آینده مذاکرات صلح سوریه امیدوارکننده نیست

هفته نامه مثلث نوشت: از زمان برگزاری نشست ژنو ۱ که با کوشش‌های «اخضر ابراهیمی» نماینده وقت سازمان ملل در ۱۰تیرماه۱۳۹۱و به منظور یافتن راهی برای حل و فصل مسالمت‌آمیز مسائل سوریه تشکیل شد، بیش از چهارسال سپری شده و در این فاصله، نشست‌هایی از این دست، در ژنو (ژنو ۲ و ژنو۳ ) و در وین (وین ۱ و وین ۲ ) برگزار شده است، ولیکن در عرصه عمل هیچ‌ یک از این نشست‌های بین‌المللی در توقف و کاهش خونریزی‌های پنج سال و نیمه در سوریه نقشی ایفا نکرده است. در فاصله زمانی برگزاری ژنو۱ تا برگزاری نشست هفته گذشته در «لوزان سوئیس»، رودررو یی‌های نظامی و مسلحانه داخلی در سوریه گسترش و شدتی ‌بی‌اندازه پیدا کرده و حتی تا مرز‌های شعله‌ور شدن یک جنگ جهانی بزرگ پیش رفته است.

در واقع زمانی که خبر برگزاری نشست هفته گذشته «لوزان» انتشار یافت، تصور بسیاری این بود که این نشست کوششی به منظور جلوگیری از یک رویارویی بزرگ میان قدرت‌هایی است که اینک فراتر از جنگ‌های نیابتی و وکالتی، به صورت مستقیم رودرروی یکدیگر قرار گرفته و به اردوکشی‌های نظامی تازه‌ای در سوریه و مناطق اطراف آن مبادرت کرده‌اند،حال آنکه نشست «لوزان» با میزبانی آمریکا، با هدف بسیار محدودتری تشکیل شد و از آن جهت که موضوع آینده سوریه را مورد بحث قرار نمی‌داد، هیچ شباهتی به نشست‌های قبلی در «ژنو» و «وین» نداشت.

در فضاهای رسانه‌ای از نشست «لوزان» به‌عنوان تازه‌ترین کوشش آمریکا و متحدین منطقه‌ای‌اش برای رهایی تروریست‌های در محاصره قرار گرفته در حلب، یاد می‌شود‌؛ موضوعی که تفاوت نشست «لوزان» را نیز با نشست‌هایی که در اردیبهشت امسال و آبان ماه سال گذشته در «وین» پایتخت اتریش برگزار شد، آشکار می‌کند. چنانکه در نشست «لوزان»، دیگر سخنی در خصوص آینده سوریه و نقشه راه مر‌بوط به آن، به میان نیامده است، بلکه تاکید آمریکا و عربستان و دیگر متحدین‌شان در نشست «لوزان»، این بوده است که حملات علیه گروه‌های مسلح در حلب و عملیات ارتش سوریه در این شهر، باید فورا متوقف شود؛ آن هم درحالی که ارتش سوریه و روسیه در نبردهای حلب به موفقیت‌های چشمگیری دست یافته و در آستانه آزادسازی کامل این شهر قرار گرفته‌اند. در مقابل سوریه و روسیه بر خواسته قبلی خود پای فشرده و خواهان آن بوده‌اند که حساب «جبهه فتح الشام» یعنی همان «جبهه النصره» که متحد القاعده است، از حساب دیگر گروه‌های تروریستی جدا شده و این گروهک تروریستی، همچون دیگر گروه‌های معارض مسلح که در حلب یا شهرها و مناطق اطراف آن مستقر هستند، مشمول حمایت‌های تسلیحاتی و سیاسی طرف مقابل قرار نگیرد.

خبرنگاران مستقر در «لوزان» در پایان نشستی که با حضور وزرای امورخارجه ایران، روسیه، عراق و مصر از یک طرف و وزرای امورخارجه آمریکا، عربستان، قطر و ترکیه از طرف دیگر تشکیل شد، از ‌بی‌نتیجه بودن آن سخن گفتند.

زیرا به گفته این خبرنگاران، در پایان نشست «لوزان»،هیچ مصاحبه مطبوعاتی برگزار نشد و مفادی که نشاندهنده توافق طرف‌های شرکت‌کننده بر سر موضوعات مورد بحث باشد، ارائه نگردید. البته «جان‌کری»،وزیر امور خارجه آمریکا، در پایان این نشست از بررسی ایده‌های متعددی برای توقف درگیری‌های داخلی‌ سخن گفت که در گفت‌وگوهای چهار ساعت و نیمه توافقی بر سر آن صورت نگرفته و نیاز به گفت‌وگوهای‌ بیشتر در نشست‌های آینده دارد. چنان که براین اساس، از برگزاری قریب‌الوقوع نشستی در لندن نیز سخن به میان آمد و حتی خبرهایی درباره ترکیب تازه‌ای از کشورهای شرکت‌کننده در نشست لندن هم منتشر شد.

