نکات سلامت برای کودک و مادر

مجله ش هرزاد :


بارداری، بدن خانم‌ها را از بسیاری بیماری و عوارض دور می‌کند و احتمال ابتلا به بسیاری از سرطان‌ها را تا حد قابل توجهی کاهش می‌دهد. یکی دیگر از بیماری‌هایی که با به دنیا آوردن کودک می‌توانید خود را در مقابل آن‌ها ایمن کنید ام‌اس است. بیماری‌ام اس بر اثر یک التهاب در مغز و نخاع به وجود می‌آید و براساس اینکه بر چه قسمتی از اعصاب تاثیر می‌گذارد می‌تواند نقاط مختلفی را در بر بگیرد.

اکثر تحقیقات مختلفی که در سال‌های اخیر درباره ام‌اس انجام شده‌اند نشان داده‌اند بارداری باعث ضعیف شدن بیماری‌ام اس می‌شود و احتمال ابتلا به آن را کاهش می‌دهد. تحقیق دیگری که اخیرا در بلژیک انجام شد هم همین را نشان داد. پرونده پزشکی تعداد زیادی از خانم‌هایی که به ام‌اس مبتلا شده بودند را در سراسر اروپا بررسی کردند. همه بیماران از یک محدوده سنی مشابه انتخاب شده بودند. تحقیقات نشان داد خانم‌هایی از محدوده سنی یکسان که قبلا وضع حمل کرده بودند به طور کلی کمتر به بیماری ام‌اس دچار می‌شدند. یعنی حداقل یک بار بارداری احتمال ابتلا به ام‌اس را تا بیش از ۳۰ درصد کاهش داده بود. در میان کسانی که به ام‌اس بدخیم مبتلا شده بودند - که معمولا به فلج منجر می‌شود -خانم‌هایی که قبلا زایمان کرده باشند، بسیار نادر بودند.


وقتی کودک شروع می‌کند به نق زدن و بهانه گرفتن، کار پدر و مادر در می‌آید! حالا باید بگردید و ببینید مشکل از کجاست. پوشک‌اش را باید عوض کنید یا وقت شیر خوردنش رسیده یا مشکل دیگری دارد. البته همیشه علت‌اش این چیز‌ها نیست. اکثر بچه‌ها وقتی حوصله‌شان سر می‌رود هم شروع به گریه کردن و بهانه گرفتن می‌کنند. در مقابل بی‌حوصلگی و بی‌تابی نوزادان یکی از رایج‌ترین عکس‌العمل‌هایی که پدر و مادر‌ها انجام می‌دهند این است که کودک را می‌گذارند روی پایشان یا او را در بغل‌شان تکان‌تکان می‌دهند که البته در خیلی از موارد هم ظاهرا جواب می‌دهد و کودک را آرام‌تر می‌کند.

ابتدا باید بدانید که اگر کودک‌تان زیاد گریه می‌کند و بهانه می‌گیرد علت‌اش چیست. برای این کار باید به پزشک مراجعه کنید چون بسیاری از کودکانی که مدام گریه می‌کنند ناراحتی روانی یا جسمی دارند. اگر مشکل اساسی وجود نداشت کافی است پدر و مادر با آرام کردن محیط و بدون نگرانی کودک‌شان را آرام کنند. اگر کودک بی‌حوصله و ناآرام است پس از مطمئن شدن از اینکه همه نیازهای او را برآورده کرده‌اید، کمی با او شوخی و بازی کنید تا سرگرم شود. تکان دادن کودک، به خصوص تکان‌های شدید یکی از مضر‌ترین روش‌هایی است که جدا باید از آن اجتناب کنید چون ممکن است به استخوان‌بندی، ستون فقرات و حتی مغز کودک آسیب برساند.



