جدایی کاتالان ها از اسپانیا

هفته نامه همشهری جوان - مهدی سرایی: سایمون کوپر، نویسنده کتاب «فوتبال علیه دشمن» در سفر ادیسه وار خود به ۲۲ کشور جهان برای بررسی تاثیر فوتبال بر سیاست و فرهنگ، درباره کاتالان ها و تمایل آنها برای جدایی از اسپانیا می نویسد: «وقتی به مرحله عمل می رسد، نه اسکاتلندی ها می خواهند از بریتانیا جدا شوند و نه کاتالان ها از اسپانیا... تمام آنچه کاتالان ها می خواهند، سمبل های یک ملت است». اما به نظر می رسد که جدی شدن بحران اقتصادی در اروپا و دریافت مالیات های سنگین مادریدنشینان، این روزها صدای مردم و مجلس کاتالونیا را درآورده است.


پیروزی احزاب حامی استقلال و جدایی طلب در انتخابات اخیر مجلس کاتالونیا را درآورده است. پیروزی احزاب حامی استقلال و جدایی طلب در انتخابات اخیر مجلس کاتالونیا و به دست آوردن ۷۳ کرسی از ۱۳۵ صندلی مجلس در ماه گذشته، بار دیگر زمزمه جدایی را بر سر زبان ها انداخته و این بار برنامه ای ۱۸ ماهه برای جدایی کامل از اسپانیا سرلوحه کار جدایی طلبان قرار گرفته است.

یک سال از همه پرسی استقلال کاتالونیا در تاریخ ۹ نوامبر می گذرد و این روزها روابط کاتالان ها و ماتادورها وارد فاز جدیدی شده است. مجلس کاتالونیا قصد دارد هم زمان با سالگرد این همه پرسی درباره جدایی کاتالونیا با قانون اساسی اسپانیا مغایرت دارد. هم چنین دادگاه عالی اسپانیا آرتور ماس، نخست وزیر کاتالونیا را به دادگاه فراخوانده و خواستار ارائه توضیحات درباره همه پرسی ۹ نوامبر سال گذشته کاتالونیا شده است.

قضیه شکل اول: استقلال مالی از اسپانیا

کاتالونیا یکی از ثروتمندترین مناطق و در عین حال از مهم ترین مراکز گردشگری اسپانیا محسوب می شود. این منطقه با جمعیت هفت و نیم میلیونی خود که نزدیک به ۱۷۶ درصد از جمعیت اسپانیا را تشکیل می دهد، نقش ویژه ای در تامین اقتصاد این کشور ایفا می کند. کاتالونیا به لحاظ مالی و بانکی مهم ترین بخش خودمختار اسپانیا به شمار می رود و نزدیک به ۲۰ درصد تولید ناخالص ملی اسپانیا در کاتالونیا تولید می شود.


در سال های اخیر، یکی از خواسته های دولت کاتالونیا پرداخت مالیات کمتر به دولت مرکزی و تعیین سقف مالیات ها توسط دولت محلی بوده است. آنها معتقدند تعهدات مالی این ایالت به دولت مرکزی موجب شده کاتالونیا به رغم توان اقتصادی بالا، به مقروض ترین ایالت اسپانیا مبدل شود به گونه ای که نزدیک به ۴۲ میلیارد یورو بدهی دارد.

پس از بحران مالی جهانی در سال ۲۰۰۸ و بحران حوزه یورو، اسپانیا یکی از کشورهای اروپایی بود که بیشترین ضربه ها را از این بحران خورد. بیکاری بالا و اجرای سیاست های ریاضت اقتصادی باعث شد که در مناطق دیگر اسپانیا نیز نارضایتی عمومی بروز کند.

این شرایط موجب قدرت گرفتن چپ ها و نیروهای جدایی طلب در برخی از مناطق اسپانیا شد. در دهه های پیش جدایی طلبان در عرصه سیاست اسپانیا، همواره در حاشیه قرار داشتند. گسترش این تفکر که در صورت استقلال، کاتالون ها دیگر مجبور نیستند هزینه های مالی ماتادورها را پرداخت کنند، موجب شده این نیروهای مرکزستیز از حاشیه به سوی متن حرکت کنند و در شرایطی که اسپانیا و منطقه یورو با بحران اقتصادی دست و پنجه نرم می کنند، قدرت این گروه های روز به روز افزایش یابد.

