چگونه به سوالات مذهبی کودکان جواب دهیم؟
این روز‌ها در دهه اول محرم و ایام سوگواری سالار شهیدان امام حسین (ع) هستیم و کودکان در این ایام برای شان پرسش‌ها و ابهاماتی مطرح می‌شود که از والدین خود می‌پرسند. در ادامه توصیه‌هایی به والدین برای پاسخ دادن به چنین سوالاتی داریم.
روزنامه خراسان - سیدمجتبی آل علی، دانش آموخته رشته فلسفه: «بابا، چرا امام حسین (ع) شهید شد؟»، «مامان، چرا بعد از این همه سال باید برای شهید شدن امام حسین (ع) عزاداری کنیم؟»، «بابا، میشه بپرسم خدا چیه؟» و .... این روز‌ها در دهه اول محرم و ایام سوگواری سالار شهیدان امام حسین (ع) هستیم و کودکان در این ایام برای شان پرسش‌ها و ابهاماتی مطرح می‌شود که از والدین خود می‌پرسند. در ادامه توصیه‌هایی به والدین برای پاسخ دادن به چنین سوالاتی داریم.
۴ دلیلی که کودکان سوال میکنند
قبل از هر چیز باید بدانیم کودکان به چهار دلیل سوال میکنند:
۱. شناختن
۲. کنجکاوی
۳. دیدن تضاد‌ها
۴. تعارض‌ها
به طور کلی، کودکان سوال میکنند تا یاد بگیرند. والدین با دانستن همین نکته نه تنها نباید از پرسش کودک شان خسته شوند بلکه باید از این گونه سوالات استقبال کنند. در ادامه چند توصیه کلی درباره نحوه پاسخ گویی به سوالات اعتقادی کودکان خواهیم داشت و چند سوال را به عنوان نمونه، بر اساس همین توصیه‌های کلی پاسخ خواهیم داد.
نگویید تو در حد این مسائل نیستی!
سوال کردن فرزندان ما بیشتر برای شناخت و یادگیری است و به همین دلیل اگر سوال را از کودکان مان بگیریم، هیچ نسلی رشد نمی‌کند و حتی علمی و شناختی برای آن‌ها به وجود نمی‌آید. روش پاسخ گویی به این دسته از سوالات اعتقادی، پاسخ منطقی و بدون جهت گیری است.
نباید از اصطلاحاتی، چون «الان وقت این سوال نیست» یا «تو در حد این مسائل نیستی» استفاده کنیم. باید به صورت منطقی پاسخ دهیم و درست این است که ابتدا از کودک مان بپرسیم خودش چه فکر و برداشتی دارد و در ادامه صحبت او، به جمع بندی و پاسخ منطقی بپردازیم. استفاده از زبان تمثیل و انواع مثال‌ها می‌تواند در این زمینه به شما بسیار کمک کند.
با سوالات مفهومی پاسخ دهید
کودکان دوست دارند همواره جست و جو کنند و کنجکاوی برایشان نوعی بازی ذهنی است و دلیل آن، آشنایی بیشتر با محیط اطراف شان است. در پاسخ به این دسته از سوالات، یک نکته دیگر نیز قابل اهمیت است که پاسخ گویی باید با سوالات بیشتری اتفاق بیفتد. مثلا اگر کودک شما موضوعی را می‌داند و می‌خواهد بیشتر بداند و سوالی مطرح می‌کند، شما باید به جنبه دیگر آن موضوع بپردازید و توضیح تان همراه با سوالات مفهومی بیشتری باشد.
گاهی لازم است کودک را در آن موقعیت قرار دهید و بگویید: «اگر تو بودی، چه کار می‌کردی؟!»
تضاد و تعارض‌های ذهنی اش باید حل شود
وقتی اتفاقاتی در روند عادی زندگی می‌افتد که تاکنون نبوده است، برای کودکان مان تضاد ذهنی ایجاد می‌شود و شروع به پرسیدن میکنند. در این شرایط بهترین راه، همراهی کودک است تا ابتدا تجربه کسب کند. گاهی باید سوالات را با مسائل عاطفی و احساسی پاسخ داد.