داروهای ضد افسردگی که اصطلاحا «اس‌اس‌آر‌آی» نام دارند باید با دقت و مراقبت شدید در دوره بارداری مصرف شوند. این را یکی از جدید‌ترین تحقیقات گسترده که در آمریکا انجام شده، نشان می‌دهد. این تحقیق نشان می‌دهد افزایش سروتونین در بدن باعث بالا رفتن ریسک زایمان‌های نارس یا زودرس و حتی در بعضی موارد اختلالات ژنتیکی می‌شود. براساس بررسی‌ها حتی استفاده از این نوع دارو‌ها می‌تواند عواقبی داشته باشد که در کوتاه مدت خودش را نشان نمی‌دهد. مثلا درصد قابل توجهی از فرزندان مادرانی که در دوره بارداری خود از اس‌اس‌آرآی‌ها مصرف کرده بودند در سنین بزرگسالی به بیماری‌های روانی مثل اوتیسم دچار شده بودند.

البته افسردگی یکی از عارضه‌هایی است که در زمان بارداری بیش از هر زمان دیگری گریبانگیر خانم‌ها می‌شود و داروهای سروتونینی هم یکی از رایج‌ترین راه‌های درمان افسردگی است ولی جدا باید راه جدیدی برای مقابله با آن در دوره بارداری پیدا کرد. دکتر آلیس دومار، سرپرست گروه بزرگی از متخصصان و دانشجویان که این تحقیقات گسترده را انجام دادند، می‌گوید: «بر اساس بررسی آمار ۲۰ سال گذشته این دسته از دارو‌ها خطر ابتلا به بیماری‌های مختلف در بچه‌ها را تا ۴۰۰ درصد افزایش داده‌اند. پس این یک زنگ خطر جدی است.»



متخصصان و پزشکان مدام تاکید می‌کنند که دوره بارداری به معنی زمان بی‌تحرکی و نشستن نیست و بی‌تحرکی و اضافه وزن بیشتر از حد معمول در این دوره باعث می‌شود خوش اندام شدن پس از زایمان سخت‌تر و سخت‌تر شود. البته بدن هر خانمی ویژگی‌های خودش را دارد و میزان نرمشی که در طول روز نیاز دارد به فاکتورهای مختلفی بستگی دارد. مثلا یک ورزشکار زن حتی در دوران بارداری‌اش هم می‌تواند دویدن نرم را در تمرین‌های روزانه‌اش داشته باشد ولی کسی که بدن آماده‌ای ندارد نباید زیاد به خودش فشار بیاورد.

برای اینکه بدانید چه تمرین‌هایی مناسب شماست بهتر است ۵ نکته اساسی را به یاد داشته باشید: ۱. نباید بدن‌تان بیش از حد گرم شود. ۳/۳۸ حداکثر دمایی است که می‌توانید به آن برسید. اگر بدن‌تان گرم‌تر شود برای کودک‌تان خطرناک است. بنابراین باید از ورزش سنگین و در گرما خودداری کنید. ۲. بدن شما خودش بهترین راهنمای شماست که چگونه نرمش کنید. اگر می‌بینید زیاد به شما فشار می‌آید یا تحمل تمرینی که انجام می‌دهید را ندارید آن را سبک‌تر کنید. از حرکت‌های سریع و دشوار پرهیز کنید.۳ـ می‌توانید از طریق کنترل ضربان قلب هم فعالیت‌تان را بررسی کنید. ۱۴۰ تپش در دقیقه حداکثر سرعتی است که می‌توانید به آن برسید. البته نباید ناگهان تا این حد بالا بروید یا روی این سرعت ناگهان ورزش را‌‌ رها کنید. ۴. موقع ورزش یا در مواقع دیگر نباید زیاد روی پشت‌تان دراز بکشید یا فشار بیاورد چون این فشار به سیاهرگ‌های شما منتقل می‌شود. ۵. بعضی خانم‌ها به تمرین‌ با وزنه عادت دارند. تمرین‌های این‌چنینی اگر سبک باشند مسئله‌ای ندارد ولی نباید فراموش کنید که به طور معمول نباید اجسام بیشتر از 10 کیلوگرم را بلند کنید.



