک عده بودند که می گفتند هورالعظیم خشک است (می خندد) ما هم گفتیم اگر هورالعظیم خشک است ما در چه چیزی افتادیم؟ بعد گفتند اینها آب فاضلاب است والا ما تا ته آب هم رفتیم ولی فاضلاب ندیدیم و اتفاقا آب هم زلال و خوب بود. مقداری هم میل کردیم. اصلا هم بوی بدی نداشت. فقط کمی شور بود که چیز عجیبی نیست چون همه زمین های آنجا شور است. بالاخره آب برای کرخه است و نمی شود که آلوده یا کثیف باشد.

خلاصه شما می گویید سازمان محیط زیست همه وظایفش را انجام داده است؟

- ما به عنوان سازمان محیط زیست سازوکار نهادسازی و مطالعات را انجام دادیم. پایش کردیم. تالاب ها را احیا کردیم. بین دستگاه های مختلف هماهنگی ایجاد کردیم و مرتب جلسه داریم و به رییس جمهور گزارش می دهیم. هر یکی دو ماه من یا معاونینم به آنجا سفر می کنیم. در حوزه بین المللی هم اسفند 92 به بغداد رفتم و یکی از مهم ترین مواردی که در آنجا درباره اش صحبت کردیم همین مسئله خوزستان بود. ما از دولت عراق انتظار داریم که به کانون های گرد و غبارش رسیدگی کند. ما هم در مقابل به توافقات دولت قبل در مورد کمک به مشکلات محیط زیستی عراق پایبند هستیم و در درختکاری حومه شهر کربلا کمک می کنیم. حتی خود من هم در آنجا - نمادین - درخت کاشتم اما بعضی رسانه ها آمدند و گفتند ابتکار مشکلات خوزستان را گردن داعش می اندازد!

خب آخر این کارها به نتیجه نرسید...

- همانجا نخست وزیر وقت عراق آقای نوری مالکی گفت خانم ابتکار محیط زیست برای من مسئله مهمی سات ولی همین الان به من خبر رسید که نیروهای داعش به هفتاد کیلومتری بغداد رسیده اند. TO BE OR NOT TO BE برای ماست؟ خود کشور ایران زمان جنگ چقدر به محیط زیستش رسیدگی می کرد؟ من در آنجا چه می توانستم بگویم؟ بعد از این صحبت ما، چند کانون مهم گرد و غبار توسط نیروهای تکفیری اشغال شد و اصلا کل کشور عراق به هم ریخت و عملا خیلی از برنامه ها غیرقابل انجام شد.

با این حال ما بی خیال نشدیم و به طور مرتب با آنها جلسه گذاشتیم. خود من دو بار با آقای «فواد معصوم» دیدار داشتم و آقای جهانگیری و آقای رییس جمهور هم در دیدارهای مختلف این موضوع را پیگیری کردند. خود من هم با وزیر محیط زیست عراق صحبت کردم و از ایشان دعوت کردم که به ایران بیایند. با این که این همه مشکل در حوزه بین الملل داریم و عراق درگیر با داعش است و روابط خوبی با عربستان نداریم، به این بسنده نکردیم و مذاکره با سازمان ملل را شروع کردیم. ما نماینده سازمان ملل را در اوج یکی از گرد و غبارهای خوزستان به آنجا بردیم.

پس چرا در محل حادثه حضور پیدا نمی کنید؟

- این حرف را زیاد می زنند اما این سفر آخری که با آقای رییس جمهور به آنجا رفتم دهمین سفرم بود. آن هم در حالی که به بعضی از استان ها بیشتر از دو سفر نداشتم. بالاخره ۳۱ استان داریم و نمی شود به همه این استان ها زیاد سفر کرد. تمام ۱۰ سفر من به خوزستان کاری بود. به تالاب هورالعظیم سر زدیم، طرح درختکاری را دیدیم، به پتروشیمی ماهشهر سر زدیم و نگذاشتیم ضایعات جیوه دارش را در بندر ماهشهر تخلیه کند. در روز جهانی تالاب ها به شادگان رفتیم و ...

این ها را متوجه شدیم ولی نقد اصلی این است که شما در موقع بحران در آنجا حضور پیدا نمی کنید.