وجود رابطه پر از محبت، می‌تواند بسیار در این مسئله کمک حال باشد. همچنین گاهی اتفاقاتی در زندگی می‌افتد که با اتفاقات گذشته مخالف است. کودک در این حال دچار تعارض می‌شود. در این شرایط برای پاسخ گویی به سوالات کودکان، باید از زبان مقایسه استفاده و موارد متناقض را در شرایطی منطقی مقایسه و بررسی کرد تا نتیجه قابل توجهی به دست آید.
تفاوت سوالات کودکان قبل و بعد از بلوغ
نکته بسیار مهم، این است که اگر کودک ما به صورت منظم در محیط‌های مذهبی قرار گیرد به مرور زمان، پاسخ بسیاری از سوالات خود را می‌یابد و خودش رفتار و روحیاتش را مدیریت می‌کند و سوالاتش را به راحتی پاسخ می‌دهد. البته نکته قابل توجه این است که جنس سوالات دوران کودکی و بلوغ با هم متفاوت است. سوالات دوران کودکی، بیشتر از جنس شناختن و کنجکاوی است و سوالات دوران بلوغ به دلیل بحران‌ها و انقلاب‌های درونی اش، از جنس حل تضاد‌ها و تعارض هاست.
نحوه پاسخ دادن به چند سوال رایج کودکان
در ادامه به صورت مصداقی به بررسی چند سوال می‌پردازیم که با توجه به نکته‌های مطرح شده در ابتدای مطلب، به آن‌ها پاسخ خواهیم داد.
خدا چیست و کیست؟
این سوال بسیار مهم است و قبل از هر پاسخی باید خود کودک را با این سوال درگیر کنیم تا زبان و فهم کودک مان را بشناسیم. خودت چی فکر می‌کنی؟ یا چه حسی و درکی داری؟ فکر می‌کنی چیست؟ در گام دوم باید به او بگوییم خدا کجاست؟ و خدا جایی نیست جز در قلب او. با پرداختن به این سوالات و از دریچه ذهن کودک، می‌توان او را درمسیر رسیدن به پاسخی ساده قرار داد.
چرا باید عزاداری کنیم؟
در این سوال ابتدا باید احساس مسئولیت و عاطفه فرزندمان را بشناسیم و او را درگیر کنیم.
چیز‌هایی را که از دست داده و ناراحت شده است، برایش یادآوری و سعی کنیم عواطف و احساساتش را در نبود آن چه برایش ارزش دارد، بروز دهد. طبق نظریات علم روان شناسی، شور و هیجان نیز در کنار شعور، عامل سلامتی روان است.
چرا امام حسین (ع) شهید شدند؟
هیچ گاه در پاسخ به این سوال سعی نکنید واکنش منفی نشان دهید که چرا این سوال را پرسیده است! باید اول خودمان بدانیم فلسفه شهادت امام حسین (ع) چه بوده است. کودکان جنس بدی و ظلم را می‌شناسند و باید بپرسیم اگر تو بودی در برابر ظلم می‌ایستادی یا نه؟ تا چه حد؟ و ... تا ذهن کودک ما با این موضوع آشنا شود.
چرا فلان فرد که عزادار است، کار غلطی انجام می‌دهد؟
این هم سوال مهمی است و کاش یک عزادار، حداقل در این ایام به این نکته مهم توجه کند که کودکان مشغول تماشای او هستند و خواهند بود.
با این حال و در پاسخ به این سوال، باید زبان مقایسه را به کار گیریم و به کودکان در گام اول بگوییم که هر کسی مصونیت از خطا ندارد و امکان دارد کار اشتباهی انجام دهد.
از طرفی به او نشان بدهیم اگر کار اشتباهی را دید، باید اشتباه بودن کارش را بفهمد و از آن رفتار بد دوری کند. سوالاتی، چون این که اگر کاری غلط باشد ما باید انجام بدهیم؟ در راستای پاسخ دادن به این سوال، گره گشا به نظر می‌رسد.
کودک باید آزادانه هر سوالی را بپرسد
در پایان توجه داشته باشید که هر سوالی را می‌توان پاسخ داد. فقط باید این نکته را در نظر بگیریم که پاسخ دادن به یک پرسش، سبب نشود شخصیت کودک مورد سوال قرار گیرد. کودک می‌تواند هر سوالی را بپرسد و آزاد است و نباید بابت سوال پرسیدنش بازخواست شود. همراهی کردن و گوش دادن به کودک و توجه به او، ۵۰ درصد پاسخ به سوالش است.
