کودک را به دروغگویی وادار نکنید

مجله سپیده دا نایی: دروغگویی فرزندان از آن دسته مشکلاتی است که بسیاری از والدین با آن، حداقل در مقطعی از سن فرزند خود، روبرو می شوند. برخی از همین والدین نسبت به این مشکل بسیار حساس هستند. برخی از پدر و مادرها این رفتار را طبیعی می دانند. تا حدودی این برداشت درست است اما باید بگویم اگرچه رفتاری در یک مقطع سنی طبیعی و بهنجار به نظر می رسد، در مقطع دیگر طبیعی و بهنجار نخواهد بود؛ برای مثال کودک دوساله درک صحیحی از اهمیت راستی و درستی ندارد اما همین کودک در سن 10 سالگی باید تفاوت بین راست و دروغ را درک کند.

همچنین برای کودک پنج ساله طبیعی است در افکار رویایی و تخیلی غوطه ور شود و داستان های بلند و طولانی تعریف کند. در واقع این کودک قصد فریب دادن کسی را ندارد. باید توجه داشت دروغگویی کودک بدون دلیل نیست و ریشه آن را باید عمدتا در خانه و بعد در مدرسه جستجو کرد. با این حال، این کودک بی پناه است که در نقش معلول، تنبیه های مختلف را دریافت می کند. باید علت را یافت و به رفع آن پرداخت. قبل از آن باید با انواع نشانه های دروغ در کودکان آشنا شویم.

انواع دروغ های کودکان

روانشناسان دروغ های کودکان را به هفت دسته زیر تقسیم می کنند:

1- دروغ بازی

که با آن کودک حوادث تخیلی را به دیگران می باوراند؛ مثلا کودک چهارساله ای تحت تاثیر فیلم دیشب، شروع به تعریف یک داستان دروغی می کند.


۲- دروغ مبهم

این نوع دروغ از ناتوانی کودک در گزارش دقیق جزییات یا مطالعه کردن یک مسئله بنا به پیشنهاد و تشویق فرد دیگر ناشی می شود؛ مثلا یک کودک چهارساله از اتفاقی که دیشب در اتاقش افتاد و باعث ترسش شد، صحبت می کند اما برخی از گزارشاتش با دروغ همراه است.

۳- دروغ پوچ

در این حالت کودک دروغ را برای جلب توجه دیگران به کار می برد؛ مثلا وقتی کودک هشت ساله متوجه بازی مادرش و برادرش می شود، شروع به تعریف کردن یک حادثه دروغی از آن روز مدرسه اش می کند.

۴- دروغ انتقام جویانه

این نوع دروغ از نفرت کودک ناشی می شود؛ مثلا کودکی برای انتقام از مادرش، وقتی پدر به منزل برمی گردد، ماجرایی را همراه با دروغ بر علیه مادر، به پدر می گوید.

۵- دروغ محدود

کودک در نتیجه ترس از محدود شدن شدید، انضباط سختگیرانه یا تنبیه بدنی، دروغ می گوید؛ مثلا کودک پنج ساله از ترس تنبیه بدنی مادر، شکستن ظرف را به گردن خواهرش می اندازد.

۶- دروغ خودخواهانه

دروغی حساب شده است که برای گول زدن دیگران استفاده می شود تا کودک آنچه را می خواهد به دست آورد؛ مثلا کودک نه ساله ای در بازار به مادرش می گوید دوستش برای کادو تولد یک ماشین بزرگ گرفته و او و ناراحت شده! از این طریق سعی در ترغیب مادر برای خرید آن ماشین می کند.

۷- دروغ عرضی یا وفادارانه

به منظور حفظ و مراقبت از یک دوست دروغ می گوید؛ مثلا شکسته شدن ظرف به وسیله خواهرش را به گردن می گیرد.

علل پیدایش دروغ گویی در کودکان

* در کودکان کم سن و سال علت دروغگویی جنبه خیالبافی و رویااندیشی آنان دارد و بهتر است زیاد جدی گرفته نشود.
* آموزش های نادرست خانواده و تقلید از اطرافیان و در واقع الگوگیری از والدین.
* مورد بی مهری قرار گرفتن و در نتیجه برای جلب توجه دیگران (کمبود عاطفه)
* برای اجتناب از ناراحتی و مدرسه و تعقیب
* هنگامی که کودک در محیط ناآرامی قرار گیرد.
* وقتی مورد سرزنش یا تحقیر قرار گیرند.
* وقتی اعتماد خودشان را به اطرافیان از دست می دهند.

