شیوه کنونی پرداخت یارانه نقدی خودکشی است

خبرآنلاین: ساماندهی یارانه های نقدی و تشکیل وزارت رفاه برای تبیین سیاست های رفاهی دولت از ضروریاتی است که محمد حسین شریف زادگان مطرح می کند. او معتقد است:«فعالیت های اقتصادی و اجتماعی زمانی به توسعه تبدیل می شوند که در قالب رفاه اجتماعی تبلور یابند.»

وقتی محمد ستاری فر سازمان تامین اجتماعی به مقصد سازمان مدیریت و برنامه ریزی ترک کرد،محمدحسین شریف‌زادگان بر این صندلی تکیه زد. در دوران مدیرعاملی شریف زادگان اتفاقی مهم روی داد که تاسیس وزارت رفاه و تامین اجتماعی بود که به نوعی سازمان تامین اجتماعی زیرمجموعه آن قرار می‌گرفت.

شریف زادگان به عنوان اولین وزیر رفاه و تامین اجتماعی نیز معرفی شد. تصویب قانون نظام جامع تامین اجتماعی از دیگر فعالیت‌های مهم شریف زادگان بود. او گذشته از این سابقه سال ها در حوزه اقتصاد و به صورت تخصصی مساله رفاه کار تخصصی کرده است. شریف زادگان دکترای توسعه اقتصادی و برنامه ریزی منطقه‌ای از انگلستان دارد.

او هنوز در حوزه یارانه و موجودیت وزارتی به نام رفاه که با ادغام وزارت کار، تعاون و رفاه به معاونتی در وزارتخانه جدید تبدیل شد، حرف های مهمی دارد. مطالعات وی در حوزه فقر و رفاه ، او را به یکی از مهمترین کارشناسان رد این عرصه تبدیل کرده است.

او یارانه در این سال ها روی بدن جامعه ایران ماسیده و باید تن اجتماع از یارانه ها شسته شود. او با حضور در کافه خبر در خصوص ضرورت ایجاد دوباره وزارتخانه ای برای حل مشکلات رفاهی مردم مطرح و تاکید کرد سنگ بنای یارانه ها در ایران کج نهاده شده است.
وزارت رفاه در تیرماه سال ۱۳۹۰ تشکیل شد و حالا به گفته شریف زادگان از پس شش سال فعالیت ، ناکارآمدی این ساختار برای تبیین سیاست های رفاهی مشخص شده است.
مشروح مصاحبه با محمد حسین شریف زادگان را بخوانید.

محمدحسین شریف زادگان کارشناس اقتصاد توسعه در این گفت وگو در پاسخ به این سئوال که مساله یارانه ها چگونه باید سامان داده شود، گفت:«مهمترین اتفاقی که در جریان اجرای طرح هدفمندی یارانه ها رخ داد، تغییر نگاه مردم به مقوله یارانه بود.»

او با اشاره به اینکه لازم است وزارت رفاه تشکیل شود، ادامه داد:«بررسی ها نشان از آن دارد که سی درصد جمعیت ایران در فقر به سر می برند ، از این رو نمی توان سرنوشت سی درصد از مردم را به یک معاونت سپرد و لازم است سیاست های رفاهی دقیقی در این رابطه تبیین شود.»

شریف زادگان در توضیح این مطلب افزود:« همواره طی 60 تا هفتاد سال اخیر، دولت ها نسبت به پرداخت یارانه اقدام می کردند، البته این پرداخت ها انتقالی نبود و با هدف بالا آمدن قدرت خرید مردم، سوبسیدهایی به صورت مستقیم و غیر مستقیم در اختیارشان قرار می گرفت.بررسی ها نشان می داد عمده سوبسید پرداختی به حامل های انرژی ، خصوصا بنزین تعلق دارد، به این صورت که دولت بنزین را گران تر می خرید و ارزان تر در اختیار مردم قرار می داد. کم کم حجم این یارانه پنهان به حدی افزایش یافت که بیم آن می رفت مبادا کل بودجه را پوشش دهد از این رو اصلاح این مساله مد نظر قرار داشت.»

این استاد دانشگاه تاکید کرد:«البته از سوی دیگر بررسی ها نشان می دهد گروه های پردرآمد 60 برابر گروه های کم درآمد از یارانه بنزین بهره مند می شوند و حتی پردرآمد ها سه برابر بیشتر از فقرا از داروهای سوبسیدی استفاده می کردند.»