قضیه شکل دوم: استقلال ملی و فرهنگی

البته همه چیز به اقتصاد ختم نمی شود و نباید از نقش مهم این منطقه در شمال شرقی اسپانیا و هم چنین سهم تاریخ و فرهنگ در شکل گیری روحیه استقلال طلبی کاتالان ها غافل شد. در طول تاریخ، کاتالان ها غالبا مردمی کارگر یا کشاورز بودند که به شکل های مختلف با اشرافیت و حکومت مرکزی که مادرید نماد آن بود، در تعارض بودند. جنبش ناسیونالیسم کاتالونیا در پی به رسمت شناخته شدن شخصیت سیاسی کاتالونیا به عنوان منطقه کاتالونی زبان است و از اواسط قرن نوزدهم همزمان با مرکزگرایی دولت اسپانیا شروع به گسترش کرده است.


جایگاه ناسیونالیسم کاتالونی به مرور زمان در بین لایه های مردم گسترش پیدا کرد و به یک گفتمان در برابر گفتمان غالب و رایج بدل شد. این فرایند پستی و بلندی های فراوانی را از سر گذرانده است و نزدیک به چند سده قدمت دارد. از سال ۱۹۸۰ به این سو و گذار اسپانیا به سوی دموکراسی، موضوع استقلال فرهنگی و سیاسی این منطقه جدی تر شد. در سال ۲۰۰۵ کاتالونیا قانون مستقل خود را تدوین کرد و با ۹۰ درصد آرا در مجلس این ایالت به تصویب رساند.

این قانون اساسی تمایزهای برجسته ای با قانون اساسی اسپانیا دارد و از موارد مهم آن، تاکید بر لزوم استفاده از زبان کاتالانی در مدارس، تابلوهای راهنمایی و رانندگی و حتی صحبت کردن نمایندگان مجلس به این زبان است.

در ژوئیه ۲۰۰۶ کاتالونیا به بخشی خودمختار تبدیل شد و از نظر درآمدهای مالیاتی و کنترل بر مرزها و فرودگاه ها و قوانین مهاجرتی نسبت به گذشته استقلال بیشتری به دست آورد؛ آرزویی که مردم این منطقه بیش از ۲۰۰ سال برای تحقق آن تلاش کردند. سال گذشته نیز در تاریخ ۹ نوامبر در یک همه پرسی نزدیک به ۴۹ درصد از مردم کاتالان به جدایی از اسپانیا رای دادند.

کاتالان ها و مشکلات جدایی از ماتادورها

مبارزه میان مادرید و جدایی طلبان کاتالونیا به سمتی حرکت کرده که دولت اسپانیا ناگزیر از برخورد و مواجهه با این مساله است. مجلس کاتالان ها در ۹ نوامبر سال جاری در یک حرکت نمادین در تاریخ این منطقه درباره سرنوشت کاتالون ها تصمیم گیری خواهد کرد. در صورت موافقت پارلمان با جدایی این ایالت از اسپانیا که احتمال فراوانی دارد، فصل جدید در تاریخ استقلال این کشور آغاز خواهد شد. این در حالی است که بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران، این جدایی را غیرممکن می دانند، زیرا برخلاف قانون اساسی اسپانیاست و دولت اسپانیا با آن مقابله خواهد کرد.

بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند که در صورت جدایی کاتالان ها، آنها با مشکلات اقتصادی فراوانی مواجه خواهند شد. از سوی دیگر، کاتالون ها شانس اندکی برای عضویت در اتحادیه اروپا خواهند داشت و به لحاظ اقتصادی قادر به ادامه حیات نیستند، زیرا به رغم قرض سنگین، باید بخشی از قروض ۱۰۰ میلیارد یورویی اسپانیا را هم بپردازند.


همچنین بخش عمده ای از صادرات کاتالونیا وارد شهرهای اسپانیا می شود، به طوری که درآمد سال گذشته کاتالونیا از صادرات به دیگر مناطق اسپانیا ۱۸میلیارد یورو بوده است. از دست دادن این حجم از معاملات، ضربه های جبران ناپذیری بر پیکر اقتصاد جوان کاتالونیا فرود خواهد آورد.

