سیاتیک چیست؟ همه چیز درباره درد عصب سیاتیک

یکی از دردناک‌ترین و شایع‌ترین بیماری‌های مربوط به کمر، درد عصب سیاتیک است که مربوط به بلندترین عصب بدن می شود. این رگ عصبی از کمر تا پا را شامل می‌شود. در این مطلب سعی شده است این بیماری بیشتر توضیح داده شود و به همه چیز درباره درد عصب سیاتیک از جمله نحوه بروز آن، عوارض، روش تشخیص و راه‌های درمان سیاتیک  نیز پرداخته شود.

برای مشاوره و نوبت دهی با دکتر کارن باوند فرم زیر را پر کنید.

سیاتیک چیست؟

سیاتیک، نام عصبی است که شاخه اصلی آن از قسمت تحتانی کمر تا پایین ساق پا کشیده می‌شود. این عصب  تحریک‌پذیر بوده و در اثر عواملی همچون آسیب به ستون فقرات و دیسک بین مهره‌ها، برداشتن جسم سنگین و یا حرکت غیر اصولی دچار مشکل شده و فرد را با التهاب، درد و بی‌حسی درگیر می‌کند. درد عصب سیاتیک یک بیماری رایج است که فرد در آن سوزش، بی‌حسی در پاها و محدودیت حرکتی را تجربه می‌کند. از آنجایی که درد سیاتیک شدید و آزار دهنده است و از طرفی می‌تواند فرد را از انجام فعالیت‌های روزانه‌اش باز دارد، درمان سریع آن از اهیمت بالایی برخوردار است. در درمان سیاتیک اول باید منشا ایجاد درد پیدا شود، به طور معمول دلیل بروز درد سیاتیک مواردی همچون فتق دیسک، فشار استخوان روی ستون فقرات یا تنگی کانال نخاعی است و فقط یک طرف بدن را درگیر می‌کند.

چه چیزی باعث سیاتیک می‌شود؟

زمانی فردی اظهار می‌کند به درد عصب سیاتیک مبتلا شده است که در واقع عصب سیاتیکش به دلایل مختلف تحریک شده باشد. به طور کلی دلایل بروز درد عصب سیاتیک به این شرح هستند:

فتق دیسک

یکی از شایع‌ترین علل درد عصب سیاتیک ، فتق دیسک بین‌مهره‌ای است. دیسک‌ها،  ممکن است به دلیل  فشار زیاد دچار بیرون‌زدگی یا ترک شوند و بخش میانی آن‌ها (هسته ژل‌مانند) از محل خود بیرون زده و بر عصب سیاتیک فشار بیاورد. در این موارد برای درمان سیاتیک باید مشکل فتق برطرف شود.

تنگی کانال نخاعی

وقتی یکی از مهره‌ها از جایش به بیرون بلغزد باعث تنگی مجرای نخاعی می‌شود. فشار ناشی از این تنگی منجر به درد عصب سیاتیک می‌گردد. تنگی کانال نخاعی وضعیتی است که در آن فضای اطراف نخاع در ناحیه کمر کاهش می‌یابد. این تنگی موجب درد عصب سیاتیک می شود و برای درمان سیاتیک باید تنگی کانال نخاع برطرف گردد.

اسپوندیلولیستزیس

وقتی در ستون فقرات یک مهره روی مهره دیگر به سمت جلو بلغزد، سیاتیک را تحت فشار قرار داده که این عارضه به درد و مشکلات حرکتی ختم می‌شود.  اسپوندیلولیستزیس (Spondylolisthesis) به حالتی گفته می‌شود که در آن یک مهره از ستون فقرات به سمت جلو بر روی مهره پایین‌تر خود حرکت می‌کند. 

خارهای استخوانی ناشی از آرتروز

استئوفیت‌ها یا خارهای استخوانی برآمدگی‌‌هایی در امتداد لبه‌های استخوان هستند که در مفاصل بدن مانند کمر، پاها و گردن ایجاد می‌شوند. بعضی از استئوفیت‌ها روی مهره‌های کمر با فشردگی عصب سیاتیک می‌توانند سبب درد، بی‌حسی، ضعف در باسن، پاها و  بازوها شوند. خارهای استخوانی معمولاً با  آرتروز مرتبط هستند.

