رد بودجه ۱۴۰۰؛ خودزنیِ مجلس یا عروسیِ دولت؟

برترین‌ها: باور کردنی نیست اما حقیقت دارد. دیروز مجلس انقلابی در یک رای‌گیری برای پدیده‌ای ناشناس برای بیشتر اعضای خود کشور را دست‌کم برای مدتی نامشخص با نبود بودجه سال بعد مواجه کرده است. اگر دولت بر مصوبه قبلی خود اصرار کند مجلس چه خواهد کرد؟

روزنامه «دنیای اقتصاد» در بررسی رد آخرین بودجه قرن نوشت: آیا باز هم همین افرادی که تحت عنوان کمیسیون تلفیق ۴۰ روز با ارقام و اقلام سروکله زدند و معلوم نشد چه می‌خواستند و چه کردند می‌خواهند قانون بنویسند؟ دیروز یک روز تاریخی در نظام حکمفرمایی در ایران بود و نشان داد شوربختانه سطح دانش و تخصص در دولت و مجلس بسیار کاهش یافته و نخبگان دو قوه به چشم دیدند که نمی‌توان از حرف و شعار قانون کار‌آمد تهیه کرد.

«جهان صنعت» در این رابطه نوشت: دیروز ایرانی‌های علاقه‌مند به اقتصاد سیاسی و نیز امر سیاست شنیدند که اعضای مجلس چه نسبت‌هایی به دولت دادند و نیز حرف‌های نوبخت را نیز شنیدند که التماس‌گونه می‌خواست راه از جای دیگری باز شود در غیر این صورت بازهم به بن‌بست می‌رسیم. زمین سفت بودجه دو قوه را از راه رفتن باز داشت تا این آویزه گوش شود که با بودجه نمی‌توان همانند پدیده‌های دیگر برخورد کرد.

با رای منفی نمایندگان مجلس به کلیات بودجه ۱۴۰۰، این لایحه فعلا از دستور کار بهارستان خارج و راهی پاستور شد تا پس از انجام اصلاحات لازم مجددا در مجلس به رای گذاشته شود. با تصمیم نمایندگان مجلس، مصوبات کمیسیون تلفیق نیز نتوانست از نمایندگان مجلس رای اعتماد بگیرد و دولت دیگر الزامی برای اجرای اصلاحات و تصمیمات مد نظر این کمیسیون نخواهد داشت.

احتمال شکل‌گیری بحران ارزی، تنگ‌تر شدن سفره معیشتی اقشار آسیب‌پذیر، بالا بودن شدت تورم‌زایی بودجه و عدم توجه به اصلاح ساختاری اهم مواردی است که از سوی مخالفان کلیات این لایحه مطرح شده است.

به این ترتیب دولت در فرصت باقی‌مانده باید به اصلاح بخش‌هایی از بودجه دست بزند که مورد انتقاد نمایندگان در صحن علنی مجلس واقع شده است. هر چند موافقان در خصوص عواقب رد کلیات بودجه ابراز نگرانی می‌کنند اما عدم الزام دولت به اجرای مصوبات قانونی کمیسیون تلفیق واکنش مثبت مقامات را به همراه داشته است.

بلاتکلیفی مجلس؟

در گزارش «دنیای اقتصاد» آمده: از سوی دیگر، با توجه به اظهارات محمدباقر قالیباف درباره رای‌گیری درباره کلیات لایحه دولت، این ابهام به وجود می‌آید که چگونه در بررسی کلیات، لایحه دولت مبنا قرار می‌گیرد و در جزئیات، گزارش کمیسیون تلفیق و لایحه تغییر یافته؟ این موضوعی است که نمایندگان مجلس را نیز در جلسه علنی دیروز گمراه کرد. در این جلسه، زمانی که قرار بود کلیات به رای گذاشته شود، محمدباقر قالیباف گفت که «بر اساس آیین‌‌نامه و نظراتی که گرفته شده و حوزه قوانین، ما کلیات لایحه بودجه ۱۴۰۰ را به رای می‌گذاریم.» در ادامه اما تاکید کرد:‌ «اگر رای بیاورد، برای ورود به جزئیات، مبنای ما گزارش کمیسیون تلفیق بودجه است اما در صورتی که لایحه رای نیاورد، لایحه رد است و دولت باید لایحه بودجه را اصلاح کند و به مجلس برگرداند.»

