هیپوسپادیاس یا ختنه خدادادی چیست و چگونه درمان می‌شود؟

برترین‌ها: شاید پیشتر نام هیپوسپادیاس به گوشتان خورده باشد. این عارضه، که با نام ختنه پیغمبری و ختنه خدادادی نیز شناخته می‌شود، یک نقص مادرزادی دستگاه تناسلی خارجی در پسر‌ها است و در آن مجاری ادراری بجای انتهای آلت تناسلی، در سطح پایین آلت باز می‌شود و کودک از زیر آلت ادرار میکند. این نقص اغلب با درجاتی از خمیدگی آلت نیز همراه است. همچنین در اکثر کودکانی که با این مشکل متولد می‌شوند پوست دور کلاهک آلت که به آن حشفه می‌گویند و حین ختنه برداشته می‌شود، بطور ناقص تشکیل شده و در سطح پایین آلت وجود ندارد، شاید علت آن که به این عارضه ختنه خدادادی هم گفته می‌شود همین امر باشد.

هیپوسپادیاس چیست؟

در جواب هیپوسپادیاس چیست باید گفته شود هیپوسپادیاس عارضه‌ای است که در طی آن میتوس یا همان خروجی مجاری ادراری در نوک آلت تناسلی قرار نداشته باشد و به جای آن در نقطه‌ای در امتداد سطح زیرین آلت تناسلی باشد. سوراخ میتوس غالباً جایی در نزدیک انتهای آلت تناسلی ناحیه «دیستال» قرار دارد، اما در برخی از موارد ممکن است در میانه محور آلت تناسلی، در زیر آن و یا حتی در کیسه بیضه قرار گرفته باشد. در بیش از 80% از نوزادان پسری که دچار این عارضه می‌شوند، موقعیت میتوس به حالت هیپوسپادیاس (در زیر نوک آلت) است. در 15% از این موارد نیز، آلت تناسلی اندکی به طرف پایین انحناء پیدا می‌کند. هنگامی که موقعیت میتوس در ناحیه عقب‌تری از آلت تناسلی قرار گرفته باشد، در بیش از 50% از موارد مشکل کجی آلت نیز برای نوزاد پیش می‌آید. هیپوسپادیاس یک نقص مادرزادی شایع است که در نوزادان پسر دیده می‌شود. این عارضه در اغلب موارد فقط یک اشکال ظاهری کوچک در این نوزادان است و به غیر از آن، نقص دیگری در دستگاه تناسلی یا سایر اندام‌های نوزاد وجود ندارد.

هیپوسپادیاس چقدر شایع است و چه علتی دارد؟

هیپوسپادیاس عارضه شایعی است و از هر ۱۵۰ تا ۳۰۰ تولد در یک مورد رخ می‌دهد. عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی در دوران بارداری در بروز آن نقش دارند. هیپوسپادیاس در نوزادان نارس و با وزن تولد کم شایع‌تر است. اگر یک فامیل درجه‌ی یک، بعنوان مثال پدر یا برادر مبتلا باشد احتمال وقوع آن در پسر بعدی از جمعیت عادی بیشتر خواهد بود. این عارضه در پسر‌های حاصل از لقاح مصنوعی (اصطلاحا آی وی اف) شایع‌تر است که شاید بعلت مصرف دارو‌های هورمونی توسط مادر باشد. تماس با آفت کش‌ها و حشره کش‌ها در محیط کار یا در مواد غذایی در دوران بارداری هم بعنوان یک علت بروز عارضه هیپوسپادیاس مطرح شده‌اند.

