مطالبه از پایین، مخالفت از بالا

روزنامه شرق - شهرزاد همتی: بعد از جنجال‌های به‌وجود‌آمده و همیشگی درباره حضور زنان در وزرشگاه‌ها، اکنون معاون امور ورزش بانوان وزارت ورزش و جوانان گفته حضور زنان در ورزشگاه‌ها مطالبه زنان جامعه است و نه زنان فعال در عرصه ورزش و برای همین منظور پس از بررسی‌های لازم، رشته‌هایی که امکان حضور زنان برای تماشای مسابقات آنها وجود دارد را از سایر رشته‌ها تفکیک کرده‌ایم... .

این صحبت رباب شهریان است، معاون امور ورزش بانوان وزارت ورزش و جوانان، حالا در نشست خبری خود اعلام کرده حضور زنان در ورزشگاه‌ها مطالبه عموم مردم است و ربطی به قشر ورزشکار ندارد. درست در همین روزها که دوباره بحث حضور زنان در ورزشگاه‌ها داغ شده است، همسر و دختر برانکو ایوانکوویچ، مربی تیم پرسپولیس تهران، توانستند از درهای بسته به روی زنان ایرانی گذر کنند و وارد استادیوم آزادی شدند؛ حضوری که خبری شد و هیچ‌کس برای حضور آنها در ورزشگاه مجوزی نخواست.

ماجرای حضور زنان در ورزشگاه‌ها در ایران همیشه موضوع بحث و جدال موافقان و مخالفان بوده است. حضور زنان ایرانی در ورزشگاه‌های ایران در سال‌های بعد از انقلاب محدود شد. در سال‌های دهه‌های ٧٠ و ٨٠ این موضوع با درخواست زنان برای دیدن بازی‌های ورزشی جدی‌تر شد و فشار کنفدراسیون‌های ورزشی آسیایی و جهانی برای پایان‌دادن به این ممنوعیت ابعاد تازه‌تری به این موضوع داد. نخستین حضور زنان در ورزشگاه‌های ایران به بازی ایران و بحرین در مقدماتی جام‌جهانی ۲۰۰۶ بازمی‌گردد.

در این بازی که ایران به جام‌جهانی صعود کرد، زنان تماشاگر این بازی بودند. در آغاز سال ۱۳۸۵ محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور ایران، با ارسال نامه‌ای به رئیس سازمان تربیت‌بدنی خواستار فراهم‌کردن امکانات حضور زنان در ورزشگاه‌ها شد. این نامه با اظهارنظرهای متفاوتی همراه و البته با مخالفت صریح علماي قم نتوانست آن را به اجرا بگذارد و از تصمیم خود صرف‌نظر کرد. حجت‌الاسلام احمد خاتمی، خطیب نماز جمعه تهران، مهم‌ترین عامل مخالفت روحانیون با حضور زنان در ورزشگاه‌ها را اهمیت رعایت حجاب و عفاف دانست و گفت نمی‌توان تضمینی بر رعایت آن در صورت حضور زنان در ورزشگاه‌ها برای تماشای مسابقات ورزشی داد. در شهریور ۱۳۸۷ خبرهایی مبنی بر اینکه زنان می‌توانند بازی‌های زیر نظر ‌ای‌اف‌سی را تماشا کنند منتشر شد، اما به هفت دختری که برای دیدن بازی سایپا و بنیادکار به ورزشگاه آزادی رفته بودند اجازه ورود داده نشد.

پس از برگزاری لیگ جهانی والیبال در ایران و حضور درخشان ایران در این بازی‌ها، دوباره بحث حضور زنان در ورزشگاه‌ها به میان آمد، تا پیش از این اتفاقات زنان در مسابقات ورزشی به غیر از فوتبال حضور پیدا می‌کردند، اما یکباره حضور آنها از سال ٩٣ برای دیدن بازی‌های والیبال ممنوع شد و سیل زنان مشتاقی که برای دیدن بازی تیم ملی کشورمان به ورزشگاه آزادی رفته بودند، با درهای بسته مواجه شدند، این در حالی بود که درهای ورزشگاه برای زنان خارجی باز بود. پیش‌تر شهیندخت مولاوردی، معاون رئیس‌جمهوری ایران در امور زنان و خانواده، گفته بود: «اجازه حضور زنان در ورزشگاه امضا شده و فقط باید از طرف وزیر ورزش ابلاغ شود». اما وزیر کشور در اظهارنظر خود گفت: «درباره حضور زنان در ورزشگاه‌ها هیچ تصمیم جدیدی گرفته نشده است».

