«برج» باشکوه ناصرالدین شاه در ساحل دریای خزر

فرارو: ناصرالدین‌شاه در یکی از سفرنامه‌های خود نوشته است: «چهار ساعت به غروب مانده وارد بندر انزلی می‌شویم. منزل ما در برجی است که به حکم ما وزیر خارجه در زمان حکومت خود در گیلان بنا نهاده است. بعد توسط میرزا محمد حسین به اتمام رسید و اندک کار باقی ماندۀ آن توسط معتمدالملک به اتمام خواهد رسید».

برجی که ناصرالدین شاه از آن صحبت می‌کند یک عمارت هشت وجهی پنج طبقه در ساحل بندر انزلی بوده است که امروز دیگر اثری از آن باقی نیست. اما عکس‌هایی که آنتوان سوروگین از آن گرفته است، شکوه و زیبایی این بنا را به ما نشان می‌دهد.

این ساختمان با توجه به تعداد طبقاتش احتمالا یکی از بلندترین بناهای شهری ایران در زمان خودش بوده است. این بنای آلاچیق‌مانند که به «شمس‌العمارۀ انزلی» شهرت داشته، به دلیل ساختار چند وجهی‌اش یک دید تمام‌نما به منظرۀ دریا و جنگل را برای ساکنانش فراهم می‌کرده است.

نگاه دقیق‌تر به تصویری که سوروگین ثبت کرده، ظرافت نقش و نگارهای روی دیواره‌های بنا را آشکار می‌کند. متاسفانه این بنای زیبا در دوران پهلوی اول و به بهانۀ مدرن‌سازی نمای شهری تخریب و به جای آن یک حوض بزرگ ساخته شد.