علائم هیپوسپادیاس

شایع‌ترین نشانه‌ها و علائم هیپوسپادیاس شامل موارد زیر هستند:

• قرار داشتن خروجی مجرای پیشابراه در نقطه‌ای غیر از نوک آلت تناسلی
• انحنای رو به پایین محور آلت تناسلی
• ظاهر روپوش‌دار آلت تناسلی که به خاطر آن است که فقط نیمه بالایی آن توسط پوست ختنه‌گاه پوشیده شده است.
• پاشش ادرار به شکل غیرطبیعی در هنگام خروج از آلت تناسلی
• در حدود ۱۰% از موارد هیپوسپادیاس، یکی از بیضه‌ها به طور کامل به داخل کیسه بیضه نزول نکرده است.
• رشد ناقص و ناتمام پوست ختنه‌گاه (پوستی که قسمت نوک آلت تناسلی را می‌پوشاند)

تفاوت هیپوسپادیاس با اپیسپادیاس چیست؟

اپیسپادیاس (Epispadias) یک ناهنجاری مادرزادی نادر است که سوراخ پیشابراه را تحت تاثیر قرار میدهد. پیشابراه لوله ای است که ادرار را از مثانه به خارج از بدن هدایت میکند. در پسرانی که اپیسپادیاس دارند سوراخ پیشابراه در بالای آلت تناسلی است نه در نوک آن. فاصله بین سوراخ پیشابراه و نوک آلت تناسلی شبیه ناودان یا یک کتاب باز به نظر میرسد.

اما پسرانی که هیپوسپادیاس (hypospadias) دارند، محل سوراخ آلت تناسلی شان در جای دیگری در سر یا بدنه آلت، کیسه بیضه و یا پرینئوم (میاندوراه) قرار گرفته است.

در هر دو بیماری اغلب درجاتی از انحراف آلت نیز مشاهده می شود. در هیپوسپادیاس این انحراف به سمت پایین و در اپیسپادیاس این انحراف به سمت بالا است که لازم است موقع ترمیم جراحی این حالت نیز تصحیح گردد.

عوارض هیپوسپادیاس

اگر هیپوسپادیاس درمان نشود، می‌تواند منجر به موارد زیر شود:

• بسته به این که محل سوراخ آلت تناسلی در کجا قرار دارد، مشکلی که ایجاد میشود متفاوت است چرا که به واسطه محل سوراخ، اسپرم ممکن است نتواند درست تخمک را بارور نماید در نتیجه در باروری مشکل ایجاد میشود.
• تمیز کردن آلت نیز سخت تر میشود. سوراخ ممکن است بزرگتر از حد نرمال باشد.
• بررسی قرمز بودن الت تناسلی یا عفونت کردن آن، دشوار میشود.
• ظاهر غیر طبیعی آلت تناسلی
• مشکلات در یادگیری استفاده از توالت
• انحنای غیر طبیعی آلت تناسلی در هنگام نعوظ آلت تناسلی
• مشکلات مربوط به اختلال در انزال

آیا هیپوسپادیاس نیاز به درمان جراحی دارد؟

بعضی از اشکال هیپوسپادیاس، حالت بسیار جزئی داشته و نیازی به انجام عمل جراحی ندارد. اما درمان این عارضه معمولاً از طریق عمل جراحی انجام می‌گیرد تا موقعیت خروجی مجرای پیشابراه اصلاح شود و در صورت نیاز، انحنای آلت تناسلی نیز برطرف شود. در اکثر موارد اهمیت این اقدام جراحی، رفع جنبه روانی مشکل است و بهبود ظاهر دستگاه تناسلی باعث افزایش اعتماد به نفس فرد خواهد شد. در موارد بسیار شدید عارضه که البته کمتر شایع هستند، اصلاح جراحی ممکن است شانس باروری را هم بالاتر ببرد. عمل جراحی معمولاً در سنین 6 تا 12 ماهگی نوزاد انجام می‌شود.

