بیانیه هشدارآمیز انجمن روانپزشکان؛ از تجربه متادون درس بگیرید
انجمن علمی روانپزشکان ایران در خصوص سیاست‌های جدید مواد مخدر کشور بیانیه‌ای صادر کرد.
برترین‌ها: انجمن علمی روانپزشکان ایران در خصوص سیاست‌های جدید مواد مخدر کشور بیانیه‌ای صادر کرد.
متن بیانیه به نقل از کانال تلگرامی انجمن علمی روانپزشکان ایران به این شرح است:
ایران در طول دهه‌های متمادی، تلاش ویژه‌ای در امر مبارزه با معضل مواد مخدر داشته است. این اهتمام در دو محور اساسی سیاست‌های ناظر بر مواد مخدر تجلی یافته است: نخست، مقابله با عرضه که شامل کشفیات گسترده، انسداد مسیرهای ترانزیت و ارتقای مستمر ظرفیت‌های مرزبانی و انتظامی است؛ و دوم، کاهش تقاضا که با گسترش درمان‌های دارویی و روانی–اجتماعی، توسعه‌ی برنامه‌های درمان نگهدارنده، پیشگیری اجتماعی، آموزش‌های عمومی و الگوهای کاهش آسیب دنبال شده است.
در راستای تحقق این اهداف، ایران سرمایه‌گذاری‌های چشمگیر انسانی، فنی و مالی انجام داده و در این مسیر، هزینه‌های قابل توجهی را متحمل شده است.
دستاوردهای ملی در حوزه‌ی کنترل و درمان اعتیاد
حاصل این اقدامات و تلاش‌های بی‌وقفه، مجموعه‌ای از دستاوردهای ملموس و مستند است. این دستاوردها در گزارش‌ها و ارزیابی‌های نهادهای بین‌المللی ذی‌ربط، از جمله مراجع تخصصی سازمان ملل متحد و شبکه‌های تخصصی حوزه‌ی سلامت، مورد اشاره، تأیید و حتی الگوبرداری قرار گرفته است.
از جمله نتایج این تلاش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. کاهش سرعت افزایش شیوع مصرف مواد و اعتیاد در جمعیت عمومی طی ده سال اخیر
۲. کاهش قابل توجه مصرف تزریقی مواد، که پرخطرترین الگوی مصرف محسوب می‌شود
۳. کاهش قابل توجه نرخ انتقال عفونت‌های منتقل‌شونده از راه خون (ناشی از مصرف تزریقی)، به‌ویژه کاهش شیوع ویروس HIV و بیماری ایدز از راه مصرف مواد
۴. گسترش مراکز درمانی اعتیاد و توسعه‌ی درمان‌های مبتنی بر شواهد علمی، مانند درمان‌های نگهدارنده با متادون و سایر داروهای تأییدشده، بهبود شاخص‌های دسترسی به خدمات مشاوره و حمایت‌های روان‌شناختی، و پیوستن شمار کثیری از بیماران به برنامه‌های درمانی متنوع در سطح کشور
۵. شکل‌گیری زیرساخت‌های اولیه‌ی همکاری و هم‌افزایی میان بخش بهداشت، سازمان‌های حمایتی و نهادهای مدنی
۶. اصلاح نسبی قوانین مرتبط با مبارزه با مواد مخدر
این پیشینه‌ی موفق و نتایج حاصله، به مثابه سرمایه‌ای راهبردی و ارزشمند تلقی می‌گردد. ازاین‌رو، هرگونه تغییر در سیاست‌های آتی در این حوزه باید با هدف حفظ و ارتقای این دستاوردها طراحی و اجرا شود و به هیچ عنوان نباید به تضعیف این میراث ارزشمند منجر گردد.
طرح جدید دولت و نگرانی‌های انجمن
در تاریخ ۱۸ شهریورماه ۱۴۰۴، سخنگوی محترم دولت در نشست خبری با اصحاب رسانه، در پاسخ به پرسش خبرنگاران درباره‌ی اعطای مجوز کشت خشخاش، از اتخاذ تصمیم دولت مبنی بر کشت این گیاه برای بهره‌برداری در صنایع داروسازی کشور خبر داد.
در همین راستا، پیش‌تر با موافقت مقام محترم ریاست جمهوری مقرر شده بود که سالمندان دچار اعتیاد و افرادی که در معرض عوارض آن قرار دارند، ضمن دریافت سهمیه‌ای مشخص از مواد افیونی، از اماکن امن و تحت نظارت جهت مصرف نیز برخوردار گردند.
