نابرابری و فقر، پاشنه آشیل دولت روحانی است

رئیس جمهور بودجه جدید را بودجه‌ای "برمبنای اشتغال فراگیر و بر مبنای رفع فقر و ایجاد عدالت" خواند و گفت که تورم در کشور یک رقمی باقی مانده و افزود که تلاش دولت این است که این تک رقمی بودن تورم ادامه پیدا کند.

روحانی در دفاع از این بودجه تاکید کرد: «تمام وعده‌های اصلی دولت دوازدهم در انتخابات اردیبهشت ماه ۹۶ در این لایحه تبلور دارد و بودجه ۹۷ به معنای آغاز اجرای برنامه‌های دولت دوازدهم است.»

رئیس جمهور در سخنان خود همچنین از تمایل دولت برای "اصلاح" یارانه اشاره کرد و گفت: «همه معتقدیم که یارانه باید به نیازمندان برسد. ما سازمان هدفنمندی یارانه ها را تغییر داده و این سازمان را تبدیل می کنیم به یک صندوق رفاه اجتماعی امید و شرایط جدیدی را برای یارانه نقدی به وجود می آوریم.»

اما لایحه بودجه خصوصیات مهمی دارد. از جمله آنکه در شرایطی با افزایش حدودا ۱۰۰ هزار میلیارد تومانی همراه شده که سهم بودجه عمرانی برای سال آینده، ۱۱ هزار میلیارد تومان و بودجه پیش بینی شده برای یارانه‌ها ۱۹ هزار میلیارد تومان کاهش داشته است.

در لایحه بودجه ۹۷،‌ حدود ۶۰ هزار میلیارد تومان برای طرح‌های عمرانی پیش‌بینی شده است. دولت سال گذشته ۶۲ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان برای طرح های عمرانی پیش بینی کرده بود که مجلس این رقم را به ۷۱ هزار میلیارد تومان افزایش داد.

به این ترتیب، بودجه عمرانی در سال آینده نسبت به سال جاری ۱۱ هزار میلیارد تومان کاهش نشان می‌دهد.

در لایحه دولت، سقف بودجه سال آینده ۱۱۹۴ تریلیون تومان تعیین شده که نسبت به بودجه سال جاری، حدود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان افزایش داشته است.

قیمت نفت در لایحه بودجه، بشکه‌ای ۵۵ دلار و قیمت هر دلار،‌۳۵۰۰ تومان پیش‌بینی شده است.

این در حالی است که مرکز پژوهش‌های مجلس پیش از این قیمت ۴۹ دلار برای نفت و قیمت ۳۶۳۰ تومان برای دلار در بودجه سال ۹۷ را توصیه کرده بود.

حالا سوال این است که آیا این بودجه می تواند انگونه که حسن روحانی می گوید تحولی بزرگ در اقتصاد ایارن به وجود آورد؟

دکتر وحید شقاقی تحلیلگر مسائل اقتصادی لایحه بودجه ارائه شده از سوی دولت به مجلس را از چند جنبه قابل بررسی دانست. او به فرارو گفت: «اولین جنبه این است که دولت کشور را گران اداره می کند، این ربطی به دولت روحانی ندارد کلا دولت های ما هزینه‌بری بالایی دارند، این یک ضعف بزرگ است. بسیاری دستگاه های موازی با رویکردها و ماموریت های یکسان داریم. دستگاه های فرهنگی ماموریت های موازی دارند. این در حالی است که این ماموریت ها قابلیت برون سپاری دارد و دولت می تواند آنها را به بخش خصوصی واگذار کند.»

این کارشناس مسائل اقتصادی با بیان این که این ضعف همیشه در اقتصاد ایران بوده که دولت گران اداره شده است، ادامه داد: «این ضعف در لایحه بودجه سال ۹۷ نیز همچنان وجود دارد، و نشانه ای برای کاهش هزینه های دولت وجود ندارد.»

این تحلیلگر مسائل اقتصادی در ادامه به بحث یارانه نقدی در بودجه سال آینده پرداخت و گفت: «دولت دوازدهم به دنبال حذف حدود ۳۰ میلیون نفر از پرداخت یارانه نقدی است، این اتفاق باید از دولت یازدهم می افتاد ولی عملا ۴ سال طول کشید و دولت یازدهم اتلاف زمان کرد. در اواخر دولت یازدهم آقای نوبخت در مجلس اعلام کرد که ما بیش از ۶ یا ۷ میلیون نفر را نمی توانیم حذف کنیم در حالی که مجلس بر حذف ۲۰ یا ۲۵ میلیون نفر تاکید داشت. اما دولت و اقتصاد سیاسی این موضوع را نپذیرفت و حالا کار به دولت دوازدهم کشده شده است.»

شقاقی معتقد است: «حالا دولت دوازدهم دنبال حذف این ۳۰ میلیون نفر است. سال های پیش ۴۲ هزار میلیارد تومان پول یارانه پرداخت می شد، قرار شده است سال ۹۷ این رقم به ۲۳ هزار میلیارد برسد، به این ترتیب ۱۹ هزار میلیارد دولت آزاد می شود. اما در حوزه صندوق های بازنشستگی دولت امسال ۴۰ هزار میلیارد تومان کمک کرد اما قطعا در سال ۹۷ این افزایش یافته است. گویا قرار است این کمک به ۵۶ هزار میلیارد تومان برسد. در واقع متاسفانه حدود ۲۰ هزار میلیارد آزاد شده از یارانه نقدی به دلیل مشکلات صندوق های بازنشستگی به اجبار به آنها تخصیص می یابد.»