مطالعه جدیدی که به تازگی در فنلاند انجام شده است نشان می‌دهد نوزاد مادرانی که در دوره بارداری و همینطور دوره شیردهی‌شان بیشتر از پروبیوتیک‌ها تغذیه کرده‌اند کمتر دچار تحریکات پوستی و عارضه‌هایی مثل اگزما می‌شوند. دست‌اندرکاران این تحقیق پیش‌بینی می‌کنند احتمالا این اثر پروبیوتیک‌ها به دلیل نقشی است که در متعادل کردن تجمع باکتری‌ها در شکم دارند. به این ترتیب آن‌ها از طریق گلبول سفید خون مادر و همینطور سلول‌هایی که بعدا از طریق شیردهی از بدن مادر به بدن کودک منتقل می‌شوند، از بدن نوزاد حفاظت می‌کنند.

برای انجام این تحقیق، ۲۴۱ مادر را در دوران بارداری و شیردهی‌شان انتخاب کردند و هر روز یک لیوان مغذی حاوی آب و پودر مخلوطی از پروبیوتیک‌ها دادند. همه این مادران از میان کسانی انتخاب شده بودند که سابقه آلرژی داشتند. بنابراین نوزاد این دسته از خانم‌ها بیشتر خطر ابتلا به اگزما و التهاب‌های پوستی را داشتند. آن‌ها تمام طول بارداری و دو ماهه اول شیردهی‌شان را از این پروبیوتیک‌ها مصرف کردند. انتظار می‌رفت که ۷۱ درصد از متولدین این مادران به اگزما دچار شوند ولی نتیجه این بود که فقط ۲۹ درصد دچار عارضه پوستی شدند. سرپرست گروه تحقیقاتی گفت آن‌ها اثرات مصرف کامل پروبیوتیک‌ها را فقط از یک جنبه بررسی کرده‌اند و ممکن است این کار فواید متعدد دیگری هم داشته باشد که البته بسیاری از آن‌ها شناخته شده است.



یکی از مسائلی که ذهن بسیاری از خانم‌ها را در دوره بارداری درگیر می‌کند، این است که برای به دنیا آوردن کودک‌شان باید زایمان طبیعی را انتخاب کنند یا رو به عمل سزارین بیاورند. البته در صورت وجود برخی بیماری‌ها و مشکلات سزارین ضرورت پیدا می‌کند ولی بسیاری از خانم‌ها سزارین را انتخاب می‌کنند چرا که فکر می‌کنند درد و ناراحتی کمتری دارد ولی عوارض بعد از زایمان سزارین را اگر در نظر بگیرند شاید نظرشان عوض شود. به هر حال، سزارین یک عمل جراحی بزرگ است که احتمال خونریزی و عفونت بعد از عمل را افزایش می‌دهد، علاوه بر این عوارض ناشی از بیهوشی نیز بیمار را تهدید می‌کند.

دکتر طراوت فاخری در این باره می‌گوید: «آگاهی نسل جوان درباره سزارین کم است و اطلاع‌رسانی کامل صورت نگرفته است و از روی ناآگاهی است که گاهی خانم‌ها سزارین را انتخاب می‌کنند.» او می‌گوید بسته نشدن لوله‌های رحم یکی دیگر از خطرات سزارین است که اطلاع کافی درباره آن وجود ندارد: «در برخی موارد بعد از سزارین، رحم به درستی جمع نمی‌شود و گا‌هی در بارداری‌های بعدی باید رحم را خارج کرد.» این در حالی است که زایمان طبیعی خطرات و عوارض به مراتب کمتری دارد. دکتر فاخری می‌گوید: «تعداد نوزادانی که به شیوه زایمان طبیعی متولد شده و باید در دستگاه نگهداری شوند به مراتب کمتر از نوزادانی است که با عمل سزارین به دنیا آمده‌اند.»