باریک شدن کانال نخاع

یکی از مشکلات ستون فقرات که بر اثر دیسک گردن یا کمر ایجاد می شوند، تنگی کانال نخاعی است. وضعیتی که در آن فضای داخل کانال نخاعی که حاوی نخاع و اعصاب است، تنگ می‌شود. این تنگی می‌تواند به فشار بر روی نخاع و اعصاب آن مخصوصا عصب سیاتیک منجر شود و عوارضی مانند درد، ضعف، و مشکلات حسی را ایجاد کند.

 صدمات و جراحت‌ها

ضربه شدید به ناحیه که عصب سیاتیک از آن عبور می‌کند به خصوص کمر، باسن و پا و جراحات نسبتاً سنگین در این نواحی نیز از جمله دلایل ایجاد درد عصب سیاتیک است. صدمات و جراحت‌ها می‌توانند به‌طور مستقیم یا غیر مستقیم باعث بروز آسیب در عصب سیاتیک شوند و دردی  از ناحیه کمر تا پاها و باسن را ایجاد می کنند.

بارداری

در طول بارداری، وزن بدن افزایش می‌یابد و این افزایش وزن می‌تواند به ستون فقرات و کمر فشار بیشتری وارد کند. این فشار ممکن است باعث فشردگی عصب سیاتیک شده و درد عصب سیاتیک را ایجاد کند. هورمون‌هایی که در دوران بارداری ترشح می‌شوند می‌تواند به تغییر وضعیت بدن و افزایش خطر فشار به عصب سیاتیک منجر شوند.

تومور و کیست

ایجاد تومور در ستون مهره‌ها یا داخل لگن و حتی خود عصب سیاتیک همچنین عفونت در ستون مهره‌ها سبب درد عصب سیاتیک می‌شوند. وقتی یک تومور به ناحیه ستون فقرات فشار وارد کند، می‌تواند به عصب سیاتیک یا ریشه‌های آن فشار بیاورد و منجر به درد، سوزن سوزن شدن یا بی‌حسی در پاها شود.

عوامل خطر ابتلا به سیاتیک

هر گونه فشار یا ضربه به مهره‌های ستون فقرات، ممکن است باعث درد عصب سیاتیک شود. عوامل خطر ابتلا به سیاتیک عبارتند از:

• ابتلا به دیابت: قند بالا در خون به نوروپاتی دیابتی منجر می‌شود که به عصب‌های دست و پاها سیگنال می‌فرستند و موجب آسیب می‌شوند. دردهای عصبی دیابت باعث بی‌حسی یا خارش در انگشتان می‌شوند.
• ​سن: بالا رفتن سن یکی از دلایل مهمی است که می‌تواند خطر ابتلا به سیاتیک را افزایش دهد. چرا که با افزایش سن ستون فقرات و به طور کلی بدن دژنراسیون را تجربه می‌کند. معمولا افراد بین ۳۰ تا ۵۰ سالگی دردها و عوامل منجر به سیاتیک را تجربه می‌کنند.
• اضافه وزن: با توجه به این که هر شخص به نسبت قد یک وزن ایده‌آل دارد در صورتی که بیش از  استانداردش اضافه وزن داشته باشد و سبک زندگی‌اش نیز کم تحرک باشد با فشار به عصب سیاتیکش به دردهای سختی مبتلا می‌شود.
• نشستن طولانی مدت: چنانچه شخصی به دلیل نوع کارش که نیاز به نشستن طولانی مدت پشت میز و یا رانندگی باشد به ستون فقراتش فشار آمده و دیسک‌های کمرش را فشرده می‌کند همه این موارد منجر به درد در عصب سیاتیک می‌شود.
• بلند کردن اجسام سنگین: تقریباً همگان می‌دانند بلند کردن اجسام سنگین به شکلی غیراصولی و ناگهانی چه عوارض مهلکی برای ستون فقرات دارد و اغلب نیز به همین علت به درد سیاتیک مبتلا می‌شوند.