پس از به رای گذاشتن کلیات بودجه اما یکی از نمایندگان، از احمد امیرآبادی عضو هیات رئیسه مجلس سوال کرد که آیا این کلیات لایحه بودجه دولت است یا گزارش کمیسیون تلفیق؟ امیرآبادی ابتدا در پاسخ به او گفت: «گزارش کمیسیون تلفیق است که به رای گذاشته شده است.» اما محمدباقر قالیباف رئیس مجلس تاکید کرد که «نه، کلیات بودجه است» و مجددا امیرآبادی عضو هیات رئیسه مجلس از تریبون اعلام کرد: «کلیات بودجه به رای گذاشته شده است.» البته محمد خدابخشی، نایب‌رئیس کمیسیون بودجه نیز دیروز در گفت‌وگویی با «ایسنا» این موضوع را مطرح کرد که «برداشت‌ها در این زمینه متفاوت بود. برداشت ما این بود که گزارش کمیسیون تلفیق بودجه به رای گذاشته می‌شود همانطور که سال‌های قبل هم اینچنین بود ولی بعضی برداشت‌شان این بود که لایحه به رای گذاشته خواهد شد.»

او افزود: «نمایندگان هم در موافقت و مخالفت با گزارش کمیسیون تلفیق صحبت کردند، اما در نهایت لایحه بودجه به رای گذاشته شد و آقای قالیباف گفت کلیات لایحه بودجه را به رای می‌گذاریم و اگر رای بیاورد برای ورود به جزئیات، مبنای ما گزارش کمیسیون تلفیق بودجه است.» با این حال سید شمس‌الدین حسینی نیز با قالیباف همنظر است؛ او تاکید کرد: «با توجه به گزارشی که کمیسیون تلفیق درباره لایحه دولت در جلسه علنی دیروز ارائه کرد، کلیات لایحه بودجه ۱۴۰۰ (تقدیم شده از سوی دولت) به رای گذاشته شد نه گزارش کمیسیون تلفیق.» البته هیچ‌یک از این اظهارات به این ابهام پاسخ نمی‌دهد که چگونه در بررسی کلیات، لایحه دولت مبنا قرار می‌گیرد و در بررسی جزئیات، گزارش کمیسیون تلفیق؟

اتلاف وقت

با این همه، برخی معتقدند که مجلس وقت خود را در اعلام نظر درباره لایحه تقدیمی دولت تلف کرده است. مخالفت مجلسی‌ها با این لایحه فقط موضوع دیروز مجلس نبوده و نمایندگان از نیمه آذرماه یعنی سه روز پس از تقدیم لایحه از سوی دولت، بارها در اظهارات خود به نقد این لایحه پرداخته و از همان ابتدا به کمیسیون تلفیق پیشنهاد کرده بودند که کلیات لایحه را در جلسات کمیسیون رد کند. اما اعضای کمیسیون تلفیق به امید اعمال اصلاحات در بودجه ۱۴۰۰، کلیات را تصویب کردند تا بتوانند لایحه دولت را به دلخواه خود تغییر دهند. در این میان، واکنش رئیس کمیسیون تلفیق در دوره‌های گذشته یعنی غلامرضا تاجگردون به رد کلیات لایحه جالب توجه است. تاجگردون دیروز در توییتر نوشت: «روز اول گفتم یا باید تلفیق کلیات بودجه را رد کند یا بنشیند لایحه را اصلاح کند. یک ماه نشستند اصلاح کردند، صحن علنی رد کرد. یعنی هیچ. رسم مملکت داری این نیست آقایان. (بدتر از بد) مملکت معطل چه چیزهایی می‌شود.»

