ستاد مبارزه با چرندیات (۳۵)
در این سری مطالب سعی داریم به بررسی دروغ ها و شایعات مشهوری که در هر از چند گاهی در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی به راه می افتند بپردازیم و با مستندات آن ها را برای شما تحلیل کنیم تا شاید قدم کوچکی در مسیر آگاه سازی مخاطبان عزیز باشد.
در این سری مطالب سعی داریم به کمک داده های این صفحه و سایت های مرتبط، به بررسی دروغ ها و شایعات مشهوری که در هر از چند گاهی در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی به راه می افتند بپردازیم و با مستندات آن ها را برای شما تحلیل کنیم تا شاید قدم کوچکی در مسیر آگاه سازی مخاطبان عزیز باشد و باعث شود مِن بعد هر چیزی را که در شبکه های اجتماعی و فضای مجازی دیدیم، سریع باور نکنیم. جدا از این گونه موارد، سعی در معرفی تکنیک های مبارزه با شایعات و مغالطه ها را در این سری مطالب داریم. با ما همراه باشید.
******
برخی رسانه های اجتماعی در دو روز گذشته عکسی را در صفحات خود به اشتراک گذاشته اند که در آن بانوی اول آمریکا در حال بغل کردن یک دختر است که بر روی کلاه فارغ التحصیلی او حدیثی از پیامبر اسلام (ص) نوشته شده است.
برخی کانال های تلگرامی به اشتباه این تصویر را که مربوط به حضور میشل اوباما در مراسم جشن فارغ التحصیلی کالج نیویورک در 6 ژوئن (6 روز پیش) است را به اشتباه به حضور میشل اوباما در مراسم جشن فارغ التحصیلی دختر 17 ساله شان " مالیا " در مدرسه ای در واشنگتن نسبت داده اند.
ماجرا از این قرار است که میشل اوباما در روز ۶ ژوئن در مراسم فارغ التحصیلی کالج نیویورک حضور یافت و در آن یک دختر یمنی تبار که جزء فارغ التحصیلان این کالج بود را در آغوش کشید. میشل سپس تصویر مزبور از به آغوش کشیدن این دختر را در صفحه اینستاگرام خود منتشر کرد.
این دختر یمنی تبار " عروبه " نام دارد که از سال ۲۰۰۶ به آمریکا مهاجرت کرده است. روی کلاه این دختر یمنی حدیثی از پیامبر نقش بسته بود که نوشته شده بود: " یک پدر هیچ چیزی بهتر از تحصیل علم و دانش به فرزندش نمی دهد."
میشل اوباما و باراک اوباما روز جمعه (۱۰ ژوئن) در مراسم جشن فارغ التحصیلی دخترشان مالیا در مدرسه ای در واشنگتن حضور یافتند و به همین خاطر رییس جمهور آمریکا موفق به حضور در مراسم تشییع پیکر محمد علی بوکسور شهیر آمریکایی در لویی ویل ایالت کنتاکی نشد.
برخی کاربران شبکه های اجتماعی با انتشار تصویر میشل اوباما با دختر یمنی از صفحه اینستاگرام بانوی اول آمریکا ، این تصویر را با خبر حضور خانواده اوباما در مراسم جشن فارغ التحصیلی "مالیا اوباما " مخلوط کرده و دختر یمنی تبار را به جای دختر اوباما جا زده اند!
سوژه دوم؛ کمک ۲۵۰/۰۰۰/۰۰۰ هزار میلیاردی دولت برای بازسازی مساجد عراق!
دریافتی های ستاد بازسازی عتبات عالیات برای بازسازی مساجد نیست و رقم ادعا شده معادل بودجه ۳۴۴ سال کشور است!
متن شایعه
" کمک ۲۵۰۰۰۰۰۰۰ میلیارد تومانی
کمک دولت روحانی به بازسازی مساجد در عراق "
پاسخ شایعه
مصوبه هیئت وزیران در آخرین روز کاری سال ۹۲ تصویب شده و مربوط به حال حاضر نیست! رقم نجومی ۲۵۰/۰۰۰/۰۰۰ میلیارد تومان ادعایی شایعه صحت ندارد و براساس رقم بودجه همان سال ۹۲، معادل بودجه ۳۴۴ سال کشورمان می باشد! در همان تصویر منتشر شده، مبلغ صحیح به عدد و حروف درج شده است!
بر اساس بند ۱-۲۷ قانون بودجه سال ۹۲ ، دولت پس از انجام تکالیف خود، طبق برنامه جدول ۱۹ این قانون اقدام به واریز سایر مبالغ تعیین شده کرد. از جمله موارد تعیین شده در جدول ۱۹، کمک به ستاد بازسازی عتبات عالیات در ردیف ۱۸ بود که با واریز ۲۵۰ میلیارد تومان اجرا شد.
