دلایل توکلی برای مخالفت با افزایش قیمت بنزین

روزنامه شرق با دکتر احمد توکلی نماینده سابق مجلس و عضو مجمع تشخیص مصلحت، در باره قیمت بنزین و رخدادهای پس از آن مصاحبه ای انجام داده است.

در روزهای اخیر برخی حتی جناب‌عالی به دولتمردان برای شیوه اعلام دولت در رابطه با اصلاح قیمت بنزین آن‌هم بدون هیچ پیش‌زمینه‌ای در جامعه منتقد بودید؛ دولت روحانی اساسا باید چه‌ کار می‌کرد که نکرد؟

انتقادم منحصر به نحوه ورود به مسئله نبود، بلکه ایرادم به قیمت‌گذاری و شیوه مصرف درآمد به‌دست‌آمده بنزین است. هر حکومتی برای تضمین و تقویت مشروعیت خود، باید مردم را با خود همراه کند روحانی در شرایطی به اجرای اصلاح قیمت بنزین مبادرت ورزید که این تحول روی معیشت همه آحاد جامعه اثرگذار بود؛ درحالی‌که باید با توجه به تجربه سال‌های گذشته، با اهتمام به این امر و برای همراه‌کردن مردم با خود، گام‌های لازم را برمی‌داشت. حتی احمدی‌نژاد نیز قبل از اجرای افزایش قیمت بنزین، چند ماه در این زمینه مانور داده و جامعه را برای این تغییر آماده کرد. بنابراین اگر تصمیم روحانی برای اجرای اصلاح قیمت بنزین جدی بود، باید از دو ماه قبل بدون اشاره به زمان و مبلغ بنزین، بستر را در جامعه فراهم می‌کرد؛ در این صورت به قیمت مورد وفاق هم ‌دست می‌یافت.

حتی در صورت اقدامات لازم از سوی دولت در راستای بسترسازی در جامعه برای پذیرش اصلاح قیمت سوخت نیز بازهم احتمال بروز چنین واکنش‌هایی می‌رفت؛ آیا اعتراض‌های رادیکالی اخیر به افزایش قیمت بنزین، بهانه‌ای برای اعلام نارضایتی در زمینه کاستی‌های موجود به‌ویژه تبعیض و بی‌عدالتی اجتماعی نبود؟

مردم به‌طور کلی از مسائل زیادی عصبانی هستند؛ زیرا سیر اداره کشور در چند سال گذشته به سمت اقناع و هم‌آوایی جامعه پیش نرفته و منجر به ایجاد خشم متراکم در میان عموم شده است که در روزهای اخیر سر باز کرده است. رادیکال‌شدن اعتراض‌ها به مفهوم اغتشاش از بیرون مرز است؛ اما به مفهوم اعتراض داخلی نیز هست. باید اذعان کرد معمولا اقشار عادی دست به چنین تخریب‌هایی نمی‌زنند؛ اما به‌ هر روی معترضان تنها به افزایش قیمت بنزین معترض نبوده‌اند. برای نمونه، اکنون چند سال است ایران در رکود است. از سال‌های پایانی دولت آقای احمدی‌نژاد رکود آغاز شد و همچنان تا امروز ادامه دارد. البته درباره مسئله رکود اختلاف‌نظر وجود دارد و دولت می‌گوید ما اکنون در رکود نیستیم؛ اما به‌عنوان یک کارشناس اقتصادی معتقدم در رکود به سر می‌بریم. مردم نیز به‌هیچ‌وجه رونق اقتصادی را در کشور احساس نمی‌کنند

در سال ۹۶ مردم با شعارهای مشخصی مانند معیشت و فساد دست به اعتراض زدند. اکنون با توجه به سطح خشونت، مسئله فساد تا چه اندازه در رادیکالی‌شدن اعتراضات اخیر مؤثر بوده است؟

مسئله مؤثر دیگر در اعتراضات اخیر کثرت موارد فسادهای افشاشده است. مردم با خود می‌گویند متهمان به فساد برخی مسئولان هستند. با وجود تعیین مجازات برای مفسدان از سوی دستگاه قضائی، موارد فساد به حدی زیاد است که جامعه را بسیار عصبانی کرده است. مردم می‌گویند چرا در سال‌های اخیر هیچ اقدامی در مقابل این حجم از فساد صورت نمی‌گرفت. چرا دولت‌ها اجازه می‌دادند که اموال عمومی به تاراج برود و در قبال فساد آن‌طور که باید، برخورد نشده است؛ اما شوک اخیر دیگر به اعتراضات گسترده و تشدید عصبانیت بخش‌هایی از جامعه انجامید. در این اعتراضات مشخص شد که مخالفان خارجی هم آمادگی قبلی برای سوارشدن بر موج نارضایتی‌ها و سوءاستفاده از آن را داشتند. در واقع منتظر بودند که آثار تحریم‌ها مردم را به ‌سختی بیندازد و جامعه قیام کند و درنهایت با هدایت این اعتراضات در راستای اهداف‌شان به داخل نفوذ کند.