البته این اولین بار نیست که مجلس یازدهم این گونه اتلاف وقت می‌کند؛ در این زمینه می‌توان به تجربه این مجلس در ارائه و بررسی و تصویب طرحی اشاره کرد که چند ماهی وقت مجلس را گرفت اما در نهایت به نتیجه مورد نظر نرسید؛ طرح یارانه برای کالای اساسی (برای ۶ ماه دوم سال ۹۹) که اگرچه پس از فراز و فرود بسیار در مجلس تصویب شد اما در نهایت دولت به دلیل آنکه روند مصوب مجلس را غیرقابل اجرا می‌دانست، رسما اعلام کرد که قادر به اجرای این مصوبه به دلیل بار مالی نیست. در نهایت هم این مصوبه مجلس در مسیر اجرا، با توافق مجلس و دولت جای خود را به طرح معیشتی مصوب دولتی‌ها داد؛ طرحی برای پرداخت یارانه ۱۰۰ هزار تومانی در قالب بسته کمک معیشتی به برخی خانوارها.

توفیق دولت در رد گزارش تلفیق

از سوی دیگر، رد کلیات گزارش تلفیق از لایحه بودجه ۱۴۰۰ همچنین می‌تواند نشانه توفیق دولت باشد؛ توفیق در تلاش‌ها برای اعلام اینکه کمیسیون تلفیق با تغییرات اعمال کرده در لایحه بودجه، شاکله لایحه تقدیمی دولت را تغییر داده است. این موضوعی است که هم در جلسه علنی دیروز و هم در یک ماه گذشته بارها از سوی دولتی‌ها مطرح شده است. محمدباقر نوبخت در جلسه علنی دیروز گفت: امروز ملت ایران می‌پرسند بعد از دوماه که بودجه دست مجلس شورای اسلامی بود و اختیار تغییر داشت در راستای رفع اشکالات چه اقدامی انجام داده است؟

قطع میکرفن نوبخت

«جهان صنعت» در ادامه گزارش تخلیلی خود نوشت: غیبت روحانی و نقد قالیباف اما تنها نمود اختلافات دولت و مجلس در جلسه دیروز نبود. در واقع این اختلافات وقتی بیشتر خودنمایی کرد که میکروفن محمدباقر نوبخت رییس سازمان برنامه و بودجه که به عنوان نماینده دولت در جلسه حاضر بود را بستند. همان‌طور که انتظار می‌رفت، نوبخت برای دفاع از بودجه آمده بود و انتقادات مجموعه دولت نسبت به مجلس را بیان می‌کرد. فریاد «دو دو» مجلسی‌ها امان نداد و نهایتا نیز با قطع میکروفن، صدایش را بریدند.

تهدید دولت

یکی دیگر از جلوه‌های تقابل دولت و مجلس اظهارات الیاس نادران در قامت رییس کمیسیون تلفیق بود. او بعد از نوبخت پشت تریبون رفت و تا جایی که می‌توانست به دولت تاخت. وی با حمایت از دولت محمود احمدی‌نژاد دولت دوازدهم را بی‌عرضه خطاب کرد. همچنین دولت را تهدید به استیضاح روحانی کرد و گفت: ما در کمیسیون تلفیق آمادگی داریم هر اصلاحی را که مجلس صلاح بداند، انجام دهیم و تمایل دولت این است که مصوبه کمیسیون تلفیق درباره بودجه ۱۴۰۰ رد شود و دولت از مصوبه ما عصبانی است چرا که ما اصلاحات اساسی انجام دادیم. مجلس در راس امور است و اگر دولت لایحه بودجه را اجرا نکند بنده اولین کسی هستم که روحانی را استیضاح می‌کنم. نادران در پایان خطاب به نمایندگان مجلس گفت: نمایندگان بدانید که رد مصوبه کمیسیون تلفیق، عروسی دولت است. این صحبت‌ها البته با واکنش نوبخت مواجه شد اما هر چه اصرار کرد به او اجازه ندادند پاسخ نادران را بدهد.