حسین اشتری، فرمانده نیروی انتظامی ایران، نیز پس از دیدار با آیت‌الله مکارم شیرازی، گفته بود «جلوگیری از حضور زنان در ورزشگاه‌ها وظیفه ذاتی و شرعی پلیس است». اما حسن روحانی، ریاست‌جمهوری اسلامی ایران، که قبلا گفته بود «وظیفه پلیس اجرای قانون است نه اجرای اسلام»، بار دیگر به این مسئله واکنش نشان داده و گفته حضور زنان در جامعه را نمی‌شود فقط پای صندوق رأی تجلیل کرد.

از طرفی هم سردار اسماعیل احمدی‌مقدم، رئیس‌پلیس وقت کشور، در جلسه پرسش و پاسخ درباره انتخابات ٨٨ و ٩٢ در پاسخ به سؤال دانشجویی که از او پرسید چرا اجازه حضور زنان در ورزشگاه را نمی‌دهید، گفت: اولین بار احمدی‌نژاد دستوری را صادر کرد که زنان می‌توانند وارد ورزشگاه شوند که علما به مخالفت با آن پرداختند و حضرت آقا نیز با حضور زنان در ورزشگاه مخالفت کردند. از ایشان پرسیدیم آیا این طرح‌ها به فوتبال مربوط می‌شود که ایشان فرمودند خیر و نباید زنان در ورزشگاه‌ها وارد شوند. به فدراسیون والیبال گفتیم این کار را نکنند اما خودشان بدون توجه فردا بازی را در حضور زنان برگزار کردند.

اما حالا رباب شهریان به تشریح آخرین اقدامات انجام‌شده برای ورود زنان به ورزشگاه‌ها پرداخت و گفت: لازم است شرایطی برای حضور خانواده‌ها در ورزشگاه‌ها فراهم شود. رباب شهریان در نشست هم‌اندیشی با جوانان منتخب که روز گذشته با حضور معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده در وزارت ورزش و جوانان برگزار شد، تأکید کرد: حضور زنان در ورزشگاه‌ها، مطالبه زنان جامعه است نه زنان فعال در عرصه ورزش. ما به منظور فراهم‌کردن سازوکار لازم برای حضور زنان در ورزشگاه‌ها، کار کارشناسی و بررسی‌های لازم را انجام دادیم و رشته‌هایی که امکان حضور زنان برای تماشای مسابقات آنها وجود دارد را از سایر رشته‌ها تفکیک کردیم.

وی تصریح کرد: حضور زنان در ورزشگاه‌ها برای تماشای مسابقات رشته‌هایی مانند کشتی و شنا ضرورت ندارد، اما امکان حضور آنها در رشته‌های دیگر وجود دارد و باید شرایط لازم فراهم شود. معاون امور ورزش بانوان وزارت ورزش و جوانان با اشاره به ضرورت همکاری با برخی دیگر از نهادها برای حضور زنان در ورزشگاه‌ها، اظهار کرد: به‌وجودآوردن هماهنگی‌های لازم زمان‌بر است. شهریان با اشاره به حضور خانواده‌ها در ورزشگاه‌ها برای تماشای برخی از مسابقات، گفت: زمان برگزاری مسابقات تکواندوی مردان در دهه فجر، خانواده‌ها در ورزشگاه‌ها حضور یافتند و مشکلی نیز به وجود نیامد. بحث اصلی ما ضرورت حضور خانواده‌ها در ورزشگاه‌هاست چون ممکن است مادری علاقه داشته باشد در کنار همسرش، بازی فرزند خود را در میدان مسابقه تماشا کند. در این شرایط لازم است شرایط برای حضور خانواده‌ها در ورزشگاه‌ها مهیا شود.

سميه قراگوزلو، دانشجوی مطالعات زنان و فعال اجتماعی در گفت‌وگو با «شرق» درباره تبعیض بین زنان ایرانی و زنان خارجی برای حضور در ورزشگاه‌‌ها می‌گوید: «در روزهایی که زنان ايراني راهي برای ورود به ورزشگاه‌ها نداشتند، راه برای حضور زنان خارجی به ورزشگاه‌ها باز بود. ما جلوی در ایستاده بودیم و پرچم کشورمان در دستمان جا خوش کرده بود و زنان خارجی که تیمشان با تیم کشور ما بازی داشت، با صورت‌های غمگین و ترحم‌آمیز به ما نگاه می‌کردند، چون ما نمی‌توانستیم وارد ورزشگاه شویم، اما شاید آنها از این شعور عقلی برخوردار بودند که وارد ورزشگاه شوند و چیزی را هم به خطر نیندازند اما ما نبودیم».