برخلاف ادعای شایعه، مبالغ ستاد عتبات عالیات جهت بازسازی مساجد عراق نیست! بلکه در بازسازی و توسعه حرم مطهر امامان معصوم(ع)، سایر اماکن زیارتی و رفاه حال زائران هزینه شده و می شود.
سوژه سوم؛ تولید نخ در چشم زنی در اصلاندوز اردبیل!
این مورد تاکنون گزارش نشده و فرد مدعی با وجود هماهنگی معاینات تخصصی رایگان، حاضر به معاینه نشده است!
متن شایعه
" چشمان زنی در اصلاندوز استان اردبیل نخ تولید میکند.
در پدیده ای حیرت انگیز از چشم راست این زن انواع نخ های رنگارنگ تولید میشود و فقط زمان خروج از منزل و روستا این مشکل متوقف میشود! "
پاسخ شایعه
گزارشهایی از بیرون کشیدن انگل های رشته مانند موسوم به کرم لوا لوا از چشم وجود دارد اما خروج نخ گزارش نشده است.
نخهایی که در تصویر مشخص است، بافته شده و نایلونی و در رنگ ها و ضخامت های مختلف است! بدن انسان مواد اولیه تولید نخ را ندارد و تحقق چنین امری از سوی متخصصان نیز بعید دانسته شده است! اگر تحمل درد آن را داشته باشید و احتمال آسیب به چشمتان را نادیده بگیرید، با هدایت مقداری نخ به زیر پلک پایین و بیرون کشیدن آن، می توانید ادعایی مشابه این خانم بکنید!
با وجود هماهنگی جهت رفت و آمد و انجام معاینات تخصصی بصورت رایگان برای این خانم توسط دانشگاه علوم پزشکی اردبیل، وی از مراجعه و انجام آزمایش امتناع کرد !
ادعای منحصر بودن این حالت به قرار داشتن وی در محیط منزل و روستای ایشان نیز جای تعجب دارد!
سوژه چهارم؛ ماجرای اتصال دریاها چیست؟!
چند سالی است عکس و فیلمهایی در شبکههای اجتماعی به طرز باورنکردنی منتشر میشود که ادعا میکند تصاویری از برخورد دو دریای بالتیک و دریای شمال به یکدیگر است و آب این دو دریا با یکدیگر ترکیب نمیشود و طبق معمول هم عدهای که کارشان ربط دادن انواع مسائلی است که حداقل ۱۰٪ با هم شباهت دارند کمر همت بستند و با زور و ضرب این رویداد طبیعی را به معجزات و آیات قرآن مرتبط کردهاند! متنی که به همراه این عکس منتشر میشود مضمونی اینچنینی دارد:
«در شمالی ترین شهر دانمارک می توان یک نشانه قرآنی را دید. در شهر توریستی اسکاگن این زیبایی را می توان در سجیه دید. جایی که دریای بالتیک و دریای شمالی بهم می پیوندند. دو دریای مختلف با هم یکی نمی شوند و بنابرین این پدیده زیبا بوجود می آید و این همان چیزی است که در قرآن آمده است.»
و پس از آن آیات زیر را از قرآن در ارتباط با این رویداد بیان میکنند:
سوره فرقان آیه ۵۳:
وَ هُوَ الَّذِی مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ هذا عَذْبٌ فُراتٌ وَ هذا مِلْحٌ أُجاجٌ وَ جَعَلَ بَیْنَهُما بَرْزَخاً وَ حِجْراً مَحْجُوراً
و اوست کسی که دو دریا را موج زنان به سوی هم روان کرد این یکی شیرین و آن یکی شور و تلخ است ومیان آن دو حریمی استوار قرار داد.
سوره فاطر آیه ۱۲:
وَمَا یَسْتَوِی الْبَحْرَانِ هَذَا عَذْبٌ فُرَاتٌ سَائِغٌ شَرَابُهُ وَهَذَا مِلْحٌ أُجَاجٌ وَمِن کُلٍّ تَأْکُلُونَ لَحْمًا طَرِیًّا وَتَسْتَخْرِجُونَ حِلْیَهً تَلْبَسُونَهَا وَتَرَى الْفُلْکَ فِیهِ مَوَاخِرَ لِتَبْتَغُوا مِن فَضْلِهِ وَلَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ
این دو دریا یکسان نیستند: یکی آبش شیرین و گواراست و یکی شور و تلخ، از هر دو گوشت تازه می خورید، و از آنها چیزهایی برای آرایش تن خویش بیرون می کشید و می بینی که کشتی ها برای یافتن روزی و غنیمت، آب را می شکافند و پیش می روند، باشد که سپاسگزار باشید.