واکنش دولت

رد کلیات لایحه بودجه در جلسه دیروز مجلس با واکنش دولت نیز همراه بود. علی ربیعی سخنگوی دولت که دیروز طبق روال هر هفته به سوالات خبرنگاران پاسخ می‌داد در این باره گفت: بعد از مدت‌ها بحث و حرف و حدیث آنچه مطلع شدیم کلیات بودجه رد شد فکر می‌کنم پیام نگرانی دولت و اقتصاددانان از تغییرات اساسی و غیرکارشناسی در بودجه دریافت شد و اینکه به این نکات توجه و پیام‌ها دریافت شد از کلیت مجلس تشکر می‌کنیم.

لازم به ذکر است که حسن روحانی رییس‌جمهور صبح دیروز و پیش از رد کلیات لایحه بودجه توسط مجلس در جلسه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت با بیان اینکه لایحه بودجه ۱۴۰۰ برای مدیریت اقتصاد کشور در شرایط جنگ اقتصادی و برای مدیریت مسیر توسعه تدوین شده است، گفته بود: از نظر دولت تغییر در شاکله و محورهای اصلی لایحه بودجه ۱۴۰۰ می‌تواند صدمات جدی به معیشت مردم و مسیر توسعه و مدیریت اقتصاد کشور وارد کند.

مجلس باخت؟

«روزنامه اعتماد» هم اینگونه تحلیل کرد: با این حال نمی‌توان نمایندگان را بازنده مطلق نشست روز گذشته مجلس دانست. آنان با دست خود بودجه‌ای که می‌توانستند براساس میل و نظرشان اصلاح کنند را رد کردند و دوباره همه‌چیز را به نقطه صفر برگردانده و فرصتی مغتنم را در اختیار دولت قرار دادند ولی در عوض تیترهای رسانه‌ای دهن پرکنی به دست آوردند. آنان امروز خود را در مقابل بدنه اجتماعی‌شان سربلند می‌دانند چراکه بودجه را برای اصلاح رد کرده‌اند. آنچه در این میان می‌تواند شادمانی دولت را برهم زده و دوباره اوضاع را به نفع بخشی از مجلس تغییر دهد، بودجه سه‌دوازدهم است. پایداری‌ها از حالا تلاش‌هایی را برای این مساله آغاز کرده‌اند و در صورت رد کلیات لایحه اصلاحی که دولت برای بودجه به مجلس تقدیم می‌کند، احتمالا این مساله محقق خواهد شد و این یعنی دولت حالا نیازمند همراهی قالیبافی است که امروز ۱۴۸ رای منفی به خواستش در مجلس داده شد.

سناریوهای پیش روی دولت

با همه آنچه گفته شد، دولت با تصمیم دیروز مجلس، دو سناریو در پیش رو دارد؛ اول اینکه در دو هفته، لایحه برگشت خورده را اصلاح کرده و به مجلس تقدیم کند. در این صورت، لایحه اصلاحی تقدیم شده از دولت به مجلس، برای بررسی به کمیسیون تلفیق می‌رود تا در فرصت دو هفته‌ای در کمیسیون تلفیق بررسی شود. سناریوی دوم این است که دولت لایحه بودجه ۳ دوازدهم ارائه کند. در غیر این صورت مجلس سه دوازدهم لایحه بودجه ۹۹ را برای سه ماه نخست سال ۱۴۰۰ تمدید می‌کند؛ این به معنای آن خواهد بود که دریافتی‌ها و پرداختی‌های دولت در سه ماه نخست سال آینده بر اساس بودجه مصوب برای سه ماه نخست سال ۹۹ محاسبه می‌شود.

واکنش رسانه‌ها به «نه» مجلس انقلابی به آخرین بودجه دولت روحانی

برخی روزنامه های صبح امروز هم تیتر نخست خود را به جنجال رد بودجه 1400 اختصاص دادند که در ادامه می‌خوانید: