دهه نودی‌های شیراز؛ آن‌ها، نه فرشته‌اند، نه شیطان

برترین‌ها: انتشار یک کلیپ در شهر شیراز آن‌هم در ابعاد وسیع در شبکه‌های اجتماعی، درحال تبدیل شدن به یک موضوع اجتماعی است، اما کارشناسان باور دارند آنچه در شهر شیراز و رفتار هنجارشکنانه نوجوانان رخ داد، بی‌توجهی به جوانان سرچشمه می‌گیرد. چند روز پیش بود که جمعی از اسکیت‌سواران در شیراز با هنجارشکنی‌هایی تعجب همگان را برانگیختند در حالی که ادعا می‌شد این تجمع با مجوز شهرداری شیراز بوده است.

روزنامه همدلی در گزارشی به قلم ستاره لطفی به این موضوع پرداخته و می‌نویسد: در ویدئوی از این مراسم که روز پنج‌شنبه، دوم تیرماه، در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد، شماری دختر و پسر نوجوان را در بلوار شهید چمران شیراز را نشان می‌دهد که در حال پیاده‌روی هستند، پوشش و حجاب اغلب دختران در این جمع برخلاف الگوی پوشش معمول موردپذیرش نظام سیاسی است و بسیاری از آنان از پوشیدن حجاب مرسوم خودداری کرده‌اند.

گفتنی است بلوار شهید چمران مهم‌ترین بلوار شهر شیراز است که ازنظر جغرافیایی در شمال غرب شهر قرار دارد و این بلوار مانند یک کمربندی غرب شهر یعنی پل معالی‌آباد را به شمال شهر یعنی تقاطع غیر هم‌سطح دانشجو متصل می‌کند. طبیعت زیبا و هوای دلپذیر این بلوار، آن را به محلی برای پیاده‌روی و گذران اوقات فراغت تبدیل کرده است.

ویدیوی پربازدید در اینستاگرام

تجمع نوجوانان و جدی نگرفتن حجاب دخترهای دهه هشتادی و نودی در بلوار شهید چمران شیراز به یکی از ویدیوهای پربازدید اینستاگرام تبدیل شد و این تجمع متفاوت هم از سوی مسئولان و هم از سوی کاربران شبکه‌های اجتماعی واکنش‌های زیادی را به دنبال داشت.

برخی از کاربران شبکه‌های اجتماعی، گردهمایی دختران و پسران نوجوان شیرازی را نوعی تقابل در مقابل اجتماع «سلام فرمانده» - که این روزها در همه جای کشور با سازمان‌دهی دانش آموزان و کودکان و نوجوانان کشور برگزار می‌شود - دانستند و گفتند وقتی تلاش می‌شود همه مردم را یک جور، یک سلیقه و یک‌صدا نشان دهند، طبیعی است این تقابل‌ها صورت بگیرد، بدیهی است افرادی که وجودشان در کشور سانسور می‌شود، از هر فرصتی برای ابراز وجود و اعلام موجودیت خود استفاده کنند. برخی نیز معتقدند تجمع تفریحی شیرازی‌ها نشان از گوناگونی و تنوع آرا و سلایق در کشور دارد و همان نوجوانانی که در شیراز با ظاهری متفاوت از ارزش‌های تحت نظر نظام سیاسی ظاهر شدند، چه‌بسا پیش‌تر نیز در اجتماع سلام فرمانده حضور پیداکرده باشند و ظاهر و پوشش متفاوت نمی‌تواند نشان از تقابل و جنگ دهه نودی‌ها با هم باشد.

واکنش مسئولان به تجمع متفاوت

گردهمایی و راهپیمایی نوجوانان دختر و پسر شیرازی با ظاهری متفاوت برای آنان بی‌هزینه نیز نبود. ساعاتی پس از انتشار ویدئویی از تجمع دختران و پسران نوجوان در یکی از خیابان‌های اصلی شیراز، فرماندار این شهر اعلام کرد که مأموران نیروی انتظامی 10نفر را در این رابطه بازداشت کرده‌اند.