- در ماه مبارک رمضان اعلام کردند یک توفان شدید گرد و غبار در ایلام و کرمانشاه و خوزستان اتفاق افتاده که شدتش در کرمانشاه است. همانجا هماهنگ کردیم که همراه رییس ستاد مدیریت بحران و رییس سازمان هواشناسی و رییس سازمان جنگل ها به همراه آقای گری لوییس، نماینده مقیم سازمان ملل با یک پرواز اختصاصی به آنجا برویم. هوا خیلی بد بود و همه نگران فرود ما بودند اما رفتیم و یک جلسه اضطراری در کرمانشاه برگزار کردیم و بعد از آن هم به ایلام رفتیم. آقای گری لوییس هم آنجا به ما گفت که وضعیت عراق اصلا مناسب نیست و چیزهایی مثل جنگ، سدهای ترکیه و عراق و ... تغییرات اقلیمی را تشدید می کنند. در همه این شهرها هم وضعیت اصلا مناسب نبود و در اوج گرد و غبار آنجا بودیم.

همین اخیرا چرا خوزستان نرفتید؟

- خب، کل اتفاقات اخیر خوزستان ۲۴ ساعت طول کشید.

اما در همان زمان هم برق می رفت، آب گل آلود بود، یک جای دیگر سیل می آمد و ...

- این ها بعد از بحران گرد و غبار اتفاق افتاد. بعد از باران دیگر گرد و غبار به شهر وارد نشد. برق هم زمانی قطع شد که باران آب و خاک های لابلای دکل های برقی را مرطوب کرده بود و قطعی برق رخ داد و اتصالات غیر عادی برق اتفاق افتاد و واقعا این اتفاق ارتباطی به سازمان حفاظت محیط زیست و شغل من ندارد. آقای چیت چیان باید به آن رسیدگی می کردند که از قضا خودشان سریع به آنجا رفتند. البته آقای حجتی هم به خاطر دستور آقای رییس جمهور و آقای ربیعی به خاطر مسائل اجتماعی، بازدیدی از خوزستان داشتند.

تا به حال چند توییت با موضوع خوزستان منتشر کردید؟

- خیلی! شاید بگویم ۱۰۰ تا!

این عدد چندت درصد توییت های شماست؟

- نمی دانم. شمارش نکرده ام. واقعا وقت این کارها را ندارم.

شما به مخاطبان و پست های دیگران هم در توییتر پاسخ می دهید.

- بله اما خیلی کم اتفاق می افتد. دو شب پیش بچه های گروه «آشغال نریزیم» من را دیدند و گله کردند که چرا از ما حمایت نمی کنید. ما یک گروه دانشجویی هستیم که در کمپین جمع آوری زباله مشغول هستیم. از آنها پرسیدم که شما در توییتر هم فعال هستید؟ گفتند بله. من هم گفتم چشم، اگر توییت شما را ببینم حمایت تان می کنم. امروز توییت شان را بازنشر دادم.

احساس می کنیم شما کار کرده اید اما آن لحظه ای که مردم دوست دارند شما را در کنارشان ببینند تا به لحاظ روانی آرام شوند، جای شما خالی است...

- در این که مردم گلایه دارند شکی نیست. مردم از این وضعیت قطعا رنج می برند اما این که این ماجرا وسیله ای برای تخریب دولت شود، درست نیست. واقعا نمی شود جلوی بعضی بلایا را گرفت. این توفان گرد و غبار است. می گویند چرا دولت جلوی توفان را نمی گیرد. خب در هیچ جای دنیا نمی شود جلوی توفان را گرفت اما می توان جلوی بلند شدن گرد و غبار توسط توفان و بروز این مشکلات را تا حدی گرفت. این وسط یکی از رسانه های مخالف دولت آمد و به نقل از من تیتر کرد: «مردم باید با گرد و غبار کوتاه بیایند.»

در همان جلسه ای که صحبت از آن تیتر شد، من توضیح دادم و گفتم یکی از نکات توافقنامه پاریس تاب آوری است چون تغییر اقلیم واقعیتی است که نمی توان با آن جنگید، فقط می شود از افزایش و عوارضش جلوگیری کرد و مردم را در مقابلش مقاوم کرد.

این یکی که کار دولت هاست...

- بله. یکی از روش های تاب آوری مردم، کاهش عوارض بهداشتی است. مثلا آموزش هایی داده شود که مردم مواجهه کمتری با توفان گرد و غبار داشته باشند. در خیلی از کشورهای پیشرفته دنیا مثل آمریکا هم این کار را می کنند و نمی توانند جلوی توفان را بگیرند. فقط خبر آمدن توفان را اطلاع می دهند و می گویند خانه های تان را مستحکم کنید.