علائم دروغگویی

وقتی کودکان دروغ می گویند در بسیاری از موارد می توان، متوجه رفتار آنان شد. کودکان برای اینکه بتوانند نشانه های دروغگویی خود را بپوشانند بسیار ناتوان تر از بزرگسالان هستند. برخی از نشانه های دروغگویی که البته به صورت مجموعه ای مشاهده می شوند، عبارتند از:

* افزایش ضربان قلب
* نفس نفس زدن
*رنگ پریدگی
* بیقراری و اضطراب
* خشکی دهان
* شتابزدگی و عجله
* بدبینی
* فراموشکاری
* پنهان کردن دست ها
* لب گاز گرفتن
* پوشاندن بخشی یا نیمی از دهان به وسیله دستان و انگشتان
* عدم تماس چشمی

راهکارهایی برای والدین

راهکارهای زیر می توانند به کودکان کمک کنند تا راستگو باشند.

1- علت درغگویی را شناسایی کنید

باید تجزیه و تحلیل دقیقی از عواملی که دروغگویی را به وجود آورده اند انجام دهیم و بعد علت اصلی دروغگویی را مورد درمان قرار دهیم.

2- مفهوم حقیقت را به کودک بگوییم

از طریق داستانگویی فرق بین حقیقت و افسانه را آموزش دهیم و تفاوت بین داستان و زندگی واقعی را بیان کنیم.

3- به جای سوال کردن با جمله خبری به او بگوییم چه کاری انجام داده است

مثلا اگر می دانیم کودکمان ظرفی را شکسته است، به جای آنکه بگوییم «تو ظرف رو شکستی؟» بهتر است بگوییم «ظرف روی میز به وسیله تو شکسته است.»


۴- انکار کودک را نادیده بگیرید و به اصل ماجرا بپردازید

یعنی در صورتی که مطمئن هستید، به جای توضیح دادن و سوال و پرسش زیاد، خواسته خود را به طور ساده و مشخص بیان کنید.

۵- علت همه تنبیه ها را برای کودک توضیح دهید

وقتی کودک برای رفتار نامناسبی تنبیه می شود برای اینکه احساس ظلم و سپس انتقام گیری نکند، بهتر است دلیل تنبیه را به کودک توضیح دهیم و از آن مهمتر، تنبیه را متناسب با رفتار نامناسب انجام دهیم یعنی از تنبیه شدید بپرهیزیم.

۶- راستگویی کودک را با تحسین تقویت کنید

تحسین مهمترین منبع افزایش رفتار مطلوب کودکان است. وقتی فرزندانمان صداقت را رعایت می کنند، به آنها بازخورد مثبت بدهید؛ به خصوص زمانی که در شرایط سخت صداقت را ادامه می دهند.

۷- اجازه بیان احساسات را به کودک بدهید

کودکان بسیار تحت تاثیر هیجانات مختلف قرار می گیرند و وقتی رفتار نامناسبی انجام می دهند ابتدا باید احساس همدلی و درک هیجانات را از طرف ما دریافت کنند تا مجبور نشوند برای پنهان کردن همین هیجانات، دروغ بگویند.

۸- توجه و محبت لازم را به کودک بدهید

همانطور که گفته شد یکی از دلایل دروغگویی کودکان کسب توجه و حمایت اطرافیان است. پس وقتی ما در زمان های مختلف این توجه را به صورت غیرمشروط به کودک خود بدهیم شاید دیگری نیاز به دروغ برای جلب توجه نداشته باشد. همچنین به کودک خود یاد بدهید چگونه می تواند توجه شما را جلب کند.

۹- انتظارات از کودک خود را تعدیل کنید

وقتی ما خواسته های زیادی از کودکان داشته باشیم که در توان و سن آنان نباشد، شاید مجبور شوند به ما دروغ بگویند تا تایید ما را دریافت کنند، بنابراین خواسته ها و انتظارات خود را متناسب با توانایی و شرایط کودک منطبق کنید.

۱۰- سوال هایی که کودک را وادار به دروغگویی می کند، طراحی نکنید

گاهی ما می دانیم دلیل رفتار چه بوده و چه باید کرد اما برای اینکه کودک را شرمنده یا تحقیر کنیم ناخواسته از او سوال هایی می کنیم که کودک مجبور می شود برای دفاع از خود، دروغ بگوید و ما عصبانی تر می شویم در نتیجه این دور باطل تکرار می شود. در این مواقع سعی کنید پیامد رفتار را در نظر بگیرید و اعمال کنید.

۱۱- مقایسه و سرزنش ممنوع

کودکان را با یکدیگر مقایسه نکنید، زیرا موجب رشد حسادت و در نتیجه، تشدید دروغگویی می شود. همچنین کودکان خود را سرزنش و تحقیر نکنید، چرا که کودک برای جبران آن، به دروغگویی روی می آورد.

۱۲- الگوی مناسبی برای فرزندان باشید

به یاد داشته باشید فرزندان ما آن چیزی می شوند که ما هستیم، نه آنچه که می خواهیم.