آیت الله مصباح یزدی: برخي در حال پيشرفت به سوي جهنم هستند

انتخاب: عضو جامعه مدرسين حوزه علميه قم با اشاره به اين كه گاهي سير الي الله با پاي دل به سمت خدا رفتن است، گقت: رفتن به سمت خدا با دل به معناي ياد خدا و توجه قلبي به اوست؛ که این توجه نیز مراتبي دارد؛ گاه انسان چنان غرق در فكر و ياد كسي می‌شود كه توجه‌اش از ديگران سلب می‌شود، و این نیاز به تمرین دارد؛ بهترين تمرين براي رفتن به سمت خدا با دل، توجه به خدا در نماز است، به گونه‌ای که توجه به موضوعات ديگر نداشته باشيم و بتوانيم دل‌مان را كنترل كنيم.

رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) در مراسم سالروز شهادت حضرت جوادالائمه (ع)، با اشاره به این که ائمه (ع) دوست دارند مطالبی که تعلیم داده‌اند بازگو شده و فراموش نشود، ادامه داد: در فرمایشات امام جواد(ع) روایاتی مانند کلمات قصار حضرت امیرالمؤمنین (ع) وجود دارد و جملاتی کوتاه، پرمعنا و کاربردی به چشم می‌خورد.

آيت الله محمد تقي مصباح يزدي به روایتی از امام جواد (ع) توجه داد که می‌فرماید: توجه کردن به خدا با دل، مفیدتر و مؤثرتر از اعمال سنگین و خسته کردن بدن است.

وي با اشاره به مفردات حديث و توضيح در مورد آن‌ها اظهار داشت: هرچند عمل عبادي هم بدون قصد تقرب حاصل نمی‌شود و در واقع رفتن با دل به سمت خدا در اعمال عبادي نيز وجود دارد، اما وقتي رفتن با دل به سمت خدا با رفتن با اعضا و جوارح به سمت خدا در مقابل هم قرار می‌گيرند به اين معناست كه اگر فرصت تقرب با اعمال براي فردي فراهم نيست و مثلا فقير است و نمی‌تواند به كسي كمك كند، يا ناتوان است و نمی‌تواند به عمل عبادي بپردازد، نه تنها نبايد نااميد باشد، بلكه بايد اميدوارتر هم باشد كه خداوند اجري بيشتر نصيب او كند.

علامه مصباح يزدي با اشاره به مضمون حديث كه مقايسه بين حركت دل به سمت خدا و حركت بدن به سمت خداست، ادامه داد: قصد خدا کردن، يا به تعبير ادبي با پاي دل به سوي خدا رفتن، پيش‌فرضي دارد، و آن اين است كه انسان می‌تواند به سمت خدا حركت كند، و سخن حضرت آن است كه با پاي دل رفتن رساتر از رفتن با پاي بدن است.

اين مفسر قرآن كريم با اشاره به آياتي از قرآن كريم اظهار داشت: انسان در حال حركت و سير به سوي خداست و آخر سيرش به خدا می‌رسد و جايگاه نهايي‌اش نزد خداست؛ اما گاه قرآن تعبیرهایی مانند «رجعت» و «منتهي» را در اين زمينه به‌كار می‌برد و گاهي تعبيراتي پربارتر مانند «لقاء» و «ملاقات» و هم چنين «كدح» به معناي حركت با تلاش را، و اين دو نوع تعبیر با هم متفاوت هستند.

وي افزود: هر چند همه ما معتقديم كه خداوند از رگ گردن به ما نزديك‌تر است، اما سنت الهي اين است كه انسان در حالت عادي نمی‌تواند آن گونه كه بايد، خدا را درك و با چشم دل رؤيت كند؛ بر خلاف برخي امور ديگر كه ولو با چشم سر قابل ديدن نباشند، اما آن را به خوبي درك می‌كند، مانند محبت و بغض، و مانند «من» كه غير از اعضا و جوارح ماست و انسان آن‌ها را به خوبي درك می‌كند. درمقابل، ما رؤيت كاملي نسبت به خدا نداريم و در آخرت اين رؤيت می‌تواند كامل باشد؛ هر چند همه به خداوند می‌رسند، اما همه خداوند را رؤيت نمی‌كنند!