گسل های فعال «جدایی طلبی» در قاره سبز

شبحی بر فراز اروپا

استقلال طلبان کاتالون با رهبری آرتور ماس و با شعار «با هم برای بله» در انتخابات مجلس به پیروزی رسیدند، اما برای تشکیل دولت مجبور به ائتلاف با حزب چپ گرا و جدایی طلب «سی پی یو» شدند. این پیروزی نگرانی ناظران اروپایی را تشدید کرد، زیرا از گسترش مدل جدایی طلبی کاتالان در دیگر نقاط اروپا بیمناک هستند.

فلاندرها در بلژیک، باوارایی ها در آلمان، تیرول جنوبی و ونتو در ایتالیا، ایالت باسک در اسپانیا و کورس ها در دریای مدیترانه (جزیره ای متعلق به فرانسویان) دیگر جدایی طلبان بالقوه ای محسوب می شوند؛ گسل هایی که در صورت فعال شدن به وقوع زلزله سیاسی در اروپا منجر خواهند شد.

با تجزیه صلح آمیز چکسلواکی و به رسمیت شناخته شدن دو کشور چک و اسلواکی در سال ۱۹۸۹، جنگ خونبار یوگسلاوی و تبدیل آن به هفت کشور در دهه ۹۰ میلادی و جدایی کوزوو از صربستان در اتحادیه اروپا، این درک خوشبینانه شکل گرفت که دیگر سیر جدایی طلبی و تغییر احتمالی مرزها در قاره سبز رو به پایان است.


از سوی دیگر، ایده های همچون «جهانی شدن» و «دهکده جهانی» موجب شد بیشتر اروپایی ها به این نتیجه برسند که تاریخ تفکرات ناسیونالیستی به پایان رسیده اس و این افکار دیگر در اروپا رشد نخواهند کرد، اما جدایی احتمالی کاتالونیا نقطه پایانی بر این دیدگاه ها و آغازی برای تشدید احتمالی جدایی طلبی در بخش های دیگر اروپا خواهد بود؛ بحرانی که تاکنون راهکار موثری برای مقابله و حل آن اندیشیده نشده است.

در صورت جدایی کاتالان ها از اسپانیا رخ می دهد

آدیوس ال کلاسیکو

براساس نتایج نظرسنجی های متعدد صورت گرفته، تعداد طرفداران استقلال در این منطقه نسبت به مخالفان بیشتر است. از این رو اگر قرار باشد این منطقه به دست ساکنان آن سپرده شود و صندوق رای و انتخابات سرنوشت آنها را مشخص کند، جدایی کاتالان ها از اسپانیا امری ناگزیر محسوب می شود. این اتفاق برای جدایی طلبان یک پیروزی بزرگ است و آنها را زیر یوغ ماتادورها بیرون می آورد، اما تیم فوتبال «بارسلونا» نماد اصلی کاتالان ها قربانی این جدایی خواهد شد.

بارسلونا در سراسر جهان به عنوان نماد هویت بخش کاتالان ها شناخته می شود و بازی های این تیم مقابل رئال مادریدی که نماد شیر اسپانیا روی پرچم آن حک شده است، یکی از مهم ترین رویدادهای اصلی فوتبال در هر سال محسوب می شود و عنوان ویژه ای هم برای این بازی جعل شده است. این امر موجب شده فیفا همواره تلاش کند در روز برگزاری «ال کلاسیکو» دیگر بازی های اروپایی را لغو کند.


دولتمردان مادریدی نیز از این امر به خوبی اطلاع دارند و بارها هشدار داده اند که جدایی کاتالونیا سبب خواهد شد تیم متعلق به این منطقه، یعنی بارسلونا برای همیشه از لالیگا حذف شود، زیرا تیم های غیراسپانیایی در لیگ این کشور جایگاهی نخواهند داشت.

با این حال افرادی مانند پپ گواردیولا، سرمربی افسانه ای بارسلونا از جدایی کاتالون ها حمایت و در اظهارنظری جنجالی عنوان کرده که طرفدار شدید جدایی کاتالونیا از اسپانیاست و کاش در دوران جوانی به جای تیم ملی اسپانیا، در تیم ملی کاتالونیا بازی می کرد.

لوئیس انریکه، سرمربی کاتالان تبار بارسلونا نیز در نظرسنجی سال گذشته، یکی از نخستین افرادی بود که پای صندوق رای حاضر شد و از جدایی کاتالان ها حمایت کرد. در مقابل، برخی از کاتالان های جوان از اینکه بارسلونا از لالیگا حذف شود، به شدت ناراحت هستند، زیرا فوتبال بدون بارسلونا برای آنها هضم شدنی نیست.