سوره نمل آیه ۶۱:
اَمَّنْ جَعَلَ الْاَرْضَ قَرَارًا وَ جَعَلَ خِلالَهَا اَنْهَارًا وَ جَعَلَ لَهَا رَوَاسِیَ وَ جَعَلَ بَینَ الْبَحْرَیْنِ حَاجِزًا ءَاِلهٌ مَعَ اللهِ بَلْ اَکْثَرُهُمْ لَا یَعْلَمُونَ ﴿۶۱﴾
[آیا شریکانى که مىپندارند بهتر است] یا آن کس که زمین را قرارگاهى ساخت و در آن رودها پدید آورد و براى آن، کوهها را [مانند لنگر] قرار داد، و میان دو دریا برزخى گذاشت؟ آیا معبودى با خداست؟ [نه،] بلکه بیشترشان نمىدانند.
و یا آیات ۱۹ تا ۲۳ سورهی الرحمن که در شایعات کمتر نامبرده شده است اما مشابه آیات فوق است.
توجه کنید که ترجمههای نوشته شده آنچیزی است که به همراه شایعه منتشر شده است. مثلا عبارت موجزنان را شایعهپردازان به ترجمهها اضافه کردهاند. به دلیل کنار هم چیدن چندین مطلب راست و دروغ و تغییر و ترکیب معانی و موقعیتهای جغرافیایی و … درک واقعیت کمی پیچیدهتر شده است که به تفکیک به همهی این مسائل خواهیم پرداخت.
نخست اینکه خود این عکس مشهوری که پخش میشود و منظرهای از دریا با آسمان ابری را نشان میدهد که در آن آبهای سمت چپ رنگ سبز روشنتر و آبهای سمت راست تصویر رنگ سبزتیرهتر دارند، توسط یک عکاس جوان بهنام Kent Smith در ساعت ۳ بعدازظهر روز ۴ جولای ۲۰۱۰ با دوربین Canon EOS ۴۰D از روی یک کشتی تفریحی در کنارهی خلیج آلاسکا و در فاصلهی حدود ۵ مایلی از محل گرفته شده است و این اتفاق در مواقعی خاص (و نه همیشه) روی میدهد. خلیج بخشی از دریا است که در خشکی پیش رفته باشد یا به بیان دیگر به پیشروی آب در خشکی، خلیج میگویند. پس اولین نکته اینجاست که این تصویر اصلا مربوط به دو دریا نیست بلکه مربوط به یک خلیج و یک دریاست! خلیج آلاسکا حاصل پیشروی آبهای اقیانوس آرام به سمت خشکیهای کانادا و آلاسکاست.
این عکاس هرگز فکر نمیکرد که عکسش به یکی از پربازدیدترین عکسهای Flicker تبدیل شود و به رکورد بیش از ۱ میلیون فقط در این سایت برسد! پس از مدتی وی نام Merging Oceans را برای عکسش انتخاب کرد و شاید دردسر اصلی از همینجا شروع شد.
همان منظره از زاویهی دیگر در همان روز
محل دقیق این عکس روی نقشهی گوگل
تصویر ماهوارهای خلیج آلاسکا، محل گرفتهشدن عکس
نقشهی منطقهی خلیج آلاسکا
تصویر ماهوارهای خلیج آلاسکا
وب سایت AlaskaDispatch در تاریخ ۵ فوریه ۲۰۱۳ در مقالهای به قلم Ben Anderson نویسنده و پژوهشگر آلاسکایی تبار به توضیح این رویداد طبیعی پرداخت که به طور خلاصه چنین میگوید:
«این رویداد زمانی رخ میدهد که آبهای مملو از رسوبات ناشی از آبشدن یخها یا رودخانهها به آبهای باز اقیانوس میریزد و این دو جریان آب در خلیج باعث پدید آمدن چنین رویدادی میشود. عنوان جذابی که برای این عکس گذاشته شده با نام «محل اتصال دو دریا»، باعث شده است اشتباهاتی در توضیح این عکس پیش بیاید و گاهی نیز در کنار لینکها و تصاویر دیگر گذاشته شود که مشهورترین آن مرتبط کردن این عکس با یک عنوان اشتباه به صورت «محل اتصال دریای بالتیک و شمال» است. اما عکس مشابهی که قبلتر و در سال ۲۰۰۷ منتشر شد باز هم از همین محل بود و توسط گروهی از پژوهشگران دریایی از جمله پروفسور Ken Bruland از دانشگاه کالیفرنیا با هدف بررسی نقش آهن در خلیج آلاسکا بود و اینکه آهن چطور میتواند به نقاطی از این خلیج برسد.
