خبر ترسناک و جدید مینو محرز برای مردم ایران

شرق: «اگر این روند ادامه پیدا کند باید بیماران را در راهروهای بیمارستان‌‌ بستری کنیم»؛ این جمله را مینو محرز، استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران، درباره کمبود تخت بیمارستانی در ایران می‌گوید. آن هم در روزهایی که اخبار مختلفی از فرسودگی تجهیزات پزشکی تا مرگ بیماران تالاسمی به دلیل کمبود دارو در کشور فراگیر شده است.

از نظر محرز اما یک چالش بنیادی وجود دارد که نباید از آن غافل شد؛ سرانه پایین تخت‌های بیمارستانی در ایران. بر اساس آخرین‌ آمارها، در ایران ۱۵۵ هزار تخت بیمارستانی وجود دارد و این یعنی سرانه تخت بیمارستانی در کشور ۱.۸ به ازای هر هزار نفر است. در حالی که استاندارد سازمان بهداشت جهانی سه تخت به ازای هزار نفر است و این عدد در برخی کشورهای توسعه‌یافته مثل ژاپن تا ۱۲ نیز بالا رفته است. از سوی دیگر طبق آماری که امیر ساکی، مدیر کل منابع فیزیکی وزارت بهداشت اعلام کرده، ۷۰ درصد از تخت‌های بیمارستانی موجود نیز فرسوده هستند. حالا سؤال اینجاست که با توجه به رشد جمعیت، تداوم این وضعیت چه پیامدهایی برای نظام سلامت و درمان کشور خواهد داشت؟ آیا زنگ خطرها به صدا درآمده؟ چرا دولت‌ها به این چالش اساسی توجه ندارند و راه‌حل تغییر رویه‌ها چیست؟ محرز در گفت‌وگو با «شرق» به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهد. او در دوران همه‌گیری کرونا تبدیل به چهره‌ای شناخته‌شده در حوزه بهداشت و درمان شد و از جمله متخصصانی است که چالش‌های نظام درمانی کشور را به‌خوبی می‌شناسد.

 اخبار حوزه سلامت این روزها حکایت از چالش‌هایی در این حوزه دارد. از کمبود تخت در بیمارستان‌ها و کمبود تخت‌های مراقبت ویژه تا کمبود دارو. چقدر باید این اخبار را جدی گرفت و آیا این چالش‌ها نظام سلامت و درمان را تهدید می‌کند؟

آمارها و شرایط فعلی نشان می‌دهد که باید بیمارستان‌های بیشتری در کشور ساخته شود. جمعیت، بیماری‌ها و اپیدمی‌ها در کشور زیاد شده‌ است، بنابراین با کمبود تخت بیمارستانی مواجه هستیم. باید تعداد تخت‌ها را افزایش دهیم. از سوی دیگر همان‌طورکه اشاره کردید در بخش‌های ویژه بیمارستان در ایران با کمبود تخت روبه‌رو هستیم. اگر این روند ادامه پیدا کند باید بیماران را در راهرو‌های بیمارستان‌ها بستری کنیم و شرایط بسیار نامساعدی در حوزه درمان به وجود می‌آید. باید ما با توجه به تغییرات جوی و اپیدمی‌هایی که در دنیا به وجود آمده‌ است، در کشور به اندازه کافی تخت بیمارستانی برای بستری بیماران داشته باشیم. البته که بیمارستان جدید ساختن و اضافه‌کردن تخت بیمارستانی به سیستم، به امکانات نیاز دارد و انجام این اقدامات راحت نیست.

 به نظرتان سرانه تخت بیمارستانی نسبت به جمعیت کشور چگونه است؟

در بسیاری از استان‌ها تعداد تخت بیمارستانی نسبت به جمعیت بسیار کم است و اگر یک اپیدمی مانند کووید دوباره در جامعه به وجود بیاید، برای بستری بیماران با کمبود تخت مواجه خواهیم شد. البته که اکنون نیز تا حدودی با این معضل مواجه هستیم.