این فعال اجتماعی در ادامه می‌افزاید: «درست بعد از اینکه بحث حضور زنان در ورزشگاه‌ها داغ شد، تشییع جنازه شهدای غواص بود. من یادم می‌آید در این مراسم حضور داشتم، اما جالبی ماجرا این بود که بیشتر پلاکاردهایی که دست گروه‌های انصار حزب‌الله بود، درباره عدم حضور زنان در ورزشگاه‌ها بود و در یک حرکت ملی و میهنی که زنان و مردان پابه‌پای هم و فارغ از هر طرز فکر سیاسی و اجتماعی برای بدرقه شهدا آمده بودند، آنها باز هم چیزی را در مردم قلقلک می‌دادند که ایرانی‌ها بسیار رویش حساس هستند و آن غیرت بود.

در پلاکاردهایشان نوشته بودند مردی که اجازه دهد زنش به ورزشگاه برود، بی‌غیرت است و ما جلوی بی‌غیرتی را می‌گیریم. من فکر می‌کنم این ماجرا بیشتر از لشکرکشی نیازمند فرهنگ‌سازی است، تا درباره حضور زنان فرهنگ‌سازی نشود، نمی‌شود امیدوار برای تغییر بود. مردان ما هنوز با رانندگی زن‌ها مشکل دارند؛ در یکی از شهرستان‌ها روی در و دیوار یک آموزشگاه رانندگی نوشته بودند مردی که زنش را به کلاس رانندگی بفرستد، بی‌غیرت است... خب وقتی ما هنوز نمی‌توانیم با رانندگی‌ زنانمان کنار بیاییم، قطعا حضور در ورزشگاه‌ها هم برایمان سنگین است».

آذر منصوری، فعال سیاسی و عضو حزب اتحاد اسلامی در گفت‌وگو با «شرق» و در پاسخ به این سؤال که نتیجه تلاش‌ها برای حضور زنان به ورزشگاه‌ها را چگونه ارزیابی می‌کنید، گفت: قاعدتا تا زمانی که نگاه ما نسبت به مشکلاتی که درخصوص زنان مطرح است، واقع‌بینانه و مبتنی بر ظرفیت‌ها و محدودیت‌ها و موانع نباشد، ما در اتخاذ رویکرد و تدوین برنامه‌هایی که در این ارتباط مطرح است ممکن است با اشتباهات استراتژیک مواجه شویم. واقعیت این است که به نظر می‌رسد درباره حضور زنان در ورزشگاه‌ها با موانع بسیار جدی مواجه هستیم و تا زمانی که برنامه و استراتژی درستی برای برطرف‌کردن این موانع وجود نداشته باشد، صحبت‌کردن از حضور زنان در ورزشگاه‌ها که حق طبیعی آنهاست و قاعدتا این محدودیت هرقدر به درازا بینجامد، از این نیاز کم نخواهد کرد، بی‌فایده است.

منصوری در ادامه تصریح کرد: «تا این موانع به طور درست بررسی و شناسایی نشود و مسئولان موضع خود را مشخص نکنند، این محدودیت به قوت خود باقی است. باید به موازات رویکردی که دولت و ارکان دولت نسبت به این موضوع دارند و می‌گویند می‌خواهند این موانع برطرف شود، به همین میزان هم تلاش صورت بگیرد تا با تعامل و گفت‌وگو با مخالفان بتوان این مسئله را حل‌وفصل کرد. به نظر می‌رسد با وجود اینکه به حضور زنان در ورزشگاه‌ها از طرف دولت تأکید می‌شود، اما تلاش جدی برای برطرف‌کردن‌ موانع صورت نمی‌گیرد و تا اوضاع به این صورت پیش می‌رود، این چالش بسیار جدی پیش‌ِروی زنان است».

حال باید دید نتیجه بررسی‌های وزارت ورزش و جوانان به کجا خواهد انجامید و آیا سرنوشتی شبیه مجوزهای پیشین خواهد داشت یا این‌بار درهای آهنی ورزشگاه‌ها به روی زنان ایرانی هم گشوده خواهد شد.