موردِ عجیب «بوتان» در مقابله با ویروس کرونا

فرارو: "مدلاین درکسلر*" نویسنده و تحلیلگر حوزه بهداشت و درمان در "نشریه آتلانتیک"، در گزارشی به موفقیت قابل‌توجه "دولت بوتان" در مقابله با ویروس کرونا و کشته شدن تنها یک نفر در این کشور بر اثر ابتلا به ویروس کرونا پرداخته است. وی این مساله را حاوی درس‌های مهمی برای نظام‌های بهداشت و سلامت مطرح دنیا (مخصوصا آمریکا)، ارزیابی کرده است.

درکسلر در این رابطه می‌نویسد: «در روز هفتم ژانویه سال جاری میلادی، یک مرد ۳۴ ساله که پیشتر از مشکلات کلیوی و کبدی رنج می‌برد، به دلیل ابتلا به ویروس کرونا، در بیمارستانی در شهر "تیمفو" پایتخت بوتان، جان خود را از دست داد. این مورد، تنها نمونه از مرگ و میر ناشی از ابتلا به ویروس کرونا در بوتان بوده است. واقعا عجیب است: کشوری نظیر بوتان تاکنون تنها یک مورد از مرگ بر اثر ابتلا به ویروس کرونا را تجربه کرده است.

چطور یکچنین چیزی ممکن است؟ در بیش از یک سال گذشته که ویروس کرونا در جهان شیوع پیدا کرده است، نظام‌های بهداشت و سلامت در اقصی نقاط جهان با فشار‌های سنگین و سختی رو به رو بوده و حتی برخی از نظام‌های بهداشت و سلامت و اقتصاد‌های جهان، به سمت فروپاشی حرکت کرده اند. چطور می‌شود که یک کشور ذره‌ای نظیر بوتان که فقیر و ضعیف است، می‌تواند یکچنین شاهکاری را رقم بزند؟ از طرفی، باید به طرح این پرسش پرداخت که این تجربه موفق، چه درس‌هایی برای کشور ما (کشورِ نویسنده گزارشِ حاضر) ایالات متحده آمریکا به دنبال دارد؟

ایالات متحده جدای از بوتان، با کشور‌های دیگری نظیر ویتنام، روآندا، و سنگال نیز رو به رو است که تمامی آن‌ها کمتر از ۱۰۰۰ کشته بر اثر ابتلا به ویروس کرونا را به ثبت رسانده اند. کشور‌های مذکور جلوه‌هایی از رهبری متمرکز، با درآمد‌ها و منابع و امکانات مشخص و همچنین ایجاد درک مشترک را در جوامع خود به نمایش گذاشته اند (جهت مقابله با ویروس کرونا) که کشور‌های قدرتمندی نظیر آمریکا، تقریبا در تمامی این موراد، با بحران رو به رو هستند.

ایالات متحده آمریکا یکی از پیشرفته‌ترین نظام‌های بهداشت و سلامت جهان با امکانات و زیرساخت‌های فوق العاده را در اختیار دارد. با این حال، بسیاری از ناظران و متخصصان بخش بهداشت و سلامت تاکید دارند که آمریکا عمیقا به بحث "پیشگیری" بی اعتنا است و این مساله، فشار زیادی را بر زیرساخت‌های پزشکی آن وارد می‌کند.

در این راستا، بسیاری از افکار عمومی بر این باورند که مساله بحران شیوع ویروس کرونا در آمریکا، مرتبط با مساله انکار علم و دانش است. از سویی، ایجاد وحدت کردن در جامعه آمریکا در مقابله با بحران شیوع ویروس کرونا نیز یکی از چالش‌های اساسی واشنگتن بوده است. همین مساله یِ نبود اقتدار مرکزی و درک مشترک جهت مقابله با ویروس کرونا، بیشترین ضربات را به آمریکا وارد کرده و تلفات سنگینی را به آن وارد کرده است.

من (نویسنده مقاله) بار‌ها و بار‌ها تاکید کرده ام که ملت بوتان به عنوان ملتی که هیچگاه مستعمره نشده است، توانایی و قدرت فراوانی در تحمل سختی‌ها و انجام فداکاری دارند. در واقع، "تاب آوری" بالا، یکی از مهمترین مولفه‌های هویت ملی بوتان است.

در ابتدای شیوع جهانی ویروس کرونا، بسیاری بر این باور بودند که بوتان یک هدفِ قابل توجه برای بحران شیوع کرونا خواهد بود. این کشور برای جمعیت حدودا ۷۶۰ هزار نفری خود، تنها ۳۳۷ پزشک داشت که این میزان به مراتب کمتر از میزان سرانه تعداد پزشکی است که سازمان بهداشت جهانی به نسبت میزان جمعیت هر کشور، تعیین کرده است. بوتان تنها سه هزار کارمند در بخش بهداشت و سلامت دارد و زیرساخت‌های بهداشت و سلامت آن نیز عمیقا ضعیف بوده و هستند. از طرفی، بوتان با چین و هند به عنوان دو کشوری که تلفات بالایی در بحث شیوع ویروس کرونا را تجربه کرده‌اند، هم مرز است که به نحو قابل توجهی نیز، از آن‌ها در بحث پاندمی کرونا، اثر نپذیرفته است.

