برجام به اهدافی که روحانی دنبال می کرد، نرسید

هفته نامه پنجره: واقعیت برجام به طور نسبی برای مسئولان ارشد دولت یازدهم در حال آشکار شدن است. کارشکنی‌های طرف غربی تا آنجا پیش رفته است که ظریف و روحانی هم از این موضوع بالاخره لب به سخن گشودند. به سراغ احمد بخشایش اردستانی، عضو سابق کمیسیون امنیت ملی رفتیم و با وی درباره این موضوع به گفت‌وگو نشستیم.

چه چیزی باعث شده است که مسئولان دولتی در حال حاضر نسبت به روند اجرای برجام از آمریکایی‎ها گله می‌کنند؟

معمولا این‎طور است که مسئولان باید در داخل ایران به برجام افتخار کنند؛ چراکه آن را یک دستاورد برای خود می‎دانند ولی در بیرون از کشور برای آنکه انتظاراتشان را از برجام برآورده کنند مجبورند که نسبت به این موضوع گله داشته باشند و به طرف مقابل بگویند که ما از برجام استفاده نکردیم و درحالی‎که به تعهداتمان عمل کردیم شما تعهدات خود را انجام ندادید و این طبیعی است که آقای روحانی این رفتار را انجام دهد.

آیا برجام به اهدافی که در ابتدا بیان شده بود رسیده است؟

واقعیت این است که برجام به اهدافی که آقای روحانی در ابتدا دنبال می‎کرد نرسیده؛ آقای روحانی در ابتدا می‎گفت که در چهار سال دولت اگر فقط یک کار انجام داده باشیم، آن برجام است، درحالی‎که هم‌اکنون نمی‎توان این سخن را تایید کرد.

به اعتقاد من، برجام فقط یک نام نیست و باید آثاری هم داشته باشد؛ ما شاهد بودیم که در رابطه با برجام خیلی تبلیغات و پروپاگاندا انجام می‎شد، به‎طوری که حتی می‎گفتند که فضای کسب‎وکار هم بهتر می‎شود و با اجرای برجام تحریم‎ها از بین می‎رود و سرمایه‎گذاری خارجی به کشور تزریق می‎شود و رونق تولید شکل می‎گیرد و حتی جوان‎ها می‎توانند برای خود شغل پیدا کنند ولی در حال حاضر روحانی می‎بیند که برجام دستاوردی نداشته و برای انتخابات و آینده نمی‎تواند روی نتایج برجام سرمایه‎گذاری کند و بگوید ما برجام را به سرانجام رسانده‎ایم، بر همین اساس وقتی که نمی‎تواند از برجام استفاده انتخاباتی کند به این سمت می‎رود که انتخابات را دو قطبی کند؛ یعنی بین چپ و راست و اصلاح‎طلب و اصولگرا رقابت به‎وجود آورد.

دلیل گلایه‎‎های آقای روحانی از آمریکا همین موارد است؟

طبیعی است که در حال حاضر آقای روحانی از آمریکا ناراحت باشد؛ چراکه آمریکایی‎ها برخورد دوگانه دارند، مثلا می‎گویند که بانک‎ها می‎توانند با ایران معامله کنند ولی برای این موضوع شرط و شروطی می‎گذارند و در واقع در سطح کلان می‎خواهند که اتفاقی رخ ندهد؛ بر همین اساس آقای روحانی مجبور است که از آمریکایی‎ها گله داشته باشد.

نکته بعدی این است که آقای روحانی می‎خواهد از نظر روانی بگوید برجام فرصت‎‎های خوبی برای ما به‎وجود آورد و ما از آن استفاده کردیم ولی مقام معظم رهبری به صراحت اعلام کردند که برجام هنوز نتایجی را برای ما به بار نیاورده است؛ یعنی اگر آقای روحانی بگوید که برجام خیلی مثبت است در واقع مقابل مقام معظم رهبری قرار می‎گیرد و این نوعی تعارض است؛ البته همه ما باید وقتی با خارجی‎ها روبه‎رو می‎شویم طلبکارانه برخورد کنیم و به آن‎ها بگوییم آن چیزی که ما انتظار داشتیم شما برآورده نکردید ولی آن چیزی را که شما انتظار داشتید ما پیشاپیش انجام دادیم، لذا باید تاکید کنم که در واقع برجام هیچ دستاوردی تا‎کنون برای ما نداشته است.