اگر آلت تناسلی نوزاد شکل ظاهری طبیعی نداشته باشد، نباید نوزاد ختنه شود. اما در صورتی که هیپوسپادیاس در زمان ختنه تشخیص داده شود، باید عمل ختنه را کامل کرد. در صورت مشاهده هر یک از شرایط فوق، توصیه می‌شود که کودک خود را به نزد متخصص اورولوژی کودکان ببرید. اغلب موارد هیپوسپادیاس را می‌توان با یک جراحی ساده که به صورت سرپایی انجام می‌شود، درمان نمود. برای درمان بعضی از موارد هیپوسپادیاس نیز به بیش از یک جراحی نیاز است.

عمل جراحی هیپوسپادیاس چگونه انجام می‌شود؟

این جراحی در حالی انجام می‌شود که نوزاد تحت بیهوشی عمومی قرار دارد. در صورتی که متخصص اورولوژی بخواهد قبل از اصلاح شکل پیشابراه، انحنای غیرطبیعی آلت تناسلی را نیز برطرف کند، ممکن است برای اصلاح عارضه هیپوسپادیاس به بیش از یک عمل جراحی نیاز باشد. اما معمولاً این مشکل با انجام فقط یک عمل جراحی برطرف می‌شود. نوزاد معمولاً می‌تواند در همان روز انجام جراحی از بیمارستان مرخص شود.

در مواردی که خروجی پیشابراه در نزدیکی قاعده آلت تناسلی قرار داشته باشد، احتمالاً لازم است که جراح از پوست ختنه‌گاه یا بافت کوچکی که از داخل دهان نوزاد بر می‌دارد به عنوان بافت پیوندی برای شکل دادن به مجرای پیشابراه استفاده کند و یک مجاری ادراری در موقعیت درست و سالم بسازد تا به این ترتیب، هیپوسپادیاس اصلاح شود.

هنگامی که عمل جراحی به پایان رسید، ممکن است یک سوند (لوله) کوچک به طور موقتی برای نوزاد گذاشته شود که ادرار او را خارج کند. این سوند معمولاً از چند روز تا دو هفته به آلت تناسلی نوزاد متصل خواهد بود. همچنین پزشک یک داروی آنتی‌بیوتیک برای کاهش خطر عفونت و داروهای مسکن برای رفع درد و ناراحتی کودک تجویز میکند.

مراقبت های بعد از هیپوسپادیاس

• مصرف درست و به موقع دارو برای کاهش درد و جلوگیری از احتمال عفونت.
• تا زمانی که پزشک تشخیص دهد، اجازه ندهید که کودک با اسباب بازی‌هایی که نیاز به گشاد نشستن دارد، مانند اسباب بازی‌های سواری یا واکر، بازی کند.
• توصیه می‌شود که کودک در زمان یادگیری نحوه استفاده از توالت و نیز در آستانه بلوغ جنسی توسط متخصص اورولوژی ویزیت شود.

هیپوسپادیاس با بیماری‌های دیگری هم همراهی دارد؟

فتق بالای بیضه (به شکل تورم بالای بیضه) و عدم نزول یک یا هر دو بیضه هم گاهی ممکن است همراه با هیپوسپادیاس وجود داشته باشند که در این صورت آن‌ها نیز نیاز به اصلاح جراحی دارند. به ندرت ممکن است هیپوسپادیاس با نقایص مادرزادی متعدد اندام‌های درونی بدن همراهی داشته باشد که به آن‌ها سندروم‌های مادرزادی می‌گویند و خوشبختانه بسیار نادر هستند.

سوالات متداول

بهترین زمان برای جراحی هیپوسپادیاس چه سنی است؟

شانس بهبودی عارضه با جراحی ترمیم هیپوسپادیاس در سن کم بیشتر است و مناسب‌ترین زمان بین ۶ تا ۱۸ ماهگی است.

مدت زمان بستری کودک در بیمارستان چند روز است؟

دراکثر این جراحی‌ها نیاز به اقامت طولانی در بیمارستان وجود ندارد و معمولا بیمار همان روز یا روز بعد از عمل ترخیص می‌شود.