خبرگزاری مهر شامگاه پنج‌شنبه به نقل از لطف‌الله شیبانی، فرماندار شیراز، گزارش داد که تاکنون 10نفر از «عوامل برپایی این تجمع» بازداشت شده‌اند. شیبانی گفته: «به محض این‌که از این موضوع مطلع شدیم با هماهنگی دستگاه قضایی و نیروی انتظامی اقدامات لازم در جهت شناسایی عوامل مؤثر در برگزاری مراسم انجام شد.» به گفته فرماندار شیراز، اقدام نوجوانانی که در ویدئو دیده می‌شوند، از قبل برنامه‌ریزی‌شده بوده و آن‌ها برنامه‌های دیگری نیز برای آینده داشته‌اند. بااین‌حال،‌ ساعتی بعد، از گزارش مهر، خبرگزاری فارس به نقل از رئیس‌کل دادگستری استان فارس نوشت که تنها «پنج نفر از عوامل اصلی که تمامی آن‌ها از دست‌اندرکاران این مراسم بوده‌اند پس از شناسایی بازداشت شدند و هیچ‌ کدام از نوجوانان شرکت‌کننده در این مراسم در بازداشت نیستند.»

در ادامه، نماینده مردم شیراز و زرقان نیز گفت: «دستگاه‌های متولی عفاف و حجاب و عضو این کمیته و همچنین ستاد امربه‌معروف و نهی از منکر باید به این مسائل ورود جدی‌تری داشته باشند‌.» ابراهیم عزیزی با تاکید بر اینکه در حوزه عفاف و حجاب باید مطالبه‌گری وجود داشته باشد، افزود: «رسیدگی به مشکلات این‌چنینی برنامه‌ای مدون و حساب‌شده می‌خواهد و دستگاه‌های اجرایی باید برای برخورد قاطع با آن برنامه جدی داشته باشند.»

واکنش به دستگیری‌ها در شیراز

اگرچه برخی منابع رسمی از دستگیری «عوامل برپایی این تجمع» خبر دادند، اما برخی بنا را بر دستگیری نوجوانان شیرازی گذاشتند و از این منظر، واکنش‌های زیادی در شبکه‌های اجتماعی ابراز شد. مصطفی تاجزاده، فعال سیاسی اصلاح طلب در صفحه اینستاگرامش نوشت: «اگر شهامت اعلان شکست حجاب اجباری را ندارید، دست کم بگذارید مانند قانون ممنوعیت نگهداری تجهیزات ماهواره، مردم خود اشتباه حکومت را برطرف کنند. بازداشت جوانان شیرازی صرفا به علت رعایت نکردن حجاب، هم بی نتیجه است و هم رسوا...»

زهرا مشتاق، روزنامه‌نگار نیز با انتشار ویدیویی از تجمع دهه نودی و هشتادی‌های در بلوار شهید چمران شیراز در صفحه اینستاگرامش نوشت: «محلی در شیراز، تیر 1401، دختران و پسران جودان، احترام به سلایق و پوشش‌های مختلف در تمام کشورهای اسلامی مرسوم است. کشورهای مسلمانی چون مالزی، لبنان، اندونزی و ...»

تجمع نوجوانان تهرانی در پردیس کوروش

آذر منصوری، فعال سیاسی اصلاح طلب نیز در صفحه اینستاگرامش نوشت: «با برداشتن عینک امنیتی از مسائل فرهنگی و کنار گذاشتن این باور که با بازداشت سرتیم‌ها و برخورد پلیسی می‌توانید این نسل را تسلیم خواسته خود کنید، کارشناسان و نهادهای مدنی موثر را فرا بخوانید. شاید جامعه امروز ایران و به خصوص دنیای دهه هشتادی‌ها و دهه نودی‌ها را بیشتر بشناسید.»