که چطور جریانهای بزرگ و آرام از سواحل آلاسکا تا شعاعهای صدکیلومتری خلیج آلاسکا میچرخند و پیشمیروند. این جریانهای متلاطم مقادیر زیادی از رسوبات یخی را با کمک رودخانه ۲۸۶ مایلی آلاسکا حمل میکند و به خلیج میریزد و این جریان سنگین و پر رسوبات آب در مواجهه با آب اقیانوس در زمانهای خاصی باعث پدید آمدن این منظره شده که کاملا موقتی است و پس از مدتی آبها با هم مخلوط میشوند. ضمنا این مرز هیچگاه ثابت نبوده و بر اثر جریان آب و میزان رسوبات در زمانهای مختلف محل آن تغییر میکند و یا کلا ناپدید میشود. ضمنا فقط جریان رودخانه نیست که این رسوبات را وارد خلیج میکند بلکه وزش بادهای سنگین نیز در این منطقه از دیگر عوامل انتشار رسوبات به داخل خلیج آلاسکاست.»
در علم oceanography (اقیانس شناسی) به این وضعیت Halocline میگویند که اشاره به ورود و ترکیب جریانهای پرفشار با چگالیها و ترکیبات مختلف در اقیانوسها با یکدیگر میشود.
--------
اما دریای بالتیک و دریای شمال کلا هیچ ربطی به این عکس ندارد و آن هم یک داستان دیگر برای خود دارد که شباهتهایی هم با این داستان دارد.
اینجا نیز با ترکیب واقعیت و دروغ روبرو هستیم. شهر اسکاگن (Skagen) یک شهر بسیار کوچک در شمال دانمارک با جمعیتی در حدود ۱۰هزار نفر است که بالای آن نیز تنگه اسکاژراک قرار گرفته است و ساحل این تنگه Grenen نام دارد.
دریای بالتیک و دریای شمال هر دو آبشان شور است و همانطور که در نقشههای ماهوارهای مشخص است دریای بالتیک و شمال ارتباطی چندانی به هم ندارند و توسط خشکی از هم جدا شده اند اما این تنگه و این ساحل را محل ارتباط بین دو دریای بالتیک و دریای شمال میشناسند که باز هم هیچ چیز عجیبی در اینجا رخ نمیدهد! به دلیل وزش بادهای ساحلی موجهای کوچکی در امتداد این ساحل پدید آید و در آب کف به وجود بیاید که نمونههای آن در بسیاری از سواحل میتواند دیده شود. در این ساحل آب روی شنهای ساحلی در جریان است و معمولا تا مچ پا آب بالا میآید و اگر از زاویههایی به این ساحل نگاه کنیم بدیهی است که به خاطر عمق کم آب و حرکت آب روی شنهای ساحل اختلاف رنگی در تصویر دیده شود که متاسفانه چنین عکسهایی را بارها همراه با عکس خلیج آلاسکا منتشر کردهاند و هر دو داستان را سر هم زدهاند تا به هر قیمتی که شده تفکرات خودشان را با واقعیت تطبیق دهند!
نقشهی دریای بالتیک و دریای شمال
اما علاوه بر عکسها و ویدئوهای مربوط به این دو منطقه فیلمهای دیگری نیز با همین موضوع منتشر میشود که معمولا از نمای بسته و با کیفیت پایین منتشر میشود و تصاویری از دو جریان آب با دو رنگ مختلف را نشان میدهد و باز آن را به محل اتصال دریای بالتیک و دریای شمال ربط میدهند!! این ویدئوها معمولا تنها بخش کوچکی از لحظهی پیوستن دو جریان مختلف آب مانند اتصال دو رودخانه با یکدیگر را نشان میدهد که به دلیل اختلاف در رسوبات و مسیری که رودها طی کرده اند در لحظهای که به هم میپیوندند طبیعی است اختلاف رنگی دیده شود اما خیلی زود و تنها چند قدم آنطرف تر مثل ترکیب هر دو آب دیگری با یکدیگر مخلوط میشوند و مسیر خود را ادامه میدهند و هیچ خبری از حائل و دیوار و … بینشان نیست! ضمنا هر دوی رودخانهها جزء آبهای شیرین محسوب میشوند. نمونهی این رویداد طبیعی را میتوان در محل اتصال رودهای سولیموز (Solimoes) و نگرو (Negro) در آمازون مثال زد.
