بزرگترین اجتماع مارها با ۷۵هزار شرکت کننده

خبرآنلاین: هر بهار، هزاران مار گارتر پهلوقرمز از اعماق زمین بیرون می‌خزند و منظره‌ای عجیب را رقم می‌زنند، این بزرگ‌ترین اجتماع مارها در جهان است. در غارهای مار نارسیس در کانادا، بیش از ۷۵۰۰۰ مار در هم می‌پیچند، رقابت می‌کنند و برای جفت‌گیری آماده می‌شوند. اما این پدیده‌ی خارق‌العاده همیشه در امان نبوده است. زمانی، جاده‌ای که از این منطقه می‌گذشت، هر ساله باعث مرگ ده‌ها هزار مار می‌شد، تا اینکه متخصصان محیط‌زیست با یک راه‌حل خلاقانه، این جمعیت شگفت‌انگیز را از خطر نابودی نجات دادند.

برای سال‌ها، مارها موجوداتی منزوی تصور می‌شدند که به‌تنهایی زندگی و شکار می‌کنند. اما تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که این تصویر چندان دقیق نیست. برخی مارها اجتماعی‌تر از آن چیزی هستند که پیش‌تر گمان می‌رفت. هر بهار، در منطقه‌ای سنگ‌آهکی در طبیعت کانادا، به نام غارهای مار نارسیس، ده‌ها هزار مار گارتر پهلوقرمز از دل زمین بیرون می‌آیند و گره‌هایی زنده و درهم‌تنیده را شکل می‌دهند، این بزرگ‌ترین گردهمایی مارها در سراسر جهان است.

چرا مارهای گارتر پهلوقرمز نارسیس را برای زمستان‌گذرانی انتخاب می‌کنند؟

مارهای گارتر پهلوقرمز (Thamnophis sirtalis parietalis) که زیرگونه‌ای از مار گارتر معمولی هستند، در سراسر آمریکای شمالی پراکنده‌اند. اما هیچ‌کجا شرایطی مانند منطقه‌ی Interlake در مانیتوبا را تجربه نمی‌کنند. در اینجا، زمستان‌ها دما تا ۳۰- درجه‌ی سانتی‌گراد کاهش می‌یابد و برف تقریباً نیمی از سال زمین را می‌پوشاند. برای خزنده‌ای که دمای بدنش وابسته به محیط است، چنین شرایطی می‌تواند مرگبار باشد.

اما در زیر دشت‌های بادخورده‌ی نارسیس، یک پناهگاه زیرزمینی نهفته است. بستر این منطقه از سنگ آهک تشکیل شده است، سنگی متخلخل و نرم که میلیون‌ها سال پیش بستر یک دریای گرمسیری بوده است. در طول زمان، آب باعث انحلال کربنات کلسیم شده و شکاف‌ها و حفره‌های عمیقی در سنگ ایجاد کرده است.

این حفره‌های زیرزمینی چند متر عمق دارند، به اندازه‌ای که پایین‌تر از نقطه‌ی انجماد باقی بمانند، اما همچنان بالای سطح آب‌های زیرزمینی قرار داشته باشند. این مکان برای زمستان‌گذرانی مارهای گارتر پهلوقرمز ایده‌آل است، به‌اندازه‌ی کافی سرد که سوخت‌وساز بدنشان را کاهش دهد، به‌اندازه‌ی کافی مرطوب که از خشک‌شدن جلوگیری کند، و به‌اندازه‌ی کافی ایمن که آن‌ها را برای چندین ماه در برابر سرما حفظ کند.

در نارسیس، هزاران مار نر برای جلب توجه رقابت می‌کنند

در نگاه اول، غارهای مار نارسیس چیزی بیش از چند چاله‌ی کوچک در میان دشتی از علف‌های خشک و درختان سپیدار کوتاه به نظر نمی‌رسد. اما با فرارسیدن بهار، این چاله‌ها به جنب‌وجوش می‌افتند. هزاران مار نر از اعماق غارهای سنگ‌آهکی بیرون می‌آیند، روی سنگ‌ها و یکدیگر می‌خزند و برای جفت‌گیری آماده می‌شوند و سپس مارهای ماده وارد می‌شوند.

این مهم‌ترین فصل اجتماعی مارهای گارتر پهلوقرمز است، چند هفته‌ی کوتاه که بین ۷۵۰۰۰ تا ۱۰,۰۰۰ مار برای جفت‌گیری از پناهگاه‌های خود خارج می‌شوند. اما تماشایی‌ترین بخش این نمایش، «توپ جفت‌گیری» است، لحظه‌ای که یک مار ماده در میان توده‌ای متراکم از حداکثر ۱۰۰ مار نر دفن شده و هر یک از آن‌ها برای جفت‌گیری تلاش می‌کنند.

چگونه تلاش‌های حفاظتی از کشتار هزاران مار جلوگیری کرد؟

اگرچه امروز غارهای مار نارسیس به‌عنوان بزرگ‌ترین گردهمایی مارها در جهان شناخته می‌شوند، اما این پدیده‌ی طبیعی ممکن بود از بین برود، تا اینکه با مداخله‌ی محافظان محیط‌زیست و یک راه‌حل مهندسی هوشمندانه حیات آن‌ها حفظ شد. برای سال‌ها، بزرگراه ۱۷ در مناطق روستایی مانیتوبا هر بهار و پاییز شاهد مرگ هزاران مار بود. هنگام مهاجرت بین تالاب‌های تابستانی و غارهای زمستانی، ده‌ها هزار مار در تلاش برای عبور از جاده، زیر چرخ خودروها له می‌شدند.

در دهه‌ی ۹۰ میلادی، سالانه تا ۳۰۰۰۰ مار کشته می‌شدند. اما بدترین فاجعه در زمستان ۱۹۹۹ رخ داد، زمانی که یک سرمای نابهنگام، زمین را قبل از ورود مارها به غارهای زمستانی منجمد کرد. هزاران مار، در میان برگ‌های خشک و در فاصله‌ی چند سانتی‌متری از نجات، یخ زدند و مردند، جمعیت مارها به‌شدت کاهش یافت.

این بحران، مقامات مانیتوبا را وادار کرد که برای حفاظت از این پدیده‌ی منحصربه‌فرد اقدامی انجام دهند. متخصصان محیط‌زیست یک سری تونل‌های ۱۵ سانتی‌متری زیر بزرگراه ساختند و در کنار آن‌ها حصارهای برفی نصب کردند تا مارها را به مسیرهای امن هدایت کنند. پژوهشگران حتی دیوارهای تونل را با فرومون‌های مصنوعی پوشاندند تا مارها را به عبور از آن‌ها تشویق کنند. نتیجه این بود که تلفات مارها از ده‌ها هزار به حدود ۱,۰۰۰ در سال کاهش یافت.

امروز، پس از دهه‌ها تلاش بی‌وقفه، غارهای مار نارسیس دوباره به قدرت کامل خود بازگشته‌اند. هر بهار، موجی از مارهای گارتر پهلوقرمز از دل زمین بیرون می‌آید، درحالی‌که گردشگران از تماشای این نمایش طبیعی حیرت‌زده می‌شوند و متخصصان محیط‌زیست با رضایتی خاموش، از این‌که توانستند این شگفتی طبیعت را حفظ کنند.