البته دولت به آنها کمک می کند اما این که بیایند بگویند خانم ابتکار گفته مردم باید با گرد و غبار کوتاه بیایند، درست نیست. من فقط گفتم باید تاب آوری داشته باشیم چون این گرد و غبار واقعیتی است که به قول آقای رییس جمهور ممکن است حال حالاها مهمان ما باشد. اصلا ما مشکلات کشور خودمان را حل کردیم، با مشکلات عراق چه می کنیم؟ به نظر من یک حکومت صادق باید با مردمش گفتگو کند تا مردم انتظارات شان را با واقعیت ها انطباق دهند.

از آن طرف می گویند شما از درختی در خوزستان استفاده می کنید که خودش عاملی برای مشکلات آب و هوایی است، این مطلب چقدر درست است؟

- یکی از موفق ترین تشکیلاتی که در بحث بیابان زدایی و کانون های گرد و غبار در سطح جهان فعالیت می کند، سازمان جنگل ها و مراتع ایران است و حتی در شاخص های جهانی هم رتبه بالایی دارد و در این زمینه اصلا دستگاهی نیست که از آن ایراد کارشناسی بگیریم و بگوییم گونه درختی که تشخیص می دهید اشتباه است. به طور کلی هم مسئولیت اجرای مقابله با کانون گرد و غبار بر گردن سازمان جنگل ها و مراتع است.

در مطالعاتی که به طور مشترک صورت گرفته با تشخص کارشناسان سازمان جنگل ها و مراتع به طور دقیق معلوم شده که در هر جا باید با چه شیوهای با کانون های گرد و غبار مقابله کرد و باید چه نوع درختی کاشت. آنها در این موضوع صاحبنظر هستند و قطعا گونه ای را انتخاب می کنند که هم اقتصادی باشد و هم سازگار.

پس شما این نقد را نمی پذیرید؟

- سازمان حفاظت از محیط زیست اصلا به این موضوع ورود نکرده و این کار را به متخصصان سازمان جنگل ها و مراتع سپرده است. این کار تخصص آنهاست و ما فقط دستگاه ناظر و هماهنگ کننده این پروژه ها هستیم که از طریق پایش کیفیت هوا عملکرد سازمان ها را بررسی می کنیم.

سفر بعدی شما به خوزستان چه زمانی است؟

- اگر بتوانیم یک برنامه ریزی انجام دهیم تا قبل از پایان سال حتما به خوزستان سفر می کنم.

یعنی برای سیزده بدر خوزستان هستید دیگر؟

- حالا سیزده بدر را نمی دانم. (می خندد)

اصلا معلوم هست که سیزده بدر کجا می روید؟ بالاخره در «روز طبیعت» در بدترین آب و هوای کنونی کشور باشید...

- نمی شود گفت که بدترین طبیعت برای خوزستان است. در همه جای کشور مشکل داریم؛ تالاب خشک شده، مشکلات گرد و غبار و ... در کل مشکلات زیست محیطی زیاد است و حتی در مرکز کشور یا حتی تهران هم مشکل گرد و غبار داریم ولی از الان برای سال بعد برنامه ریزی خاصی نکرده ایم اما یقینا از خوزستان غافل نمی شویم و در برنامه های مان جایگاه ویژه ای دارد.

«همه آلودگی است این ایام» ترجیع بندی پایتخت و بقیه ابرشهرها در نیمه دوم سال است. خانم ابتکار درباره این معضل چه حرفی دارد؟

65 روز پاک تریم!

کافی است روزهای پس از باد و باران نگاهی بیندازید به پیج اینستاگرام تهرانی ها، اصفهانی ها، شیرازی ها، تبریزی ها و ... آن قدر هوای تمیز و آسمان پاک برای شان نایاب است که بلافاصله سوژه اصلی همه حرف ها همین آسمان آبی می شود. خب وقتی روبروی کسی می نشینی که یک پای همه بحث های مربوط به آلودگی هواست، چه باید بپرسی؟

در روزهای آلوده، هر وقت از یک بلندی (مثلا همین ساختمان شما یا ساختمان همشهری) تهران را می بینیم، می گوییم چقدر خوب که جای پسر خانم ابتکار نیستیم؛ شما هم همین حس را دارید؟

- آلودگی را نمی شود فقط با چشم دید. پس هر جا که کدورت در هوا هست لزوما آلودگی نیست. آلودگی فقط با دستگاه های سنجش اندازه گیری می شود. در همین شهر تهران 37 دستگاه سنجش وجود دارد که پارامترهای اصلی شاخص های کیفیت هوا را به صورت لحظه ای محاسبه می کنند و اطلاعاتش روی سایت های جهانی کیفیت هوا هم موجود است. اگر آن عدد نهایی، زیر 50 باشد هوا پاک است، اگر زیر 100 باشد، سالم است؛ اگر زیر 150 باشد ناسالم برای گروه های حساس است و اگر بیشتر از 150 باشد برای همه ناسالم است.