وي افزود: شايد افراد بسيار كمي توانسته باشند به لقاء و رؤيت واقعي در اين دنيا رسيده باشند؛ البته اگر هم باشد براي افرادي مانند امام علي (ع) است كه در نخلستان‌ها با رؤيت لحظه‌اي خدا از حال می‌رفت، نه هر كس ديگر؛ لذا خدا حتي به موسي (ع) هم «لن تراني» می‌گويد. اما عالم آخرت به گونه ديگري است و می‌شود خدا را ملاقات كرد و رؤيت بهتري نسبت به خدا داشت؛ حال اين كه در آخرت چگونه رؤيتي است، خود نياز به بحث مفصلي دارد.

عضو جامعه مدرسين حوزه علميه با اشاره به آیه شریفه «ألا الي الله تصير الامور» افزود: در يك سير تكويني، نه تنها انسان‌ها، بلكه همه امور به خدا باز می‌گردند، ولی در مورد انسان‌ها هم با توجه به تعابير مختلفي كه در قرآن كريم آمده است، مشخص می‌شود كه در آخرت دو نوع لقاء خدا وجود دارد؛ لقاء توأم با رؤيت كه مخصوص اولياي خدا و مؤمنين است؛ و لقاء بدون رؤيت كه عام است و شامل همه می‌شود.

وي با اشاره به اين كه سير الي الله گاهي به صورت عام و بر اساس تكوين است، و گاهي فرد مشتاقانه به طرف لقاء الهي پيش می‌رود، ادامه داد: گاهي نيز انسان گمان می‌كند كه در مسير لقاي خداوند حركت می‌كند و در حال قرب به اوست، در حالي كه روز به روز در حال سقوط بوده و از هر پستي، پست‌تر می‌شود. مثلا برخي می‌گويند در حال توسعه و پيشرفت هستيم و گمان می‌كنند در مسير سعادت‌اند، اما در حال پيشرفت به سوي جهنم هستند.

وي با اشاره به ويژگي‌هاي آخرت ادامه داد: در آخرت همه چيز با اجازه خداست؛ حتي كسي بدون اذن خدا حرف نمی‌زند، و حتي شفاعت پيامبران نيز بدون اذن خدا ميسر نيست؛ روز قيامت، روز لقاي الهي است؛ اين همان لقاء عام الهي است كه همه آن را درك می‌كنند و استثناء ندارد؛ اما براي برخي لذت‌بخش است و براي برخي ناخوشايند.

استاد اخلاق حوزه علميه قم با اشاره به شعري منسوب به حضرت سيدالشهدا (ع) در آخرين لحظات عمر اظهار داشت: فرمایش سيدالشهدا (ع) حاکی از لذت‌بخش‌ترین نوع لقاء الهی است که در آخرين لحظات می‌فرماید: همه چيز را در راه عشق تو رها كردم، و بچه‌هايم را يتيم كردم تا تو را ببينم!

وي با اشاره به روايت امام جواد (ع) اظهار داشت: به سوي خدا رفتن چند نوع است؛ برخي مشتاقانه و با اختیار به سوي خداوند می‌روند و برخي از ملاقات خدا فراري هستند. يك سير به سوي خدا همراه با لذت است و يك سير طبيعي و جبري كه توأم با لذت و نعمت و شادي نيست، بلكه گاهي با سخت‌ترين عذاب‌ها، ازجمله محروم ماندن از رؤيت خدا، همراه است که خود از عقوبات سخت الهي است.

علامه مصباح با طرح اين سئوال كه رفتن با پاي دل به سمت خدا به چه معناست، ادامه داد: رفتن به سمت خدا با دل به معناي ياد خدا و توجه قلبي به اوست؛ که این توجه نیز مراتبي دارد؛ گاه انسان صرفاً از چيزي ياد می‌كند، و گاهي چنان غرق در فكر و ياد كسي می‌شود كه توجه‌اش از ديگران سلب می‌شود. از اين رو حركت با دل به سمت خدا، گاه بسيار آرام و مورچه‌وار و گاه با سرعت و شتاب است.

استاد اخلاق حوزه علميه قم با اشاره به لزوم تمرين براي رفتن به سمت خدا با دل اظهار داشت: بهترين تمرين براي رفتن به سمت خدا با دل، توجه به خدا در نماز است؛ در چند دقيقه‌اي كه نماز مي‌خوانيم، توجه به موضوعات ديگر نداشته باشيم و بتوانيم دل‌مان را كنترل كنيم؛ يعني اين قدر عاجز نباشيم كه نتوانيم دلي را كه متعلق به خودمان است، چند دقيقه اي نگه داريم!

وي در پايان اظهار داشت: انسان ظرفيتي دارد كه می‌تواند حس كند كه خداي محبوبش در آغوش اوست و چنان غرق لذت شود كه حاضر نباشد يك لحظه از آن را با همه لذت‌هاي دنيا عوض كند.