از همان ابتدایی‌ترین لحظات شیوع ویروس کرونا، دولت بوتان اقدامات محدودکننده قابل توجهی را به اجرا درآورد و کلیه روند‌ها و اقداماتش، با آخرین داده‌های علمی هماهنگ بودند.

در ۳۱ دسامبر ۲۰۱۹، چین برای نخستین بار از شیوع ویروس کرونا در خاک خود به سازمان بهداشت جهانی گزارش داد. تا تاریخ ۱۱ ژانویه ۲۰۲۰، دولت بوتان طرح موسوم به "آمادگی و واکنش ملی خود به ویروس کرونا" را تدوین کرد. در این راستا، انجام اقدامات نظارتی و برقراری محدودیت‌های مرتبط با ویروس کرونا در مکان‌های مختلف، مخصوصا در فرودگاه‌های بوتان، برقرار شدند.

تا اواسط روز ششم مارس ۲۰۲۰، بوتان نخستین مورد از ابتلا به ویروس کرونا در این کشور را تایید کرد: فرد مذکور یک توریست ۷۶ ساله آمریکایی بود. در حدودا شش ساعت و ۱۸ دقیقه بعد، بیش از ۳۰۰ مورد تماس احتمالی توریست مبتلا به کرونا در بوتان، با افراد و مکان‌های مختلف ردیابی شده و اقدامات تقابلی با شیوع احتمالی ویروس کرونا عملیاتی شدند. انتظار می‌رفت که توریست آمریکایی برای برخوردار شدن از امکانات پزشکی بهتر، به آمریکا برده شود با این حال با مراقبت‌های پزشکی مناسب در بوتان، از ابتلا به کرونا رهایی یافت. پزشکان آمریکایی به فرد مذکور گفته اند که این پزشکان بوتانی بوده اند که جان او را نجات داده اند.

در ماه مارس سال ۲۰۲۰، دولت بوتان پروتکل‌های بهداشتی و اصول مرتبط با مقابله با ویروس کرونا را به نحو گسترده‌ای برای جامعه بوتان منتشر کرده و به روزرسانی می‌نمود. دولت بوتان ورود توریست‌ها به این کشور را ممنوع کرد، مدارس و مکان‌ها عمومی را تعطیل کرد، باشگاه‌های ورزشی و سالن‌ها فیلم و تئاتر را بَست، و ساعات کاری منعطف را برقرار کرد. دولت بوتان همچنین مقررات سخت گیرانه‌ای را در زمینه استفاده از ماسک، بهداشت دست، و فاصله اجتماعی نیز برقرار کرد.

در ۱۱ مارس سال ۲۰۲۰، سازمان بهداشت جهانی، شیوع ویروس کرونا را به عنواین یک پاندمی (همه گیری جهانی) معرفی کرد. در اندک زمانی پس از این اتفاق، دولت بوتان مقررات سخت گیرانه تری را جهت مقابله با ویروس کرونا به اجرا گذاشت. در کنار این موارد، برخی امکانات مشاوره روانسناسی نیز توسط دولت بوتان برقرار شدند تا به مردم از حیث روانی در رابطه با بحرانِ جدید پیش آمده، مشاوره داده شود. در شریطی که دولت ترامپ رویه غیرعلمی را در رابطه با شیوع ویروس کرونا در پیش گرفته بود، دولت بوتان با آخرین داده‌های علمی و بر اساس مقررات سخت گیرانه، به مقابله با آن رفت و عملا کارنامه موفیت آمیزی را نیز از خود برجا گذاشت.

شاید مهمترین درس‌هایی که بوتان در زمینه مقابله با شیوع ویروس کرونا از خود به جا گذاشت را بتوان در دو دسته اساسی قرار داد: اولا، مقام‌های ارشد بوتانی مخصوصا پادشاه این کشور، رویکرد محکم و سخت گیرانه‌ای را در قبال شیوع ویروس کرونا در پیش گرفتند و همین سخت گیری‌ها و تبعیت از آخرین اصول و داده‌های علمی، زمینه را برای موفقیت دولت بوتان در مقابله با کرونا فراهم ساخت. در واقع، اراده بالا در بالاترین سطح قدرت سیاسی در بوتان، نقش مهمی در شکست اپیدمی ویروس کرونا در این کشور داشته است.

ثانیا، دولت بوتان سرمایه گذاری قابل توجهی را در امر پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا انجام داد. این دولت، انجام اقدامات فوری در حوزه بهداشت و سلامت را در دستورکار قرار داد و افزایش ظرفیت تست گیری و همچنین پیگیری روند شیوع ویروس کرونا در خاک این کشور را عمیقا دنبال کرده است. همین رویه دولت بوتان، موفقیت‌های قابل توجهی را برای آن در مقابله با ویروس کرونا ایجاد کرده است».

*مدلاین درکسلر، وی روزنامه نگار، و تحلیلگر مسائل حوزه بهداشت و درمان در نشریه آتلانتیک است.