این کارشناس مسائل اقتصادی سومین محور مهم در بحث لایحه بودجه را فقر و نابرابری اجتماعی دانست و گفت: «اکنون خط فقر در تهران به بالای ۴ میلیون تومان رسیده است. در کلانشهر های دیگر بین سه و نیم تا چهار میلیون تومان است. نابرابری هم به شدت افزایش پیدا کرده است. آخرین اطلاعات بانک مرکزی نشان می دهد ضریب جینی به بالای ۰.۴ رسیده است و شکاف بین دهک بالا و پایین یعنی دهک دهم و دهک اول به اندازه ای افزایش یافته که طبق اعلام بانک مرکزی این تفاوت به ۱۱۵ میلیون تومان در سال رسیده است. یعنی دهک دهم ۱۲۳ میلیون تومان در سال ۹۵ هزینه داشته است، دهک اول ۸ میلیون تومان، مابه تفاوت آن ۱۱۵ میلیون تومان بوده که بسیار عدد بالایی است.»

به گفته این تحلیلگر مسائل اقتصادی "به این ترتیب طبق آمار بانک مرکزی روند تشدید نابرابری و فقر صعودی بوده است. این پاشنه آشیل دولت دوازدهم است. این دولت باید در حوزه کاهش خط فقر و کاهش نابرابری طی برنامه های خودش تا پایان دولت تصمیمات بسیار سختی را اتخاذ کند. اگر دولت می خواهد یارانه نقدی را حذف کند، باید در دهک ها پایین یارانه نقدی را افزایش دهد چون اگر این مسیر را دنبال نکند، دهک های پایین درآمدی هر روز وضعیتشان بدتر از دیروز می شود. به این ترتیب با توجه به اینکه ۳۰میلیون نفر را از پرداخت یارانه حذف می کنند باید یارانه ۵۰ میلیون نفر دیگر افزایش یابد اما متاسفانه این افزایش در بودجه دیده نشده است. باید در حوزه فقر زدایی و افزایش قدرت خرید مردم اقدامات جدی صورت بگیرد در غیر اینصورت کشور وارد فاز تازه ای از بحران و اعتراضات مردمی می شود."

شقاقی با اشاره به این که دولت اعلام کرده است که بودجه ۹۷ را به سمت بودجه ریزی عملیاتی می برد، افزود: «اما در این بودجه این موضوع اصلا دیده نشده است. در حوزه اشتغالزایی هم باید به این نکته توجه داشت که اشتغالزایی با توزیع پول اتفاق نمی افتد. اشتغالزایی نیازمند بهبود فضای کسب و کار، امنیت اقتصادی و وجود یک نگاه نرم افزاری است. توزیع پول اشتغالزایی ایجاد نمی کند و این همان سیاست دولت های گذشته است که در این دولت نیز در پیش گرفته شده است.»

او درباره رقم تعیین شده برای دولت در بودجه سال ۹۷ گفت: «دلار ۳۵۰۰تومان در نظر گرفته شده است، اما همین حالا دلار در بازار به شدت گرایش به افزایش دارد. امروز نرخ دلار از ۴۲۰۰تومان نیز عبور کرد، برداشت من این است که دلار در بازار تا پایان سال به ۴۵۰۰ می رسد. طبیعتا با رقم۳۵۰۰ تومان، دیده شده در بودجه قطعا پروژه یکسان سازی نرخ ارز اتفاق نخواهد افتاد. حتی در سال بعد دلار در بازار روند افزایشی خود را ادامه خواهد. به این ترتیب شکاف بین دلار دولتی و دلار در بازار آزاد در سال ۹۷ تشدید خواهد شد.»

این کارشناس اقتصادی اظهار کرد: «امسال دولت در نیمه اول سال تخصیص زیادی در حوزه عمرانی نداشت، حالا احتمالا در نیمه دوم سال به سمت تخصیص بودجه در حوزه عمرانی حرکت می کند، اما نکته این است اگر دولت به دنبال تحرک دادن به اقتصاد است باید بدهی های خود را با پیمانکاران و بانکها تسویه کند و بخشی از زیرساخت ها را برای ساخت و ساز آماده کند تا به اقتصاد تحرک دهد.»

شقاقی در پاسخ به این سوال که آیا با این بودجه باید منتظر افزایش تورم در سال آینده باشیم؟، گفت: «با توجه به این که دولت نرخ دلار در بودجه را ۳۵۰۰ تومان دیده است، نسبت به امسال حدود ۲۰۰ تومان افزایش نرخ دلار در بودجه را افزایش داده است، این بار تورمی دارد، از طرف دیگر روند دلار در بازار صعودی است وقتی دلار در بازار گران می شود قطعا تورم را هم تحت تاثیر قرار می دهد. دولت ۱۰ درصد هزینه های جاری را افزایش داده است اما برداشت من این است که سال آینده اگر شوک تورمی به اقتصاد وارد نشود تورم حدود ۱۳ تا ۱۵ درصد خواهد بود. یعنی قطعا سال آینده دیگر تورم تک رقمی اتفاق نخواهد افتاد.»