۲۶ سال؛ میانگین سن اعتیاد زنان در ایران

روزنامه آرمان- آرزو ضیایی: هر چند همچنان به صورت میانگین زنان دو سال دیرتر از مردان مصرف مواد مخدر را آغاز می‌کنند، اما کاهش نسبی سن مصرف مواد مخدر به ویژه در میان زنان زنگ خطر را به صدا درآورده است.

یک مقام مسئول در ستاد مبارزه با مواد مخدر می‌گوید: «میانگین سن شروع مصرف مواد در مردان ۲۴ سال و در زنان ۲۶ سال است.» این در حالی است که علاوه بر تمایل بیشتر زنان به مواد مخدر نسبت به گذشته، تغییر الگوی مصرف مواد مخدر و کاهش سن اعتیاد نیز از مواردی است که باید درباره آن برنامه‌ریزی کرده و در راستای کنترل و کاهش این آسیب‌ها گام برداشت.

زن معتاد نه تنها خود بلکه خانواده‌ای را به منجلاب اعتیاد می‌کشاند. فرزند مادری که تمام دغدغه‌اش فراهم کردن پول مواد می‌شود، محبت و علاقه چندانی از او نمی‌بیند و تصور او از مفهوم خانواده و مهر مادری دستخوش تغییرات مخربی می‌شود که گاهی آسیب‌زننده‌تر از اعتیاد مادر است. این فرزندان با مفهوم نفرت و بی‌تفاوتی در خانواده بزرگ می‌شوند و اگر روزی سرنوشت مادر را پیدا نکنند، بی‌شک سرنوشت بهتری در انتظار آنها نخواهد بود. بر اساس آمار، زنان به‌طور متوسط در عنفوان جوانی به اعتیاد کشیده می‌شوند، سنی که اغلب آنها همسر و شاید مادر هستند. هر چند آمار زنان معتاد مجرد نیز آمار نگران‌کننده‌ای است اما اعتیاد زنان متاهل و مادران به دلیل تزلزل جایگاه خانواده از اهمیت بیشتری برخوردار است.

میانگین سن شروع مصرف در زنان

مدیرکل دفتر تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با موادمخدر در جلسه کمیته تخصصی «زنان و خانواده‌های آسیب‌پذیر» ستاد مبارزه با مواد‌مخدر گفت: میانگین سن شروع مصرف‌مواد در مردان ۲۴ سال و در زنان ۲۶ سال عنوان شد و استان‌های خوزستان، گلستان، چهارمحال و بختیاری،‌ کرمان، فارس، خراسان شمالی، مرکزی، کرمانشاه و سیستان‌ و ‌بلوچستان از متوسط نرخ شیوع مصرف مواد در کشور بالاتر هستند. حمید صرامی لزوم تقویت دانش برنامه‌ریزی منسجم، ایجاد پایگاه داده در حوزه بانوان و کاهش تقاضا، سرمایه‌گذاری و اولویت‌بخشی به برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد، ایجاد کمیته هشدار‌سریع و دیده‌بانی مستمر وضعیت مصرف‌مواد بانوان، ایجاد عملیات‌روانی مستمر علیه مصرف‌مواد با بهره‌گیری از شبکه‌های مجازی و سیاست‌رسانه‌ای مشخص به منظور کاهش میل به مصرف مواد، تقویت مرزهای دانش اعتیاد، توجه جدی‌تر به مواد نوظهور و محرک در برنامه‌های‌آموزشی را از راهکارهای موثر برای برون‌رفت از وضعیت موجود اعتیاد بانوان به وضعیت مطلوب و مدیریت‌مصرف برای کاهش ۲۵‌درصدی اعتیاد تا پایان برنامه ششم توسعه تاکید کرد. او گفت: بر اساس اعلام مرکز ملی اعتیاد و سوء‌مصرف مواد در دانشگاه کلمبیا، نوجوانانی که حداقل چهار بار در ماه در برنامه‌های مذهبی شرکت می‌کنند با احتمال بسیار کمی به مصرف سیگار، الکل و مواد روی می‌آورند و نوجوانانی که برای مدهب ارزش قائل هستند در تصمیمات مهم زندگی بیشتر به والدین خود تکیه می‌کنند.

لزوم پیگیری منسجم وضعیت زنان‌معتاد

قائم‌مقام دبیرکل ستاد مبارزه با مواد‌مخدر گفت: مشکلات و مطالبات زنان آسیب‌پذیر اعتیاد باید به صورت منسجم پیگیری و برنامه‌های مدونی برای پیشگیری و رهایی از این معضل برای کانون‌های هدف ارائه شود. علی مویدی افزود: توجه به آسیب‌های ‌اجتماعی به ویژه وضعیت اعتیاد زنان و ساماندهی آنان و همچنین اعتیاد کودکان و بهبود آنان از مطالبات جدی رئیس‌جمهور است که باید با بررسی دقیق‌تر اقدامات و برنامه‌های موثرتری صورت بگیرد. او بر تدوین برنامه خاص و هدفمند در حوزه زنان و خانواده، افزایش اطلاع‌رسانی در حوزه اعتیاد و آسیب‌های ناشی از آن، ارائه سبک زندگی به محیط‌های هدف، لزوم تهیه پروتکل در عرصه پیشگیری از اعتیاد برای دختران و زنان و ارائه گزارش آن به ریاست‌جمهوری، ضرورت افزایش سطح پوشش برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد برای کانون‌های هدف و ارائه برنامه‌های مدون برای آنان، لزوم ارزیابی برنامه‌ها توسط دستگاه‌های عضو کمیته و حمایت از پایان‌نامه‌های دانشجویی تاکید کرد.