 علائم سیاتیک چیست؟

افرادی که از عارضه درد عصب سیاتیک رنج می‌برند، معمولاً علائمی را تجربه می‌کنند. دانستن این علائم می‌تواند به درمان سیاتیک کمک بیشتری کند. علائم سیاتیک به طور معمول شامل موارد زیر است:

• بی‌حسی: ممکن است بی‌حسی، گزگز یا حس سوزن‌سوزن شدن در پشت ساق پا و دست از علائم اخطار به بیمار و درد سیاتیک باشد. 
• ضعف عضلانی:  احساس سنگینی در پا یا احساس ضعف در ساق یا کف پا و دشواری در بلند کردن پا از روی زمین نشانه ضعف عضلانی و درد سیاتیک باشد.
• درد شدید در ساق پا: درد و تیرکشدگی‌های ناگهانی که به صورت سوزش نمود پیدا می‌کنند از علائم شدت درد سیاتیک در پا، ساق پا و کمر است.
• مشکل در کنترل مثانه: در صورتی که فشار و تحریک روی عصب سیاتیک شدید باشد و در ناحیه‌ای اگر فشار یا تحریک بر روی عصب سیاتیک به اندازه کافی شدید باشد و در ناحیه‌ای از مسیر این عصب در نزدیکی منطقه کمری ایجاد شود، می‌تواند منجر به اختلال در عملکرد عصبی اعصاب کمری شود که به کنترل عضلات مرتبط با مثانه و روده نیز آسیب وارد می‌کند.

سیاتیک چگونه تشخیص داده می‌شود؟

راه‌های تشخیص و درمان سیاتیک توسط پزشک و با معاینه دقیق بیمار انجام می‌شود. به طور کلی سیاتیک به این ترتیب تشخیص داده می‌شود:

• معاینه فیزیکی توسط پزشک: از آنجایی که سیاتیک نه تنها یک بیماری نیست بلکه نشانه بیماری دیگری است باید توجه داشت که هر چه علت اصلی فشردگی عصب سیاتیک موفقیت آمیز ارزیابی شود بیماری اصلی نیز درست تر تشخیص داده می شود.
• اشعه ایکس ستون فقرات یا اسکن توموگرافی کامپیوتری: از این روش برای تشخیص فتق دیسک یا تنگی کانال نخاعی استفاده می‌شود که از علل ایجاد درد سیاتیک هستند.
• اسکن تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی): این آزمایش‌ها شامل سی‌تی‌اسکن و ‌ام‌آر‌آی هستند که ساختارهای داخلی بدن را به تصویر کشیده و به شناسایی منابع فشار بر عصب سیاتیک کمک می‌کند.
• الکترومیوگرافی: الکترومیوگرافی یا همان نوار عصب سیاتیک یک روش تشخیصی غیرتهاجمی است که با نشان دادن عملکرد سیگنال‌های الکتریکی و تشخیص سیاتیک به کار می‌رود.
• میلوگرام: در این روش یک رنگ خاص به ستون فقرات تزریق می‌شود که به پزشک کمک می‌کند تصاویر نخاع و اعصاب را واضح‌تر ببیند.
• نوار عصب و عضله: چنانچه پزشک بخواهد از لغزش مهره، تنگی کانال نخاعی، فتق دیسک، ضعف عضلانی و اختلالات حرکتی و بررسی عملکرد درمان‌های فیزیوتراپی،  مطمئن شود؛ نوار عصب سیاتیک را تجویز می‌کند.

انواع سیاتیک بر اساس مدت و شدت درد

درد عصب سیاتیک بر اساس شدت درد و مدت آن انواع مختلفی دارد از جمله حاد، مزمن، متناوب و دوطرفه. در ادامه درباره هر یک توضیح داده می‌شود.

سیاتیک حاد

سیاتیک حاد به معنای شروع درد ناگهانی است و به شکل درد و گرفتگی شدید بروز پیدا می‌کند. سیاتیک حاد با درد پشت و سوزش همراه خواهد بود و به باسن و ساق پاها نیز سرایت می‌کند. در این نوع سیاتیک درد به مدت 4 تا 8 هفته و حتی کمتر به طول می‌انجامد و  درمان‌ سیاتیک با روش‌هایی از جمله خود مراقبتی قابل کنترل می‌شود.

سیاتیک مزمن

درد عصب سیاتیک مزمن در اثر فشار، تحریک و یا التهاب ایجاد شده در این عصب رخ می‌دهد. این اتفاق ممکن است  موجب بروز درد متوسط تا شدید در ناحیه کمر، باسن و پا شود. اگر درد سیاتیک بیش از 8 هفته طول بکشد و مداوم باشد از نوع مزمن بوده و احتمال دارد درمان‌ سیاتیک با روش‌های خانگی نیز جوابگو نباشند. در این مورد حتماً باید با متخصص مشورت شود.