نظر کاربران
این عکسها چیه گذاشتید؟ آدمها فقط اروپایی و بلوند اند؟ چرا از قیافه ای ایرانی استفاده نمی کنید؟
پاسخ ها
یعنی یه گیری باید بدینا!!!!
مگه بیمار روانی هستیم که ذهن زیبای کودکمان را با این اراجیف و خزعبلات و آموزه های خشن و انتقام جویانه پر کنیم؟
پاسخ ها
اگه فرزند داری با زشتی ها اشناش کن نذار با رویا بزرگ بشه و با تخیلات وقتی پا به جامعه بگذاره گیج میشه و نمیتونه درست زندگی کنه و از دیدن واقعیات خیلی رنج میکشه اون موقع ممکنه افسرده و بیمار بشه. آشنا کردن تدریجی بچه با زشتی های انسانها مثل زدن واکسن میمونه
آقای علیرضا آینده بچه ای که تو پدرش باشی از الان معلومه
متاسفم . حداقل از مهدویت براشون صحبت کنید.
خشن و انتقام جویانه؟ ظاهرا والدین شما نتونستن به سوالات مذهبیتون درست پاسخ بدن
والا من اگه بچه داشتم اینطوری نمی گفتم
میگفتم خدا همه جا هست
میگفتم امام حسین به این دلیل شهید شد که مردم با امام زمانشون مشکل داشتن و کمر به قتل امام حسین علیه السلام بستن
میگفتم کسایی که عزادار امام حسین علیه السلام اند و گناه میکنن دلیلش اینه که امام زمانشونو خوب نشناختن
من بچه هامو با مذهب شیعه و اینکه شیعیان نزد خدا چقدر عزیز و محترمند آشنا کردم . همینطور با فرهنگ انتظار و مهدویت . دختر 8 ساله ام بامن تو نماز خواندن شرکت میکنه . البته کامل بلد نیست و پسر 17 ساله ام حتی اذان صبحش هم قضا نمیشه . هر د وشان هرروز برای فرج آقا دعا میکنند . من خودم از این نوع تربیتشان راضی ام . حرف بقیه هم که میگویند بزار بچه خودش بعدا تصمیم بگیره که شیعه باشه یا دیگر مذاهب گوش نمیدم . چون میخام اونا سعادتمند واقعی بشوند. ظهور نزدیکه باید برای مولا سرباز جم کنیم. گفتنی است که هربار به مدرسه بچه هام سرزده ام مدیر و معلمانشون من و دوره کردند و از تربیت عالی بچه هان تعریف و تمجید کردن. اینم از الطاف اهل بیت ع هست که نصییب من شده. شکر
پاسخ ها
کاملا درست!! موفق باشین!!! اکه قرار باشه هرکس دین دلخواه خودش رو انتخاب کنه معنویت انسان هیچ وقت تکامل پیدا نمی کرد و اینکه خدا پیامبران را بر اساس اقتضای زمان و مکان برای بشر فرستاده به دلیل کامل بودن یک دین نسبت به دین دیگر است.
ان الدین عند الله الاسلام دین برتر نزد خداوند اسلام است ، البته اسلام واقعی که همراه با شناخت و عمل باشه
عجب چیزی زدی!!!!!! خیلی خفن بوده انگار!
احسنت کاشکی همه مثل شما باشن و بچه هاشون رو اینجوری تربیت کنن
ایشالله که بچه هات زیر سایه شما سلامت و سعادت مند باشن،
ولی درنظر داشته باش بچه ها تازه تو سن 22، 23 تازه میفهمن دور وبرشون چه خبره و دیگه از حال و هوای نوجوانی در میان.
خدا خیرتون بده. اجرتون با امام حسین انشالله
من وقتی بچه بودم از امام حسین میترسیدم!! چون تنها تصوری که از امام حسین و عاشورا داشتم، سر بردیده و خون و دست های قطع شده بود!! توی فیلم ها هم حتما میخواستن سرهای روی نیزه و دست های بریده شده حضرت عباس رو نشون بدن، من الان که 30 سالمه هنوز از فیلم هایی که مرتبط با سر بریده باشه می ترسم. امام حسین 10 سال امامت کردند ولی هیچی ازشون نمیدونستیم به جز یه سر بریده!!