برخی معتقدند که دستگاه قضا در کاهش تب فساد در جامعه مؤثر بوده است، در این صورت چرا شاهد اعتراضات جامعه به هر بهانه‌ای نسبت به بی‌عدالتی و فساد هستیم؟

برقراری عدالت آرزوی جمهوری اسلامی و مردم بوده است، به نظر این سخن که فساد در کشور کاهش پیدا کرده منصفانه است؛ زیرا مردم نسبت به برخورد دستگاه قضا با مفسدان امیدوار شده‌اند. در زمان آیت‌الله لاریجانی هم اطرافیان برخی از صاحب‌منصبان محاکمه شدند و اکنون در حال طی‌کردن دوران حبس خود هستند. اخیرا در دستگاه قضا تحول رخ داده است و امید می‌رود این روند همچنان ادامه پیدا کند و به محاکمه مسببان فساد، یعنی برخی مسئولان بینجامد؛ زیرا آنها مسبب چنین وضعیتی هستند. دیده‌بان شفافیت چندین اعلام جرم علیه برخی از مسئولان تقدیم قوه قضائیه کرد و باید طبق قانون به آن رسیدگی شود. رئیس قوه قضائیه هم وعده پیگیری جدی داده است. درصورتی‌که چنانچه با این مسائل با جدیت برخورد شود و محاکمه سیاسیون علنی باشد، مردم اعتماد کرده و درمی‌یابند که چاقو دست خود را هم می‌برد.

اگر نحوه برخورد با فساد در سال‌های اخیر تغییر کرده است چرا هیچ‌گاه شاهد کاهش فساد در کشور نیستیم؟

فساد مانند موجود اجتماعی زنده در حال تغییر است. هیچ‌گاه به شکل ثابت باقی نمی‌ماند؛ همواره در حال کاهش یا افزایش است. فساد در ایران در سال‌های گذشته در حال رشد بود، اما اکنون به‌سرعت در حال کاهش است. چنانچه تبعیض در آیین دادرسی به‌ویژه در بررسی اتهامات صاحب‌منصبان صورت نگیرد و محاکمه به‌صورت علنی برگزار شود، به‌گونه‌ای که متهمان و مجرمان احساس امنیت نکنند در این صورت شاهد کاهش روزبه‌روز فساد در کشور خواهیم بود.

به‌عنوان سؤال پایانی، جناب‌عالی یکی از افرادی بودید که در مجلس هفتم درباره افزایش قیمت اقلام، به‌ویژه سوخت، مخالفت کردید؛ دلیل مخالفتتان در آن زمان چه بود؟ آیا بهتر نبود همان روند تدریجی اصلاح قیمت از دولت خاتمی ادامه پیدا می‌کرد تا امروز شاهد التهاب در جامعه نباشیم؟

بنده به‌طور مستند نشان دادم که این دولت آقای خاتمی بود که می‌خواست قیمت را جهشی بالا ببرد و ما با دلایل علمی و مردمی مخالف بودیم. راه علمی و اعتبار لازم را فراهم و ارائه کردیم. در آن زمان مخالفتم را نسبت به گران‌کردن 9 اقلام دولتی اعلام کرده بودم؛ زیرا شرکت‌های دولتی در ایجاد هزینه بی‌محابا رفتار می‌کنند و کنترل و نظارتی بر قیمت اقلام ندارند. در چنین وضعیتی آثار هزینه‌های سوءمدیریت از طریق قیمت‌ها به جامعه منتقل می‌شود. مجلس ششم بدون طی مراحل قانونی مصوباتی در رابطه با افزایش قیمت‌ها و حذف همه سوبسیدها به‌طور یکباره در برنامه چهارم تصویب کرده بود.

شورای نگهبان نسبت به مصوبه مجلس ششم 128 ایراد گرفته بود. مجلس ششم بدون اعمال اصلاحات با همان یک دور بررسی روی مصوبه مذکور، آن را به مجمع تشخیص مصلحت ارسال کرد. درحالی‌که باید دو بار در مجلس بحث و تصویب صورت می‌گرفت بعد به مجمع ارجاع می‌کرد. با اصرار مجلس هفتم دوباره مصوبه به مجلس بازگشت. این سخن که توکلی اجازه افزایش قیمت تدریجی بنزین را نداد، غیرواقعی است؛ زیرا چنان‌که ابتدا توضیح دادم در لایحه برنامه چهارم لحاظ نشده بود که به‌طور مثال، نان سالی 20 درصد گران شود، بلکه مقصود چندبرابرکردن قیمت نان، حامل‌های فسیلی ازجمله بنزین، نفت و... آن هم یکباره بود. اکنون فقط بنزین گران شده است و مردم معترض‌اند، آیا در آن زمان افزایش قیمت همه اقلام اقدام درستی بود؟