سیاتیک متناوب

 این نوع از درد عصب سیاتیک نادر است و به احتمال زیاد در نتیجه تخریب مفاصل ساکروایلیاک ایجاد می‌شود و شامل حس درد در هر دو پا به طور متناوب خواهد شد. این درد که با نام درد سیاتیک دوطرفه هم شناخته می‌شود، شامل درگیر شدن همزمان دو پا به درد سیاتیک است. این اتفاق بر اثر ایجاد فشار بر روی دیسک بین مهره‌ها و تحلیل رفتن مهره‌های ستون فقرات می‌افتد.

محدودیت‌های ناشی از سیاتیک

از آنجایی که سیاتیک از کمر تا پا را شامل می‌شود یعنی بخش وسیعی از محدوده حرکت فرد را درگیر می‌کند. بنابراین ابتلا به آن محدودیت‌هایی را با خود به همراه دارد. از جمله:

• بروز محدودیت حرکتی
• کاهش انعطاف پذیری در بخش‌هایی از بدن که با این عصب مستقیماً در ارتباط اند
• ضعف در عضلات پا و پایین پا
• مشکلاتی از قبیل راه رفتن، نشستن، دویدن، بالا و پایین رفتن از پله و بلند کردند اشیا حتی با وزن‌ کم و سبک

چه زمانی برای درمان سیاتیک باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت تجربه علائم شدید طی چند هفته، باید برای درمان سیاتیک به پزشک مراجعه کرد. اگر علائم زیر را داشتید، باید توسط پزشک معاینه و درمان شوید:

• اگر درد سیاتیک همراه با علائمی از قبیل تهوع و تب است.
• در صورتی که درد باعث بروز ضعف و بی‌حسی در پا‌ها شده است و به مرور زمان شدت پیدا می‌کند.
• اگر درد به علت سانحه و جراحت رخ می‌دهد.
• در صورتی که با مشکل در دفع غیرارادی ادرار مواجه شده‌اید.

• 

سیاتیک چگونه درمان می‌شود؟

بسته به شدت یا ضعف درد سیاتیک و دیگر علائم بیمار، پزشک تصمیم می‌گیرد برای درمان سیاتیک از چه روش‌ درمانی استفاده کند. این بیماری با روش‌های زیر درمان خواهد شد:

 تزریق استروئید

 یکی از روش‌های درمان سیاتیک تزریق استروئید است. تزریق کورتیکواستروئید در ناحیه اطراف ریشه عصبی منجر به کاهش میزان درد می‌شود. میزان تزریق استروئید در طول سال توسط پزشک با توجه به شدت عارضه سیاتیک تعیین می‌شود. از مزایای تزریق استروئید برای درمان سیاتیک می‌توان به بهبود درد، کاهش التهاب اعصاب نخاعی و بهبود دامنه حرکتی اشاره کرد.

معمولاً نتیجه درمان سیاتیک با استفاده از این روش، طی ۱ الی ۳ روز مشخص خواهد شد. البته، در برخی از مواقع ممکن است که ظرف یک هفته نتیجه مشخص شود. به منظور نتیجه‌گیری بهتر می‌توان تزریق استروئید را چند مرتبه و به صورت دوره‌ای انجام داد. معمولاً همراه با تزریق استروئید، سایر روش‌های درمانی مانند فیزیوتراپی و دارودرمانی نیز پیشنهاد می‌شود. البته، انتخاب سایر روش‌های درمانی در کنار تزریق استروئید به نظر پزشک معالج بستگی دارد.

 فیزیوتراپی

 فیزیوتراپی، یکی دیگر از روش‌های درمان سیاتیک است. فیزیوتراپ، برنامه‌های توانبخشی ارائه می‌دهد که از بروز آسیب‌های بعدی جلوگیری می‌کند. ورزش‌هایی برای آموزش طرز‌ ایستادن صحیح، تقویت ماهیچه‌های کمر و بهبود انعطاف‌پذیری به بیمار آموزش داده می‌شود. در واقع، تمرینات فیزیوتراپی به منظور اصلاح وضعیت بدنی، بهبود دامنه حرکتی و تقویت عضلات با هدل درمان سیاتیک انجام می‌شوند. فیزیوتراپ به فرد مبتلا به درد عصب سیاتیک انجام ورزش‌هایی مانند پیلاتس و یوگا را پیشنهاد می‌دهد. این تمرینات ورزشی به کاهش درد‌های خفیف سیاتیک کمک می‌کنند.

ورزش‌های کششی

حرکات کششی مخصوص قسمت پایین کمر می‌تواند منجر به کاهش میزان فشردگی ریشه عصب و در نتیجه درمان سیاتیک شود. در طول روز چند دقیقه سعی کنید که ورزش‌های کششی را انجام دهید. از چرخیدن، پریدن و انجام حرکات ورزشی سریع اِجتناب کنید.