پاسخ ها
خالی بند. ولی تا اسم امام حسین میاد یاد نذری دادن و هیات و چایی و سینه زنی می افتم کلا یکی از بهترین خاطرات کودکی . هیات رفتن با پدر و بازی با همسالان بوده
مغز انسان در 25 سالگی تکمیل میشه و ابهامات و شبهاتی اعم از فرهنگی ، اعتقادی و مذهبی براش پیش میاد، به شرطی که اهل فکر کردن باشه
تا قبل از آن از فرهنگ منطقه جغرافیایی و سنت خود پیروی می کند
برای همین کمتر میبینید افرادی زیر این سن به دین اسلام وارد شوند
ابن جوابی که گفتین به سوال بچه درباره‌ی موجودیت خدا بدیم خیلی خیلی خیلی غلطه!
یعنی چی که خدا فقط تو قلب ماست و جایی به جز درون قلبمون نیست؟! خدا همه جا هست یعنی دقیقا همه‌جا! یادمه بنده وقتی این سوال رو از مادرم پرسیدم مادرم گفت خدا مثل نوره و همه جا هست، هرجا که فکرش رو بکنی، اما با این تفاوت که دیده نمیشه و نامرئیه!
و وقتی برادرم گفت نمیتونه این موضوع رو درک کنه مادرم از ضربه‌ای که قبلا به پای برادرم خورده بود استفاده کرد. بهش گفت الآن پات درد داره؟! برادرم گفت: آره. مادرم گفت: اما من نمی‌تونم درد پات رو ببینم بخاطر همین فکر کنم دردی تو پات وجود نداره. بعد داداشم خندید و گفت: وجود داره فقط نمی‌تونم نشونش بدم. و همینطوری جواب سوالش رو گرفت.
وقتی هم که درباره‌ی دلیل عزاداری برای امام حسین (ع) و دلیل ظلمی که بهشون شده ازش می‌پرسیدم سعی می‌کرد هم از نظر انسانی و احساسی و هم از نظر منطقی موضوع رو برام توضیح بده. این که با وجود این که صدها سال از اون وقایع گذشته تا زمانی که امام‌زمان(عج) ظهور نکنن و انتقام خون امام‌حسین (ع) رو نگیرن شیعه همچنان برای امامش عزاداری میکنه چون هنوز ظالمانی توی دنیا هستن که یزیدوار توی دنیا جنایت میکنن. این که عزاداری برای امام حسین (ع) نشون دهنده‌ی مخالفت و ایستادگی در برابر تمام ظالمان دنیاست، کسایی که از راه و روش شمر و یزید پیروی میکنن. و امام حسین (ع) مجبور به جنگ شد چون می‌خواست اسلام حقیقی رو برای ما حفظ کنه و در برابر ظالمان ایستادگی کنه.
جواب دادن به سوال‌های مذهبی بچه‌ها چیزی نیست که فقط با یه جواب ساده بشه ازش گذشت. گاهی برای این که بچه کاملا موضوع رو درک کنه باید مدت زیادی وقت بزاری. کلا اگه رفتار والدین تو زندگیشدن درباره‌ی مسائل دینی رفتار درستی باشه و بچه رو با یه تربیت و دیدگاه صحیح و دینی بزرگ کنن، قبل از این که بچه مجبور به پرسیدن بشه جواب خیلی از سوالاتش رو می‌گیره.
و در آخر:
با این که چند سال طرفدار پروپاقرص این سایت بودم اما متاسفانه جدیدا خیلی زیرپوستی و آروم دارین مطالبی رو منتشر می‌کنید که نه تنها منبع درستی ندارن بلکه جز القای تفکر کفرآمیز و ضدتوحیدی هیچ نتیجه‌ی دیگه‌ای به بار نمیاره! لطفا بیشتر توجه کنید! امیدوارم که انتشار این مطالب از روی آگاهی نبوده باشه!
پاسخ ها
احسنت.
فوق‌العاده بود ...