نقشه محل اتصال این دو رود: http://goo.gl/Xml۴Xi
-------
بنابراین میتوان گفت این رویدادها هیچ ارتباطی با آیات قرآن نداشته و هر یک داستان و دلایل خاص خود را دارند. اما مفسران عقیده دارند این آیات به وجود آبهای شور و شیرین در زمین و یا تفاوت رود با دریا اشاره دارد که با اینکه رود به سمت دریا حرکت میکند اما مسیر خاصی برای خود دارد و اینکه این آبها چطور برای مقاصد مختلف مانند ماهیگیری، کشتیرانی، یافتن مواد زینتی و …. به کار می رود.
با مرور دوبارهی این آیات نیز به سادگی میتوان متوجه شد که آیات تنها به بیان مشاهدات و یافتههای روزمرهی مردم آن زمان و تشبیهات مرسوم در قرآن اشاره دارد.
شکافتن رودخانهها توسط کشتیها اشاره به کار ماهیگیری است و وجود دیوار استوار بین آنها میتواند اشاره به وجود خشکی بین آبها برای جدا شدن آب شور و شیرین (دریا و رودخانه) باشد.
عده ای نیز معتقدند اشارهی قرآن به عدم ترکیب آب شور و شیرین به وجود قناتها برای رسیدن به آب شیرین زیر زمین برمیگردد در حالی که در فاصلهای از همان قناتها دریا (آب شور) وجود داشته است که با توجه به وضعیت زندگی و تجارت در آن زمان و شناخت اعراب از جغرافیا و علم در آن زمان هر دو دیدگاه به نظر درست میرسد. در برخی تفسیرها نیز از این آیات برداشتهای تشبیهی و استعاری شده است. از جمله در این قسمت که آیتاله مکارم شیرازی تفسیر کردهاند:
« وسائل زینتى مختلفى از قبیل «مروارید»، «صدف»، «درّ» و «مرجان» از آن استخراج مى شود، و تکیه قرآن روى این مسأله، به خاطر آن است که روح انسان بر خلاف چهار پایان، داراى ابعاد مختلفى است، که یکى از آنها حس زیبائى است که سرچشمه پیدایشِ مسائل ذوقى، هنرى و ادبى مى باشد، که اشباع آن به صورت صحیح، و دور از هر گونه، افراط و تفریط و اسراف و تبذیر، روح را شاداب مى سازد، و به انسان، نشاط و آرامش مى بخشد، و براى انجام کارهاىِ سنگین زندگى آماده مى کند.»
و یا در بخشی از تفسیر المیزان میخوانیم:
«در این آیه شریفه مؤمن و کافر را به دریاى شیرین و شور مثل مى زند، و یکسان نبودن آن دو را در کمال فطرى بیان مى کند، هر چند که در بسیارى از خواص انسانى و آثار آن مثل همند، ولى مؤمن به همان فطرت اولى و اصلى خودش باقى است، و در نتیجه به سعادت حیات آخرت، و دایمى خود مى رسد، ولى کافر از آن فطرت اصلى منحرف شده، و وضعى به خو گرفته که فطرت انسانى، آن را پاک و خوشایند نمى داند، و به زودى صاحبش به کیفر اعمالش معذب مى شود.پس مثل این دو قسم انسان مثل دو دریاى شور و شیرین است، که یکى بر فطرت آب اصلى اش، که همان گوارایى باشد باقى است، و دیگرى (به خاطر اختلاط با املاح) شور شده است، هر چند که در بعضى از آثار نافع شریکند، چون مردم از هر دوى آنها ماهى مى گیرند، و یا مرغابى شکار مى کنند، و یا زیور مروارید استخراج مى نمایند، و یا صدف و مرجان مى گیرند.»
تفسیر آیات در تفسیر نمونه (وبسایت آیتالله مکارم شیرازی)
تفسیر این آیات در وبسایت آیتالله هاشمی رفسنجانی
تفسیر آیات در تفسیرالمیزان علامه طباطبایی
همهی تفسیرها و ترجمهها از سورهی الرحمن آیات ۲۱ به بعد در سایت تبیان
تفسیر و ترجمه در سایت آیتالله مکارم شیرازی (باید از سمت چپ سوره و آیه انتخاب شود)
نظر کاربران
با این حرف که قرآن بر اساس مشاهدات مردم اون زمان گفته شده موافق نیستم !
به نظر من تفسیر المیزان از همه بهتر بود
ولی در کل ممنون از شفاف سازی تون