به هر ترتیب نشست ‌بی‌نتیجه «لوزان» ضمن آنکه از اختلافات شدید و فاصله عمیق موجود میان طرف‌های شرکت‌کننده خبر می‌داد، از سوی دیگر، بیانگر این موضوع بود که در مقطع کنونی هیچ یک از طرف‌ها، از گسترش خطرساز رویارویی‌های نظامی و گسترش دامنه جنگ استقبال نمی‌کند و خواهان آن است که شدت درگیری‌ها از سطح کنونی فراتر نرود.

حال در این صحنه، مقامات واشنگتن شاید بیش از دیگر کشورهای شرکت‌کننده، با مشکل‌روبه‌رو بودند و باتوجه به ملاحظات مختلف داخلی در آمریکا و همچنین برخی از ملاحظات مهم منطقه‌ای، می‌کوشیدند تا نتایجی که می‌تواند دغدغه‌های واشنگتن را در مقطع زمانی کنونی کاهش دهد، از نشست «لوزان» استخراج کنند. شاید به همین علت هم بود که پیشنهاد ایران برای تغییر ترکیب کشورهای شرکت‌کننده در نشست «لوزان » پذیرفته شد و کشورهای عراق و مصر در کنار ایران و روسیه قرار گرفته و در مقابل چهار کشور آمریکا، عربستان، قطر و ترکیه، ترکیب ۴+۴ را به وجود آوردند.

‌تردیدی نیست که فضای انتخاباتی در آمریکا و نگرانی دموکرات‌های حاکم از پیدایش شرایطی غیر‌قابل پیش‌بینی در منطقه، بر نشست «لوزان» سایه انداخته بود و مقامات دستگاه دیپلماسی آمریکا را وامی‌داشت تا از ریسک‌های احتمالی و ریسک‌های تازه ایجاد شده، پرهیز کنند. در این حال، اعمال فشار لابی‌های صهیونیستی که از مقامات واشنگتن می‌خواهند تا از هر‌گونه موفقیت تعیین‌کننده نظام سیاسی سوریه جلوگیری کرده و راهبرد صیانت از امنیت رژیم‌صهیونیستی را نیز در این خصوص عملی کنند، از دیگر دغدغه‌های واشنگتن بوده و هست. همچنانکه در صحنه‌ای دیگر، ارتجاع عربی نیز از واشنگتن می‌خواهد تا اجازه ندهد گروهک‌های مسلح معارض در سوریه با ادامه عملیات ارتش سوریه و روسیه مضمحل شده و از میان بروند.

بنابراین آمریکا، ضمن دعوت از طرف‌های حاضر در مناقشات مرتبط با سوریه، موضوع ضرورت توقف حملات به مواضع گروهک‌های تروریستی را به‌عنوان دستورکار نشست لوزان تعیین کرد و این درحالی است از طرح مباحث پُر‌مناقشه مربوط به موضوع «پرواز ممنوع بر فراز مناطق شمالی سوریه» نیز پرهیز کرد. ‌بنابراین می‌توان گفت که نشست لوزان از دیدگاه آمریکا، نه کوششی برای تعیین ساختار سیاسی آینده سوریه، بلکه کوششی برای بازداشتن سوریه و روسیه از دستیابی به موفقیت‌های بیشتر بوده و این به خودی خود، موقعیت بسیار ضعیف آمریکا را در معادلات کنونی حاکم بر منطقه نشان می‌دهد. اما در طرف مقابل، شرایط کاملا متفاوت است: زیرا روسیه و سوریه در‌صدد بهره‌برداری‌های سیاسی از عملیات نظامی موفقیت‌آمیز چند ماه گذشته خود در اطراف حلب و دیگر نقاط سوریه هستند.

چنانکه با اتخاذ این راهبرد در نشست لوزان شرکت کردند و کوشیدند تا بار دیگر بر این خواسته خود تاکید کنند که «جبهه فتح‌الشام» یعنی همان «جبهه النصره» به‌طور رسمی و عملی، مورد حمایت‌های گسترده ‌آمریکا قرار نگیرد‌؛ موضوعی که مقامات عربستان نسبت به آن حساسیت بسیار زیادی دارند. شاهد بودیم که وزیر امورخارجه عربستان دو روز بعد از نشست لوزان به صورت مستقیم در این خصوص، ابراز نگرانی کرد و طی سخنانی که نشاندهنده شکست تلاش‌های دیپلماتیک ریاض بود افزود: «توازن قدرت در سوریه را باید با ارسال سلاح‌های مرگبار برای معارضان تغییر دهیم. ما در این خصوص با شرکای خود از جمله آمریکا و انگلیس گفت‌وگوهایی را انجام داده‌ایم و گام‌هایی در حال برداشته شدن ‌است».

در واقع شاید به دلیل این گونه اظهارات هم بود که آتش‌بس یک طرفه و ۸ ساعته اعلام شده از طرف روسیه، مورد قبول گروهک‌های تروریستی حاضر در حلب قرار نگرفت و این گروهک‌ها، از فرصت اعلام شده برای خروج امن از حلب استفاده نکردند.