وضعیت هوای تهران از نظر شما چطور است؟

- در سال 93 وضعیت هوای تهران اصلا خوب نبود. به جز آلاینده های رسمی، ما آلاینده ای به اسم بنزن داشتیم که متاسفانه به خاطر به کار بستن بنزین های غیر استاندارد پتروشیمی به طور عجیبی در تهران افزایش یافته بود. از اولین کارهایی که ما در این دولت انجام دادیم، حذف آن بنزین و جایگزینی اش با بنزین یورو 4 بود. این کاری بود که بر اساس برنامه های دولت هشتم باید در سال 86 انجام می شد. هم زمان با این کار، نظام بازرسی خطوط تولید خودرو را با جدیت بازنگری و بررسی کردیم. به طوری که در حال حاضر تمام خودروهایی که تولید می شوند، مورد بررسی قرار می گیرند و اگر با استانداردهای یورو 4 مطابقت نداشتند، شماره گذاری نمی شوند.

سال 92 نیروگاه های ما 40 درصد مازوت استفاده می کردند، اصلا مازوت سوخت نیست! مازوت ته مانده سنگین فرآیندهای پالایشگاهی است که در نیروگاه ها سوزانده می شد. ما برای جلوگیری از این اتفاق با وزارت نفت جلسه گذاشتیم و توانستیم کاری کنیم که مصرف مازوت از 42 درصد به چیزی حدود شش درصد رسیده است و همه از گاز طبیعی استفاده می کنند. ما برای افزایش کیفیت هوا به طور همزمان 42 پروژه داریم و توقف استفاده از مازوت در کنار آنها به بالا بردن کیفیت هوا کمک زیادی کرد. در این پروژه ها هم شهرداری، راهور ناجا و ... نقش دارند.

تهرانی ها هم مانند خوزستانی های عزیز می توانند از شما بپرسند خب که چی؟

- سوال خوبی است. تا نهم اسفند سال 95 ما 259 روز سالم و پاک داشتیم اما تعداد روزهای پاک در سال 93، 194 روز سالم بود. یعنی امسال 65 روز هوای پاک بیشتری داریم. این یعنی 65 روز بهتر نفس می کشیم و این اصلا عدد کمی نیست. امیدواریم روز به روز هم این وضعیت بهتر شود و سال بعد روزهای پاک بیشتری خواهیم داشت.

این برنامه ها فقط برای تهران است؟

- ما هشت کلانشهر با شرایط مشابه داریم و همه اینها مانند تهران برنامه کاهش آلودگی هوا دارند و 16 دستگاه مسئولیت خاص خودشان را دارند و پروژه و اهداف شان مشخص است. تمام اینها هم در برنامه های کاهش آلودگی هوا و برنامه ملی مشخص است. ما از قدیم برای حل این مشکلات یک سازوکار مدیریتی فعال و مستمر داریم که متاسفانه در دوره قبلی، دو یا سه جلسه بیشتر نداشت اما در این دولت تا الان حدود 40 جلسه داشته ایم. علاوه بر این، هر استان برای خودش جلسات را دارد. مسئله آلودگی هوا واقعا بحث مهمی است و اقدامات زیادی انجام دادیم.

چرا شهرداری ها از شما گله مندند؟

- مگر گله مند هستند؟ من گله ای نشنیدم. من فقط به سیاست های توسعه ای شهری نقد دارم. این نقد را در دوران قبلی هم داشتم. مطالعات نشان می دهد که تهران در سال ۱۳۸۵ از ظرفیت زیستی اش عبور کرده. ظرفیت زیستی تهران از نظر جمعیت، خودرو، در ۲۰ سال پیش تکمیل شد و هر چه بعد از آن ساختمان ساختیم، زیادی است. حالا ساختمان که هیچ، ما شهرک ساختیم! من نمی دانم پردیس و مسکن مهر و ... با چه توجیهی در تهران ساخته شدند. تهران زیر یک درصد از خاک ایران است؛ چرا باید ۳۰ درصد جمعیت و ۴۰ درصد فعالیت اقتصادی در تهران متمرکز باشد.