در این ایام ما شاهد تناقض‌گویی‎‎های زیادی از سوی مسئولان دولتی درباره برجام بودیم؛ به‎نظر شما دلیل این تناقض‌گویی‎ها چیست؟

به اعتقاد من این تناقض‌گویی‎ها نشأت گرفته از دو موضوع است؛ اول اینکه ما در ایران دو نوع طرز تفکر داریم؛ تحلیل ما گفتمانی است و غیریت‎سازی می‎کنیم؛ یعنی دو گفتمان در ایران وجود دارد که یکی گفتمانی است که به آمریکا خوشبین نیست مثل نگاه مقام معظم رهبری و برخی از اصولگرا‎ها و در مقابل هم گفتمانی وجود دارد که نسبت به آمریکا خوشبین هستند؛ مثل گفتمان آقای هاشمی و روحانی.

آمریکایی‎ها بعد از انقلاب می‎خواستند انقلاب ما را از بین ببرند یا منزوی کنند؛ بنابراین باید گفت سیاست خارجی آمریکایی‎ها سیاست خارجی «خرسی» است؛ چراکه خرس سرش را پایین می‎اندازد و جلو می‎آید و وقتی که به یک مانع برخورد کرد برمی‎گردد ولی روباه این‎طور نیست و انگیسی‎ها سیاست روباه گونه دارند و اگر آن‎ها را از در بیرون کنیم از پنجره می‎آیند.

در صورت امکان، مصادیق روباه گونه بودن انگلیسی‌ها را بیان کنید.

مثلا در کودتای ۲۸ مرداد انگلیسی‎ها هم با کودتاچی‎ها ارتباط داشتند و هم با گروه مقابل آن‎‎ها مرتبط بودند یا هم با شیخ خزعل قرارداد می‎بستند و هم به حکومت مرکزی می‎گفتند که ما به شما کمک می‎کنیم.

در مورد دلایل تناقض‎گویی‎‎های دولتی‎ها در مورد برجام توضیح می‎دادید.

بله؛ گروه دوم که گفتمان آقای روحانی را دنبال می‎کنند اعتقادشان این است که وقتی که آمریکا نتوانسته ما را منزوی کند، می‎توانیم با آن‎ها به تفاهم برسیم و از طریق برجام یک نقطه اعتمادی ایجاد کنیم و در نهایت روابط را درست کنیم.

آیا واقعا این‎طور بود؟

من فکر می‎کنم که هدف برجام در واقع ایجاد رابطه بود و یک تنش‌زدایی را در این قضیه به اجرا درآوردند؛ پس در واقع دو تفکر وجود دارد که یک تفکر بر مبنای بی‎اعتمادی به آمریکاست و متعلق به مقام معظم رهبری است و یک تفکر هم متعلق به آقای روحانی است که به آمریکایی‎ها خوشبین است و می‎گوید وقتی آن‎ها نتوانستند علیه ما اقدامی کنند لذا ما می‎توانیم با آن‎ها به تفاهم برسیم و می‎توانیم با آن‎ها کنار بیاییم؛ لذا وقتی این خوشبینی به‎وجود آید و قرار باشد رابطه‎ای میان ایران و آمریکا برقرار شود قراردادی مثل برجام می‎تواند مثمر ثمر باشد. بر همین اساس طرف ایرانی مرتب نقاط مثبت را بیان می‎کند و وقتی هم که این نقاط مثبت بیان می‎شود و آمریکایی‎ها آن را اجرا نمی‎کنند در نهایت دچار تناقض می‎شویم و بسیاری از تناقض‌گویی‎‎های دولتی‎ها بر همین اساس شکل گرفته است.

نگاه افرادی که به آمریکا اعتماد دارند، از کجا نشأت گرفته است؟

گفتمان آقای روحانی، هاشمی و ظریف نشان می‎دهد که یا این افراد غرب را نشناخته‎اند یا اینکه صبوری می‎کنند و می‎گویند که هنوز هشت ماه از برجام گذشته و اگر جلو برویم می‎توانیم به نتایج خوبی برسیم لذا اعتماد زیادی به طرف مقابل دارند و همین اعتماد زیاد باعث تناقض‌گویی می‎شود؛ یعنی این افراد هنوز منتظرند که مشکلات حل شود.

این افراد چگونه کار خود را پیش می‎برند؟

این گروه از دو کار استفاده می‎کنند؛ یکی از کار‎ها تعارض داخلی است؛ یعنی هر چقدر که به زمان انتخابات نزدیک می‎شویم، شاید به آمریکا سیگنال هم می‎دهند که ما برای پیروزی نیاز داریم که شما مقداری از امتیازات برجام را به ما بدهید و بعد از گرفتن امتیازات هم به‎جامعه می‎گویند که ما امتیازات را گرفتیم و به کاربرد‎های انتخاباتی آن اشاره نمی‎کنند.
این مسائل باعث می‎شود که مقامات ایرانی در رابطه با برجام دچار تناقض شوند