توانمندسازی؛ مساله ای فراموش شده

وزیر رفاه و تامین اجتماعی در دولت اصلاحات با اشاره به سابقه طولانی بررسی مبحث هدفمندی یارانه ها یادآورشد:«در حقیقت بررسی هایی در خصوص قطع کامل یارانه ها همزمان با شناسایی اقشار آسیب پذیر و نیازمند صورت گرفته بود. با این هدف که افراد نیازمند به صورتی موقتی نسبت به دریافت یارانه و کمک هزینه اقدام کنند.توجه به این نکته ضروری است که پیش بینی شده بود همزمان با پرداخت یارانه، توانمند سازی نیز در دستور کار قرار گیرد چرا که مساله موقتی بودن پرداخت یارانه مساله بسیار مهمی است که باید مد نظر قرار گیرد.»

او گفت:« در قانون برنامه اول، دوم و سوم توسعه نیز این مساله مد نظر بود و مورد تاکید قرار گرفت تا اینکه در برنامه چهارم پیش بینی هایی در این خصوص صورت گرفت اما مجلس هفتم با حذف موادی که بر این مساله دلالت داشت ، راه را بر اصلاح بست.»

شریف زادگان تصریح کرد:«همان طور که اشاره کردم یارانه یک ابزار موقتی برای رفع مشکلات مالی در دوره ای خاص است، هدف از پرداخت یارانه در هیچ کشوری گدا پروری و زیر سئوال بردن فرهنگ کار و تلاش نیست، بلکه دولت ها با هدف افزایش قدرت خرید، نسبت به پرداخت موقت یارانه ها اقدام می کنند تا شرایط زندگی گروه آسیب پذیر بهبود یابد.»

او مساله مهم در این عرصه را تغییر پارادایم حاکم بر موضوع در دولت نهم و دهم دانست و گفت:«در این دوره یک تغییر مفهومی بزرگ اتفاق افتاد؛ در حقیقت یارانه و سوبسید تبدیل به حق اجتماعی شد و مردم تصور کردند که این پول ناشی از نفت است و باید به آنها تعلق گیرد.»

این کارشناس اقتصادی از این اتفاق به عنوان فاجعه ای بزرگ یاد کرد و متذکر شد:«وقتی مردم در این حوزه ذی حق شوند، راه بر اصلاح بسته می شود و شرایط دشواری پیش می آید. همان طور که دیدید ، وقتی دولت یازدهم نیز در صدد برآمد شرایط را اصلاح کند با مشکل روبرو شد، خاطرم هست برخی چهره های شناخته شده مانند ورزشکاران و هنرمندان و ... می گفتند ما حاضریم از دریافت یارانه انصراف دهیم به شرط آنکه مثلا با این پول مدرسه بسازید.داستان اتفاقا همین جاست؛موضوع این است که این یارانه نباید از ابتدا طوری پرداخت می شد که مردم آن را متعلق به خودشان حق مسلمشان بدانند و بحران امروز نوع نگاه مردم به یارانه است.»

پول پاشی فرهنگ کار را زیر سئوال می برد

او خشت اول در بالا رفتن دیوار یارانه ها را اشتباه خواند و گفت:«وقتی رییس دولت نهم و دهم تاکید می کند این پول مقدس است، چنین اتفاق ناگواری نیز رخ می دهد و مردم این پول را حق خود می دانند.البته ایشان از الفاظ دیگری هم استفاده کرد که من از به کار بردن دوباره آن ابا دارم و آن لفظ را استفاده نمی کنم چرا که معتقدم نباید امور مقدس و اعتقادی را با این مسائل در هم آمیخت.»

او ادامه داد:«امروز مردم در حالی صاحب حق برای دریافت یارانه شناخته شده اند که حق دریافت این پول را نداشته اند.در حقیقت یارانه مسکنی موقتی برای بهبود شرایط زندگی کسانی است که قدرت مالی اندکی دارند و این کمک نیز نه به صورت دائم ، که به صورت موقتی باید در دستور کار قرار گیرد.»

شریف زادگان با اشاره به اینکه یارانه باید از همان دری که وارد اقتصاد ایران شده است، خارج شود، گفت:«متاسفانه اجرای این سیاست سبب شده است در برخی استان ها مردم دیگر تن به کارهای سخت ندهند. شخصا در استان های جنوبی دیدم کسانی که عائله زیاد دارند، تمایلی به ماهیگیری و نخل داری و ... که کار سخت محسوب می شود، نشان نمی دهند.»

