گرانبهاترین «رنگ» جهان که پانصد سال قبل گم شد!

فرادید: پادشاه همه رنگ‌ها بود، رنگی که ساخته‌ی فنیقیان باستان بود و بعدها امپراتوران روم و کلئوپاترا آن را گرامی داشتند. اما دستور ساخت دقیق این رنگ پانصد سال قبل فراموش شد.

زاریا گوروِت در برنامه‌ای برای بی‌بی‌سی به داستان ارغوانی صوری (Tyrian Purple) یا ارغوانی سلطنتی پرداخته است؛ باارزش‌ترین رنگ روی زمین که دستور ساخت آن حدود ۵۰۰ سال قبل در قرن پانزدهم گم شد. 

این رنگ قرمز-بنفش تیره، شبیه خون منعقدشده، با ته‌رنگ سیاه مانند بیشتر رنگ‌های دوران باستان با خرد کردن برگ‌ها یا حشرات یا سنگ‌های قیمتی ساخته نمی‌شد. 

ساخت این رنگ با مخاط حلزون شروع میشد، به ویژه مخاط سه نوع حلزون دریایی از خانواده مورِکس. حاصل کار بنفش نیست: روشن است، دست‌کم در آغاز.  به قول ماریا مِلوُ، استاد علم حفاظت: «مشکل این است که مردم ترفندهای مهم را یادداشت نمی‌کردند.» 

نقاشی قرن ششمی از ملکه تئودورا با ردایی به رنگ ارغوانی سلطنتی

گوُروِت می‌نویسد که مفصل‌ترین گزارش این فرآیند به قرن اول پس از میلاد برمی‌گردد و شامل نمک زدن، تخمیر و پختن غدد مخاطی حلزون می‌شود. دلیل گرانبها بودن این رنگ این بود که غدد مخاطی بزرگ نیستند، یعنی برای ساختن تنها یک گرم رنگ به ۱۰۰۰۰ حلزون نیاز بود. 

ناقوس مرگ این رنگ سال ۱۴۵۳ زده شد، زمانی که رومی‌ها از قسطنطنیه بیرون رانده شدند و به تولید صنعتی این رنگ در شهر پایان دادند. داستان گوروِت در دوران مدرن، به‌ویژه به سال ۲۰۰۷ می‌رسد، زمانی که محمد قاسن نویرا در حال قدم زدن در ساحل تونس با مایع بنفش مایل به قرمز پررنگی مواجه شد که از لاک ترک‌خورده‌ی یک حلزون بیرون می‌آمد. وقتی لاک حلزون‌های دیگر را باز کرد، چنین رنگی پیدا نکرد تا روز بعد. او ۱۶ سال گذشته را صرف کشف دوباره‌ی دستور گمشده ساخت این رنگ کرده است.