شاید یکی از مهم ترین واکنش ها را عباس عبدی؛ روزنامه‌نگار و تحلیلگر مسایل سیاسی و اجتماعی بروز داده است. این فعال سیاسی اصلاح طلب از واکنش فرماندار شیراز به تجمع دهه نودی های در بلوار چمران این شهر انتقاد کرد. عبدی نوشت: «فرماندار شیراز درباره تجمع بلوار چمران گفته که تاکنون تعدادی از این عوامل دستگیر، ضمن اینکه «سرتیم» هم شناسایی‌شده و برای دستگیری وی اقدام شده «عوامل» و «سرتیم»؛ یعنی ماجرا را امنیتی می‌بینند و نه فرهنگی. پس قطعا مسئله حل نخواهد شد.»

سیاست‌ها در زمینه پوشش زنان ناموفق بوده است

آنچه در تجمع نوجوانان 15، 16ساله شیرازی قابل تامل است، این است که این نوجوانان محصول دو دهه‌ای است که نه تنها بودجه‌های هنگفتی برای تبلیغ پوشش مدنظر حکومت صرف شده است، بلکه آیین‌نامه‌ها و راهکارهای زیادی برای مقابله با بدحجابی و گسترش فرهنگ حجاب به تصویب رسیده‌، ابلاغ‌شده و بسیاری از آنان اجراشده است، حتی برای گسترش حجاب از ابزارهای انتظامی و امنیتی هم استفاده‌شده است، گشت ارشاد مثال روشنی بر این ادعاست. ولی با وجود تمام آیین‌نامه‌ها، ضوابط و قواعد و تلاش‌ها آنچنان که شواهد نشان می‌دهد این برنامه‌ها تاکنون نه تنها نتوانسته بخشی از متولدین دو دهه بعد از تاسیس انقلاب اسلامی را ملزم به رعایت حجاب کند، بلکه باعث ایجاد تقابل نیز شده است. موضوعی که چند وقت پیش نیز روزنامه اصولگرای رسالت نیز به آن اذعان کرد. چندی پیش این روزنامه در گزارشی ضمن اذعان به شکست پروژه گشت ارشاد نوشت: «گشت ارشاد نه‌ تنها از حجاب صیانت نکرده، بلکه بذر نفرت و کینه بین قشری از جامعه پراکنده است.»

اتفاقاتی شبیه آنچه در شیراز اتفاق افتاده است و اذعان روزنامه اصولگرای رسالت به تاثیر گشت ارشاد بر ایجاد کینه، نفرت و دودستگی در بین مردم و ... نشان دهنده ناموفق بودن سیاست‌های دولتی در زمینه پوشش زنان است. شاید وقت آن فرارسیده که نگاه اجتماعی به عفاف و حجاب تغییر کند تا زمینه‌های سوءاستفاده و مداخله سلیقه‌های شخصی و سیاسی در مورد حجاب به حداقل برسد.

نادیده گرفتن اقتضاهای سن نوجوانان

اما چرا باید چنین رفتاری رخ بدهد. یک آسیب‌شناس در رابطه با این اتفاق به روزنامه آرمان ملی می‌گوید: متأسفانه چندین دختر و پسر نوجوان 15 تا 16 ساله با ظواهری نامتناسب به عرف جامعه در پیاده‌راه سلامت شیراز در حال بازی و ورزش با اسکیت هستند. کالبد شکافی این کلیپ و رویداد از نظر تخصص رفتار شناسی و آسیب‌شناسی اجتماعی، حاوی نکاتی است که مربیان آموزشی و والدین باید بدان توجه کنند. مجید ابهری باور دارد که نوجوانان در طیف سنی هستند که نیاز شدید به تفریح، تنوع و سرگرمی دارند، هیچ شکی وجود ندارد و می‌افزاید: امری که طی سالیان گذشته مسئولان به آن بی‌توجه بودند. اگر ما برای آنها امکانات تخلیه انرژی مثبت و منطقی را فراهم نکنیم، آنها خود به‌دنبال آن خواهند رفت و آن زمان ممکن است ابزاری انتخاب کنند که مورد قبول و پسند ما نباشد. 