انتشار این اخبار، موجی از نگرانی را در جامعه علمی روانپزشکان ایران برانگیخته است. این انجمن به‌عنوان مرجع علمی مستقل در حوزه‌های پیشگیری، کاهش آسیب و درمان اعتیاد، وظیفه‌ی خود می‌داند که عواقب و پیامدهای چنین تصمیماتی را مورد بررسی دقیق قرار داده و هشدارهای لازم را به مسئولان محترم ارائه کند.
ضرورت بررسی علمی، چندرشته‌ای، مستقل و شفاف
طرح دولت مبنی بر اعطای مجوز کشت خشخاش و تخصیص سهمیه به برخی گروه‌های خاص، ممکن است منافعی مانند تأمین آلکالوئیدهای دارویی و تقویت ظرفیت تولید داروهای مسکن در پی داشته باشد؛ لیکن، چنانچه این سیاست پیش از اجرا به‌صورت شفاف و با رویکرد چندرشته‌ای و علمی در مجامع تخصصی مطرح و بررسی نگردد، می‌تواند منشأ عوارض جدی و غیرقابل جبران گردد.
بنابراین، بررسی جامع این طرح از ابعاد بهداشتی، درمانی، همه‌گیرشناسی، جامعه‌شناختی، حقوقی، اخلاقی، امنیتی، تغذیه‌ای، اقتصاد سلامت، کشاورزی و محیط‌زیستی، با توجه به شرایط خاص اقتصادی (تورم، بیکاری و جذابیت نسبی کشت‌های با سودآوری بالا)، اجتماعی (حاشیه‌نشینی، آسیب‌پذیری خانوارها و نابرابری در دسترسی به خدمات درمانی) و جغرافیایی کشور (وسعت سرزمین، تنوع اقلیمی و مرزهای طولانی و مستعد قاچاق)، ضرورتی انکارناپذیر است.
عوارض بسیار محتمل این طرح
برخی از پیامدهای احتمالی این سیاست عبارت‌اند از:
۱. افزایش احتمال انحراف و نشت محصول به بازار غیرقانونی
۲. شکل‌گیری شبکه‌های واسطه‌گری و رانت
۳. تقویت اقتصاد غیررسمی
۴. دشوارتر شدن رهگیری زنجیره‌ی تأمین
۵. شکل‌گیری فرایند تولید مواد پرخطر و سایر جرائم سازمان‌یافته
۶. تضعیف تمرکز بر درمان اعتیاد و کاهش آسیب
۷. هدررفت منابع مورد نیاز برای کشاورزی و تأمین نیازهای اساسی تغذیه‌ای کشور
افزون بر این، این پرسش مطرح است که نظارت دقیق بر تولید گیاهی با ارزش اقتصادی بالا تا چه میزان امکان‌پذیر خواهد بود؟
درس‌هایی از تجربه‌ی متادون
با نگاهی به سابقه‌ی تاریخی درمان اعتیاد، می‌توان به داروی متادون اشاره کرد که در مقایسه با سایر مواد افیونی، خطر اعتیادزایی کمتری دارد. با این حال، با وجود نظارت کامل دولت بر فرایند تولید و عرضه‌ی آن، متأسفانه از نشت گسترده‌ی آن به بازار سیاه جلوگیری نشده است.
در صورت نبود نظارت کافی، استفاده از مواد افیونی برای مصارف غیردرمانی می‌تواند به افزایش شیوع اعتیاد، خطرات ناشی از سوءمصرف و اوردوز (بیش‌مصرفی) و در نهایت تغییر الگوی مصرف به سمت مواد پرخطرتر نظیر هروئین در آینده‌ای نه‌چندان دور منجر شود.
بنابراین، لازم است از تجربیات پیشین کشور و نیز تجارب سایر کشورهایی که آزادسازی کشت مواد تحت کنترل را تجربه کرده و با پیامدهای نامطلوب آن روبه‌رو شده‌اند، عبرت گرفته شود.
اما در نهایت
انجمن علمی روانپزشکان ایران ضمن مخالفت جدی با اجرای این سیاست، پیشنهاد می‌کند که پیش از هرگونه تصمیم‌گیری در خصوص چنین مسائلی، موضوع در مجامع علمی و تخصصی و با مشارکت فعال روانپزشکان، روان‌شناسان، جامعه‌شناسان، اقتصاددانان، حقوقدانان و کارشناسان حوزه‌ی مقابله با مواد مخدر، به‌صورت آزادانه و کارشناسی مورد بحث و بررسی قرار گیرد.
امید است با اتخاذ رویکردی جامع، علمی و مدبرانه، منافع عالیه‌ی کشور در این زمینه به بهترین شکل تأمین گردد.
هیات مدیره انجمن علمی روانپزشکان ایران
۱۸ آبان ۱۴۰۴
ارسال نظر