 عمل جراحی

 جراحان می‌توانند خار استخوانی یا قسمتی از فتق دیسک که روی عصب فشار اعمال می‌کند را با عمل جراحی خارج کنند. معمولاً جراحی زمانی انجام می‌شود که سایر روش‌های درمان سیاتیک اثربخش نبوده‌اند. جراحی زمانی صورت می‌گیرد که سیاتیک منجر به از دست دادن کنترل روده، مثانه و ضعف شدید شده باشد.

لامینکتومی: برداشتن قسمتی از استخوان فقرات به نام لامینا که باعث کاهش فشار روی عصب می‌شود.

فورامینوتومی: برداشتن قسمتی از مهره‌های فقرات که سوراخ‌های ایجاد شده در عصب نخاع را خارج می‌کند. 

لامینکتومی به اضافه فورامینوتومی به صورت ترکیبی: ترکیب دو روش لامینکتومی و فورامینوتومی برای برداشتن فشار اضافی از روی عصب.

دیسکتومی: برداشتن بخشی از دیسک بیرون زده یا پاره شده که ممکن است روی عصب فشار ایجاد کند.

لامینکتومی با میکروسکوپ:

این روش از درمان سیاتیک با استفاده از میکروسکوپ‌های جراحی انجام می‌شود که به جراح امکان مشاهده دقیق‌تر اجزای داخلی ستون مهره‌ها به عبارت دیگر ریشه‌های عصبی را می‌دهد.

چگونه می‌توان از سیاتیک پیشگیری کرد؟

گرچه ممکن است پیشگیری از همه موارد ایجاد کننده درد عصب سیاتیک از جمله افتادن ناگهانی، بارداری و  غیره امکان پذیر نباشد اما با  انجام اقدامات زیر می‌توان این درد را کاهش داد:

• حفظ حالت بدنی خوب هنگام نشستن، ایستادن، راه رفتن، بلند کردن وسایل و نشستن و برخواستن و البته خوابیدن. 
• ترک سیگار و دوری از آن؛ چرا که با ورود نیکوتین به بدن خونرسانی به استخوان‌ها کاهش یافته و ستون فقرات و دیسک‌تضعیف می‌شوند و این امر موجب بروز فشار در ستون فقرات می‌شود. 
• حفظ تناسب اندام و وزن ایده‌آل مناسب قد با رژیم غذایی مناسب. چرا که رژیم غذایی نامناسب سبب التهام در بدن می‌شوند.
• ورز منظم و مستمر که شامل حرکات کششی به منظور تقویت انعطاف پذیری مفاصل باشد و همینطور تمریناتی برای تقویت قسمت مرکزی بدن، عضلات کمر و شکم نیز در آن گنجانده شده باشد.

جمع بندی

سیاتیک عصب حساسی است و بخش زیادی از بدن را پوشش می‌دهد بسیار تحریک پذیر است و در صورت هر گونه فشاری عوارض جدی و گاهی دائمی برای فرد در پی خواهد داشت که ممکن است توان حرکتی او را در کارهای روزمره‌اش محدود کند. بنابراین مهم است از علائم درد عصب سیاتیک مثل بی‌حسی، سوزن سوزن شدن، ضعف عضلانی و درد شدید در نواحی کمر، باسن و پاها آگاه و حساس بوده و در صورت بروز هر گونه درد و مشکلی سریعاً به پزشک مراجعه شود.

دکتر کارن باوند

• فارغ‌التحصیل پزشکی عمومی و تخصص از دانشگاه علوم پزشکی ایران
• دارای بورد تخصصی
• جراحی‌های تومور‌های مغزی، آنوریسم و ضایعات عروقی مغزی، دیسک و تنگی کانال گردن و کمر و دفرمیتی‌های ستون فقرات

برای مشاوره و نوبت دهی فرم زیر را پر کنید.

همین حالا تماس بگیرید.

۰۹۱۰۲۰۹۳۳۰۱

رضایت مراجعین دکتر کارن باوند را از اینستاگرام ببینید.

@dr_karan_bavand

شنبه‌ها ساعت ۱۱ کلینیک بیمارستان مهراد

دوشنبه و چهارشنبه ساعت ۱۳:۰۰ کلینیک بیمارستان عرفان نیایش