توجه به این نکته از نظر تخصصی بسیار ضروری است. این نوجوانان در سنین پیش بلوغ و اوایل بلوغ قراردارند که شاید والدین نیز نتوانند آنها را کنترل و مدیریت کنند. هر چند از طریق فضای مجازی این نوجوانان می‌توانند از اینگونه مراسم همدیگر را مطلع کنند، اما قطعا اجرای چنین برنامه‌هایی نیاز به مدیریت متمرکز و دعوتی دارد که در یک نقطه آنها جمع شوند. صد البته که این امر، در شیراز و می‌تواند در سراسر کشور تسری پیدا کند، اگر ما به فکر این طیف سنی و کنترل هیجانات آنها نباشیم.

مراقب تابستان باشید

وی در ادامه گفته‌هایش می‌افزاید:  بدون شک با شروع فصل تابستان نگرانی و اضطراب خانواده‌های دارای فرزندان نوجوان و جوان آغاز می‌شود، چون وسایل تفریح و تخلیه انرژی برای این طیف سنی بسیار گران‌قیمت بوده و تامین آن برای میلیون‌ها نفر مقدور نیست. بنابراین تامین وسایل سرگرمی و تفریح برای اینگونه باید به شکلی باشد که به‌راحتی و بدون تحمیل هزینه‌های سنگین به‌ خانواده‌ها، بتوانند در اختیار نوجوانان قرار دهند. تابستان گرم و طولانی آغاز شده و نمی‌توان این نوجوانان را مدام در خانه نگاه داشت یا هزینه‌های سنگینی از سوی خانواده‌ها برای آنها متحمل شد. وزارت ورزش و جوانان، وزارت آموزش و پرورش و سایر نهادها به فکر ریشه اصلی باشند و بدون فوت وقت برای برنامه‌های سالم و دقیق و منطقی و شرعی برای نوجوانان تلاش کنند و اجازه ندهند این نوجوانان ابزاری برای موضوعات هنجارشکنانه باشند. متأسفانه کسانی که در تلاش هستند از این اتفاق، یک موضوع سیاسی بسازند، اما کاملا اشتباه است و سیاسی کردن این اتفاق نه به سود جوانان و نه به سود کشور و خانواده‌ها ست.

به فکر نوجوانان باشید

ابهری در پایان صحبت‌هایش به بی‌توجهی برخی مسئولان نسبت به مناطق محروم شهرها و روستاها از امکانات ورزشی، تفریحی و رفاهی برای نوجوانان اشاره می‌کند و می‌‌گوید: مشکلات عدیده‌ای برای خانواده‌ها و جوانان به‌وجود آمده است که در پایان هر تابستان با خیزش و رشد آمار، آسیب‌های اجتماعی مواجه هستیم، برگزاری مسابقات محله‌ای و شهری دسته جمعی بین نوجوانان در یک شهر و استان و نوجوانان شهرهای دیگر می‌تواند تابستان مفرح و سازنده‌ برای آنها فراهم کند. با ملاک قرار دادن حادثه شیراز، قطعا به این نکته خواهیم رسید که در پشت پرده‌ اینگونه حرکات عواملی حضور دارند که می‌خواهند از این غفلت مسئولان نسبت به نوجوانان استفاده کنند. روش‌های منطقی تخلیه انرژی منطقی و فرهنگی باید در دستور کار مسئولان قرار بگیرد و راه شادی واقعی را به آنها نشان داده و بیاموزند. هنوز از یاد نبرده‌ایم که برپایی مهمانی پیژاما در یکی از پارک‌های تهران و آب بازی در پارکی در کرج، اتفاق افتاد که برخی مایل بودند که به این اتفاق جامه سیاسی بپوشانند، در حالی‌که بزرگ کردن اینگونه حوادث، نه خدمت جوانان است و نه خدمت به فرهنگ کشور، بلکه ریختن آب به آسیاب کسانی است که می‌خواهند آرامش روانی خانواده‌ها را در این فصل گرم و طولانی برهم بزنند.