او با تاکید بر اینکه این مردمان بسیار شریف هستند، اضافه کرد:« می بینید دولت با اجرای یک سیاست اشتباه چگونه فرهنگ کار در ایران را نشانه رفته است ؟ تجربه این چند سال ثابت کرده که پول پاشی در قالب یارانه نقدی نه تنها مالیه دولت را تحت فشار قرار می دهد بلکه فرهنگ کار و توسعه را نیز زیر علامت سئوال بزرگی قرار می دهد.»

سازمان هدفمندی باید به وزارت کار بازگردد

وی با تاکید بر اینکه سازمان هدفمندی یارانه ها باید طبق قانون به مجموعه وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی بازگردد، گفت:«در این مسیر و برای اجرای این کار بزرگ یک نیم طبقه در وزارتخانه مذکور کافی نیست و لازم است وزارت رفاه با مسئولیت هایی که در قانون مادر ساختار نظام رفاه و تامین اجتماعی داریم، تشکیل شود و این ماموریت را عهده دار گردد.»

این کارشناس اقتصادی در توضیح این مطلب افزود:«ما وزارتخانه ای به نام وزارت تعاون داریم که جزو بدنه اجرایی دولت است، وزارت کار هم تنظیم کننده روابط کار در کشور است اما ماموریت وزارت رفاه در ایران ماموریتی متفاوت از این دوست و باید این بخش از وزارتخانه موجود تفکیک شود.»

شریف زادگان با تاکید بر اینکه این وزارتخانه به جای آنکه پیگیر اجرای سیاست های رفاهی باشد، اتفاقا باید شرکت داری کرده و در امور کارخانه های تحت تصدی خود، مانند کارخانه های تولید لبنیات و سیمان و ... دخالت کند، اضافه کرد:«این ها ربطی به سیاست های رفاهی ندارد؛ در حالی ما سرنوشت سی درصد از مردم را به یک معاونت سپرده ایم که نیاز به نظریه رفاهی مشخص داریم.»

او با تاکید بر اینکه لازم است با توجه به کمبود منابع ، رابطه و تناسب رفاه و اقتصاد روشن شود، عنوان کرد:«تجربه سالیان اخیر نشان می دهد که نود درصد مسئولیت یک وزارتخانه را نمی توان در یک نیم طبقه محبوس کرد.»

وزیر رفاه و تامین اجتماعی دولت اصلاحات با اشاره به اینکه این حوزه به نظریه پردازی نیازمند است، متذکر شد:«فعالیت های اقتصادی و اجتماعی زمانی به توسعه تبدیل می شوند که در قالب رفاه اجتماعی تبلور یابند.»

به گفته شریف زادگان، نقش رفاهی دولت از نقش اقتصادی آن قوی تر است.

او ادامه داد:«وقتی پای نگاه ملی در میان باشد، نمی توان سکوت کرد و لازم است مسیر اصلاح شود؛ زمانی فکر می کردند با ادغام وزارتخانه ها مشکلات کاهش می یابد، اما حالا تحربه اثبات کرده است که چنین نیست و باید دوباره با تفکیک وزارت رفاه، تکلیف دولت در حوزه امور رفاهی را روشن کنیم.»

شیوه کنونی پرداخت یارانه خودکشی تدریجی است

شریف زادگان با اشاره به اینکه تشکیل وزارت رفاه می تواند زمینه روشن شدن سیاست های رفاهی و حل مساله پیچیده یارانه در ایران را فراهم کند، در پاسخ به این سئوال که آیا شیوه پرداخت یارانه را بدون تبعات اجتماعی قابل تغییر می دانید؟ گفت:«امر بزرگ را با اقدامات کوچک نمی توان به سرانجام رساند؛ لازم است برای این کار تدابیری بیندیشیم.»

او بار دیگر با تاکید بر تشکیل وزارت رفاه ادامه داد:«وقتی 24 میلیون نفر از مردم ایران به یک گفتمان رای می دهند، بدان معنی است که این جامعه قابلیت گفتگوی ملی را دارد؛ این اتفاق هر چند تلخی هایی نیز دارد اما مردم باید اقناع شوند که تداوم این رویه به نفعشان نیست و لازم است برای توسعه کشور و آیندگان این مرز و بوم فداکار باشیم.»

این اقتصاددان در پایان گفت:«باید بپذیریم که باید با تشکیل وزارت رفاه ، سیاست های رفاهی را پی ریزی کنیم و از سوی دیگر دست از خودکشی تدریجی یعنی پرداخت یارانه نقدی ان هم به میزان 43 هزار میلیارد تومان در سال دست برداریم.»