نقش تاثیرگذار زنان در جامعه

معاون کاهش تقاضا و توسعه مشارکت‌های مردمی ستاد نیز گفت: تمایل زنان به مشارکت‌اجتماعی در سرنوشت خود، فرزندان و جامعه نکته مثبتی است؛ در واقع ایجاد مشارکت همگانی از جمله زنان که همواره نقش حمایتی و تاثیرگذاری در جامعه دارند غیرقابل انکار است. پرویز افشار افزود: مداخلات پیشگیری از اعتیاد باید از سنین کمتر و حتی از مقطع ابتدایی انجام شوند، افراد خشونت‌دیده و کودکان آسیب‌پذیر شناسایی شوند تا هنجارها را به آنان معرفی کنیم و مهارت‌های زندگی را به آنان آموزش دهیم.

تقدم پیشگیری بر ترک اعتیاد زنان

یک کارشناس اعتیاد در گفت‌و‌گو با «آرمان» با اشاره به اینکه پیشگیری از اعتیاد در زنان بر درمان آنها تقدم دارد، می‌گوید: تغییر الگوی مصرف امری انکارناپذیر است و شاهد تغییر آن در کل کشور هستیم. بنابراین نمی‌شود الگوی مصرف مواد در کشور تغییر کند، اما الگوی اعتیاد در زنان بی‌تغییر باقی بماند. متوسط سن آغاز اعتیاد در زنان بالاتر از مردان است و شروع مصرف مواد در زنان نسبت به مردان با تاخیر است. هومان نارنجی‌ها می‌افزاید: زنان معمولا قربانی اعتیاد مردان هستند و نسبت به مردان از آزادی اجتماعی کمتری برخوردارند. پسران و مردان از طریق دوستان و آشنایان در خارج از محیط خانه و خانواده به مصرف موادمخدر سوق پیدا می‌کنند اما در مورد زنان این فرایند رخ نمی‌دهد، زنان معمولا توسط همسران و افرادی که با آنها ارتباط نزدیک دارند معتاد می‌شوند. او تاکید می‌کند: بنابراین ابتدا همسران، پدران و... معتاد می‌شوند و زنان با کمی تاخیر و پس از اعتیاد آنها معتاد می‌شوند. نارنجی‌ها می‌افزاید: زن‌ها گروه آسیب‌پذیر اجتماع هستند، آسیب‌ها در زنان بسیار بیشتر از مردان است و با سرعت بیشتری رخ می‌دهد.

آسیب‌پذیری در جامعه زنان بسیار ملموس است. زنان به سرعت درگیر آسیب‌های اجتماعی و روانی شده، تخریب می‌شوند و آسیب‌های جسمی می‌بینند. او خاطرنشان می‌کند: به دلیل آسیب‌پذیری بیشتر و با سرعت زنان درمان آنها نیز به نسبت سخت‌تر است. در بسیاری از کشورهای دنیا ارائه خدمات اجتماعی و مشاوره‌ای به زنان متمرکز‌تر از مردان است و برای آنها در این زمینه‌ها اولویت قائلند. نارنجی‌ها می‌افزاید: زن برای حضور در مراکز درمانی با مشکلات جدی روبه‌روست، برای مثال زنان در تردد به مراکز ترک‌اعتیاد دچار مشکلند و بیشتر از مردان زیر ذره‌بین مردم قرار می‌گیرند. زنان دغدغه‌‌های بیشتری برای حضور در مراکز درمانی ترک اعتیاد دارند. زنان با این مسائل دست به گریبان هستند، بنابراین فرایند درمان برای آنها بسیار سخت‌تر است. زنان معتاد معمولا نقش‌های همسری و مادری دارند، در اکثر موارد برای درمان حمایت مالی نمی‌شوند، ساعات رفت و آمد آنها تحت کنترل بیشتری است. در مواردی همسر علاقه‌ای به ترک اعتیاد زن ندارد و با ترک اعتیاد او مخالفت می‌کند. بنابراین بازگشت زنان از منجلاب اعتیاد به مراتب سخت‌تر از مردان است و فرایندی بسیار دشوار و طاقت‌فرساست. او تاکید می‌کند: اگر پدر و مادر خانواده معتاد باشند و تصمیم به ترک مادر گرفته شود کار بسیار سختی است.

بنابراین راه‌حل ترک اعتیاد دوطرفه است که زن و مرد خانواده با هم از دام اعتیاد رها شوند. نکته حائز اهمیت عدم آگاهی کافی زنان از اعتیاد و نحوه ابتلا به آن است. معتقدم اگر آگاهی‌رسانی کافی در این زمینه وجود داشته باشد شاید اعتیاد در زنان ریشه‌کن شود. زنان آگاهی کافی از اعتیاد ندارند و پیش‌بینی‌های کافی در مورد آنها انجام نمی‌شود. زنان به اصرار همسران، به اعتیاد تن می‌دهند. ساماندهی مساله اعتیاد زنان کاری سخت است و باید اصول پیشگیری از اعتیاد زنان برجسته شود. متاسفانه اکنون پیشگیری را رها کرده و به دنبال درمان اعتیاد در زنان هستیم که اشتباه بزرگی است.