 طبق آمار‌های رسمی ۷۰ درصد تخت‌های بیمارستانی در ایران فرسوده هستند. تحقیقات اخیر نشان‌ می‌دهد که وجود تخت‌های فرسوده و بی‌کیفیت حتی بیش از نبود تخت موجب مرگ و میر به دلایلی مثل عفونت بیمارستانی می‌شود. به نظرتان این تخت‌ها و تجهیزات فرسوده چقدر خطرناک هستند؟

تجهیزات و امکانات بیمارستان بعد از مدتی استفاده فرسوده می‌شوند و باید جایگزین شوند. اما متأسفانه به علت تحریم‌ها و عدم کنترل، بیمارستان‌ها نمی‌توانند چنین اقدامی را انجام دهند. خرید تخت‌های جدید بیمارستانی کار راحتی نیست و گران است. در این شرایط بیمارستان‌ها تا جای ممکن از تخت‌ها و تجهیزات خود استفاده می‌کنند. اما مسئله مهم این است که باید از بیمارستان‌های دولتی حمایت شود تا همیشه از وسایل مناسبی برای درمان بیمارستان‌ها استفاده شود.

 فکر می‌کنید چرا دولت‌ها در طول چند دهه گذشته به این حوزه توجه کافی نداشته‌اند؟ شما راه‌حل را در چه می‌بینید؟

به نظر می‌رسد دولت‌ها بودجه کافی برای این کار نداشته‌اند یا اینکه اولویت کافی برای آن قائل نبوده‌اند. در هر صورت برای انجام چنین اقداماتی نیاز به برنامه‌ریزی است. در اپیدمی کووید در سطح جهان کمبود تخت خود را نشان داد، چون ناگهان تعداد بستری‌ها زیاد شد. اما در هر صورت جمعیت کشور ما زیاد و رو به افزایش است و به تخت‌های بیمارستانی بیشتری نیاز داریم. از سوی دیگر تجهیزات و بیمارستان‌ها نیاز به ترمیم دارند تا از فرسودگی فاصله بگیرند. این اقدامات به بودجه نیاز دارد و با توجه به تحریم‌ها و کسری بودجه دولت انجام این اقدامات دشوار است. در چنین شرایطی بیمارستان‌های خصوصی بسیار کمک‌کننده هستند و الان درصد زیادی از کمبود تخت‌های بیمارستان‌های دولتی را بیمارستان‌های خصوصی جبران می‌کنند. اما اگر این بخش نیز حمایت نشود آنها قادر به فعالیت نخواهند بود و دچار مشکل می‌شوند و نمی‌توانند به‌درستی به بیماران خدمات ارائه دهند. بیمارستان‌های دولتی به دلیل آنکه تأمین نمی‌شوند نمی‌توانند تجهیزات خود را به‌روز کنند. تأسیس بیمارستان جدید نیز به بودجه بسیار زیاد و تجهیزات مهم نیاز دارد. بخشی مانند «آی‌سی‌یو» تنها به تجهزات نیاز ندارد بلکه باید پرستار و پزشک آموزش‌دیده نیز تربیت شوند تا در این حوزه‌ها فعالیت کنند. انجام تمام این اقدامات نیازمند برنامه‌ریزی است.

 به نظر می‌رسد در سال‌های اخیر آمارهای مهاجرت کادر درمان نیز افزایش داشته است. فکر می‌کنید علت اصلی چیست و چطور باید از این روند جلوگیری کرد؟

باید بررسی کنیم که چرا همه دارند می‌روند و علت تمایل زیاد به خروج از ایران و فعالیت در خارج از کشور چیست؟ باید مسئولان علت‌یابی کنند و برای خروج تحصیل‌کردگان از ایران چاره‌اندیشی کنند. حقوق کادر درمان در ایران بسیار پایین است و کشور‌های دیگر بسیار مشتاق هستند که این افراد را جذب کنند، زیرا چنین متخصصانی ندارند. دولت ایران هزینه تحصیل و آموزش این افراد را‌ می‌پردازد، اما کشور‌های دیگر از توانایی آنها بهره‌مند می‌شوند. باید جلوی فرار مغز‌ها را از ایران گرفت. در هر صورت بخش خصوصی و بخش دولتی باید با یکدیگر همکاری کنند تا بتوانند خدمات درمانی را به بیماران ارائه دهند. از سوی دیگر وقتی تعرفه‌ها پایین باشد، برای بخش خصوصی نیز به‌صرفه نیست که وارد این حوزه شود و این نیاز به همکاری دولت و بخش خصوصی را بیشتر می‌کند.