حالا که به این وضع دچار شده ایم، چاره چیست؟ مثلا چرا برای حمل و نقل عمومی فکری نمی کنید؟

- باید به آن هم فکر کنیم ولی دولت محدودیت اعتباری دارد. آقای شریعتمداری برای همین قضیه ماموریت ویژه ای پیدا کرد تا با بانک ها وارد مذاکره شود و تسهیلاتی تامین کند تا مشکلات مربوط به حمل و نقل عمومی کاهش پیدا کند. در همین روند اتفاق خوبی که افتاد، بحث تبدیل به احسن تاکسی های فرسوده بود و ۴۰ هزار تاکسی فرسوده از رده خارج شد و در این زمینه شرایط بسیار خوبی داریم و امیدواریم به زودی همه تاکسی های فرسوده تبدیل به احسن شوند. ما با شهرداری تهران تعامل خوبی داریم و هم هدف هستیم اما بعضی جاها بر سر مشکلاتی، اختلاف نظرهایی داریم. واقعیت این است که ما محدودیت اعتباری زیادی داشتیم ولی این ها نباید مانع پیشرفت کارمان شود.

شما به گونه ای حرف می زنید که انگار همه چیز خوب است و مشکلی نداریم!

- (می خندد) همه چیز خوب نیست اما تلاش ها و فعالیت هایی که صورت می گیرد و خود مردم هم به آن کمک می کنند، ما را به بهبود وضعیت امیدوار می کند. ما ۸۰۰ تشکل فعال محیط زیست داریم. جوانانی که عاشقانه و بی چشمداشت در این زمینه کار می کنند و آدم را با انرژی مثبت شان متحیر می کنند. آن هم در شرایطی که این همه مشکل وجود دارد. همه از مشکلات باخبر هستیم اما این که بعضی ها بیایند از این مشکلات سوء استفاده کنند، به صلاح کشور نیست. ما نقد را می پذیریم و می دانیم که ممکن است کوتاهی رخ بدهد. شرایط هم دشوار است و تمام تلاش ما این است که این دشواری ها را از مقابل مردم برداریم.

به خودتان چه نمره ای می دهید؟

- نمره نمی دهم.

خب نمره توصیفی بدهید.

- سر کلاس به دانشجویانم نمره می دهم اما به خودم نمره نمی دهم. مردم باید نمره بدهند. ما کارنامه زیست محیطی برای دولت تهیه کرده ایم و تک تک دستگاه ها گزارش عملکرد خودشان را در حوزه محیط زیست ارائه دادند که می توانیم آن را در اختیار رسانه ها قرار دهیم.

حرف های داغ

* شغل من از همان دوره اول و دوم هم خیلی مهم بود و سمبلیک به حساب نمی آمد اما الان برای این پر اهمیت و استراتژیک شده که مشکلات ما بروز پیدا کرده است. زمانی که من دوباره کارم را شروع کردم در دریاچه ارومیه، گرد و غبار، سفره های آب زیرزمینی و ... بحران داشتیم.

* در سال ۷۶ شرایط هنوز بحرانی نبود اما احیای دریاچه ارومیه در دستور کار بود و نگذاشتیم آنجا پل بسازند و به شدت با اقداماتی که بعدا انجام شد مخالف بودیم. در این دوره سیاست های کلی را مقام معظم رهبری ابلاغ کردند. مردم و همه دستگاه ها پای کار آمدند. آقای رییس جمهور هم در حالی که مشکلات اقتصادی، اشتغال، مناسبات بین المللی و ... داشت گفت دولت من دولت محیط زیست است. ما کشوری گل و بلبل نیستیم، وضعیت ما اصلا شبیه آن آهنگی نیست که می گوید «همه چی آرومه، ما چقدر خوشحالیم...» این ها همه سخت است اما با ابلاغ رهبری و دستور رییس جمهوری، محیط زیست اوجب واجبات است.

* یکی از بزرگ ترین کارهایی که انجام دادیم طرح «سیمفا» است: ما در کل کشور ۴۴۰ مرکز معاینه فنی داریم که در گذشته به حال خود رها شده بودند. فساد به قدری در این مراکز زیاد بود که با یک تلفن می شد برچسب معاینه فنی گرفت. این اتفاقات در حالی رخ داد که معاینه فنی یک چیز حیاتی است، هم برای سلامت محیط زیست و هم برای ایمنی و کاهش تصادفات جاده ای! ما کاری کردیم که الان اطلاعات بین وزارت کشور، راهور ناجا، شهرداری، مراکز فنی و سازمان حفاظت محیط زیست یکپارچه می شود.