اختلال در گفتار و لکنت زبان در بسیاری از کودکان رایج است ولی بسیاری از پدر و مادر‌ها اصلا تا چندین سال آن را جدی نمی‌گیرند. بچه‌ها معمولا از حدود یک سالگی شروع به صحبت کردن می‌کنند. در ابتدا فقط چند کلمه را یاد می‌گیرند و به تدریج تا ساختن جمله در زبان پیشرفت می‌کنند. در ماه‌های اول که کودکان با دشواری صحبت می‌کنند سخت است ولی پس از گذشت مدتی می‌شود تشخیص داد که آیا آن‌ها لکنت یا اختلال در بیان کلمات دارند یا خیر. در 2 سالگی کودکان باید بتوانند جمله بسازند و اگر در این زمان آن‌ها در گفتار مشکل داشتند نباید به راحتی از کنار آن گذشت چرا که اگر مشکلات گفتاری برطرف نشود می‌تواند در آینده منجر به اختلال در یادگیری کودک شود. مشکلات فلجی و ارگانیکی عواملی است که می‌تواند موجب لکنت شود.

درمان این دسته از مشکلات می‌تواند به وسیله متخصصان از یک تا ۲ سالگی آغاز شود که البته در این دوره مستقیم نیست و به صورت مشاوره‌ای از طریق پدر و مادر انجام می‌شود. مشکل تاخیر در گفتار هم باید بعد از ۲ سالگی مورد بررسی قرار گیرد. داشتن دشواری در تلفظ کلمه‌ها هم یکی دیگر از مواردی است که در بعضی از کودکان دیده می‌شود که البته برای پرداختن به آن باید تا ۴ یا ۵ سالگی صبر کرد چون ممکن است برطرف شود ولی اگر نشد متخصص مستقیما در تماس با کودک به درمان آن اقدام می‌کند.



همه آدم‌ها به تجربه در زندگی درمی‌یابند که با گذر زمان بسیاری از مشکلات رفع و اختلافات حل می‌شود. اما بچه‌های کم سن و سال این را نمی‌دانند. اگر مرد یا زنی با همسرش اختلاف نظر دارد و مشغول بحث یا مشاجره با اوست در ناخودآگاهش می‌داند که این اختلاف تمام زندگی نیست، چیزهای دوست‌داشتنی هم بین او و همسرش وجود دارد و این بحث قرار نیست همه چیز را نابود کند. به هر حال حتی بین کسانی که بهترین روابط را با هم دارند هم اختلاف نظر وجود دارد ولی بچه‌ها دقیقا عکس این فکر می‌کنند و هنگام جر و بحث پدر و مادر که خودشان مشغول مشاجره با هم هستند بیشتر از آن‌ها استرس، نگرانی و ناراحتی دارند.

این جر و بحث‌ها اگر شدید باشد و زیاد در مقابل کودک تکرار شود ممکن است تاثیرات عمیق و جبران‌ناپذیری روی او داشته باشد. کاری که باید بکنید این است که اختلافات‌تان را در مقابل فرزندتان بروز ندهید. اگر می‌خواهید درباره چیزی بحث کنید با همسرتان به گوشه‌ای بروید و از جر و بحث کردن جلوی کودک‌تان به خصوص اگر کم سن و سال باشد، بپرهیزید. چیزی که نباید فراموش کنید این است که در خانه وقتی درباره هر چیزی با همسرتان بحث می‌کنید نباید احساساتی شوید، خشم را در چهره‌تان نمایان کنید یا صدای‌تان را بالا ببرید. حداقل اگر هم جلوی کودک‌تان بحث می‌کنید تمام تلاش‌تان را بکنید که همه صحبت‌ها را در عین آرامش و خونسردی انجام دهید.