سوند ادراری (لوله تخلیه ادرار) در این جراحی چند روز به کودک متصل می‌ماند؟

موارد خفیف اصولا بعد از عمل جراحی نیاز به سوند ادراری ندارند، در موارد شدید‌تر سوند یا همان لوله تخلیه ادرار برای کمک به بهبود زخم در مجرای ادرار حین جراحی قرار داده می‌شود که ۵ تا ۷ روز بعد از عمل، سرپایی در مطب خارج می‌گردد.

آیا همه موارد هیپوسپادیاس با یک عمل جراحی بهبود پیدا می‌کنند؟

میزان موفقیت جراحی‌های ترمیم هیپوسپادیاس در موارد خفیف‌تر خوشبختانه خیلی زیاد است و بالاتر از ۹۰ درصد می‌باشد. در کمتر از ده درصد بیماران ممکن است اقدام ترمیمی مجددی لازم شود که در این صورت باید لااقل ۶ ماه بعد از جراحی اولیه باشد.

در موارد شدید هیپوسپادیاس، جراح از همان ابتدا ممکن است ترمیم را در دو جراحی بفاصله ۶ ماه برنامه ریزی کند و در مرحله اول خمیدگی شدید آلت اصلاح گردد و در جراحی دوم ترمیم مجرای ادرار صورت بگیرد.

کودکی که چند بار بعلت هیپوسپادیاس جراحی شده، ولی نتیجه جراحی راضی‌کننده نبوده چه باید کند؟

هیپوسپادیاس در اکثر موارد با جراحی اصلاح می‌شود، در مورد شما به احتمال زیاد شدت عارضه زیاد بوده و یا ترمیم‌های قبلی با مهارت کافی انجام نشده اند، ترمیم‌های مجدد اغلب دشوار هستند و باید توسط ارولوژیست کودکان که عمل‌های این چنینی را زیاد انجام داده اند صورت بگیرند تا شانس موفقیت بالا برود.

آیا این جراحی ترمیمی در فرد بزرگسال هم انجام میشود؟

بله، این جراحی ترمیمی در بزرگسالان هم قابل انجام است و اغلب به منظور اصلاح نمای ظاهری آلت انجام می‌شود، البته در بزرگسالان میزان موفقیت مختصری کمتر از کودکان است و احتمال بیشتری هست که جراحی دومی هم ۶ ماه بعد از عمل اول برای اصلاح ظاهر آلت ضرورت پیدا کند.

آیا اگر از اصلاح ظاهری دستگاه تناسلی بیمار راضی هستیم دیگر نیاز به پیگیری وجود ندارد؟

در تمام بیماران بخصوص موارد شدیدتر این عارضه با توجه امکان بروز تنگی مجرا، عود خمیدگی آلت، اختلالات کارکرد مثانه و همچنین اثرات روحی و روانی این جراحی نیاز به پیگیری دراز مدت لااقل سالیانه وجود دارد.

از آن‌جایی که جراحی‌های اورولوژی و همچنین جراحی هیپوسپادیاس بسیار حساس هستند، لازم است در این زمینه از افراد متخصص کمک بگیرید تا از نتیجه حاصل از جراحی رضایت کامل داشته باشید و جراحی به بهترین شکل انجام شود.

آیا هیپوسپادیاس در ازدواج افراد تاثیری خواهد داشت؟

در زوج هایی که تصمیم به بچه دار شدن گرفته اند این مشکل  میتواند تا حدودی در موارد شدید هیپوسپادیاس دردسر ساز باشد زیرا  هیپوسپادیاس  موجب می شود که در هنگام نزدیکی زوجین، ورود مایع منی به واژن به سختی صورت گیرد. این عارضه می تواند در باروری اختلالاتی ایجاد کند، اما مانعی برای بارداری نخواهد بود و امروزه به لطف روش های مختلف درمان ناباروری مردان مانند لقاح آزمایشگاهی، روش های GIFT و … می توان به حل این مشکل کمک کرد.