رسول اسدزاده، روزنامه‌نگار هم در دیدگاه خود نسبت به اتفاق شیراز را اینگونه بیان می‌کند:

از دهه ۹۰ میلادی اهمیت رای و نظرِ Teenager ها ( نوجوانان ۱۳ تا ۱۹ سال ) در سطح جوامع افزایش یافت. در آن سالها دسترسی به گوشی‌های همراه، دستگاه‌های پخش موسیقی قابل حمل و اینترنت در جهان افزایش یافته یود. همزمان با این تغییرات مجله‌های موسیقی مشهور ناگهان متوجه تغییر معناداری در جداول موسیقی آمریکا شدند. خوانندگان رپ، هیپ پاپ و ستارگان نوجوان به سرعت و با خرید و رای مردم به صدر جداول موسیقی در آمریکا رسیدند در حالی که به طور سنتی دهه‌های متمادی در کشور آمریکا سبک موسیقی راک، کانتری، پاپ و جاز حرف اول را می‌زد. دلیل این تغییر چندان عجیب و محیر العقول نبود.

دسترسی نوجوان‌ها به اینترنت، تعداد دانلود آهنگ‌ها و امکان شرکت در نظر سنجی‌ها باعث شد نظرِ نوجوانان در صنعت موسیقی آمریکا انقلابی پدید بیاورد. حالا نزدیک به سه دهه از انقلاب هیپ پاپ در آمریکا می‌گذرد. تقریبا نوجوانان تمام دنیا به جز چند کشور انگشت شمار صاحب یک کشور درون کشور خودشان هستند‌. دارای ادبیات گفتاری و سبک زندگی‌ متفاوت و گاهی متضاد با عرف و قوانین جاری در کشورهایشان هستند‌. به راحتی با هم سالانشان در باقی نقاط جهان ارتباط می‌گیرند، به دلیل بازی‌های کامپیوتری مشترک، علایق موسیقی مشترک، و Sub culture ( خرده فرهنگ‌ ) های برآمده از شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ای با هم نسلانشان در سراسر جهان دژاوو و آشنا پنداری دارند‌.

آب بازی مختلط دختران و پسران در پارک ایران‌زمین کرج

یک نوع دموکراسی نانوشته هم در میان این نسل وجود دارد. ساب کالچری که نوجوان‌ها را زیر یک چتر جمع می‌کند ( مثلا طرفداری از یک خواننده ) ریسمانِ اصلی پیوند دهنده آنهاست. در جمع آنها طبقه اجتماعی، نژاد و قومیت کمرنگ است. فرقی ندارد کفشِ ونس و کانوِرسی که پوشیده شده اورجینال است یا فیک، تفاوتی نمی‌کند piercing روی بینی از طلا و پلاتین باشد یا استیل، این‌ نسل‌ها که در آمریکا Generation-z و Generation-alpha نامیده می‌شوند ( متولدین ۹۷ میلادی به این سو ) برای شادباش در دنیای مجازی و حقیقی گردهم می‌آیند، به راحتی می‌خندند، به سبکِ هیپی‌های دهه شصت میلادی در ملا عام ماری جوانا می‌کشند، رفتارهای جنسیِ زودتر از ۱۸ سالگی دارند و گوششان به والدین و قانون و عرف بدهکار نیست.

البته که کشور ما هم از این قاعده مستثنی نیست. تصاویر بلوار چمران در شیراز که گردهمایی نوجوانان اسکیت سوار را نشان می‌دهد، مشت نمونه خروار است. مشابه این تصاویر در بوستان آب و اتش و اطراف پل طبیعت در تهران هر هفته وجود دارد. در ایران هم مانند بسیاری از ممالک جهان کشوری درون کشور وجود که حاکمان و باشندگان آن نوجوانان هستند.