«کوکو»، با فاصله، شانس اول اسکار امسال

آسمان آبی: به نظر می‌آید انیمیشن «کوکو» محصول استودیو پیکسار از کمپانی دیزنی امسال از شانس بالایی برای رسیدن به اسکار بهترین انیمیشن سال دارد. بخشی از این شانس به موفقیت‌های «کوکو» در فصل جوایز سینمایی پیش از اسکار برمی‌گردد. این محصول استودیو پیکسار برنده جایزه گلدن گلوب و جایزه آنی بوده است. آنی جایزه‌ای است از طرف انجمن بین‌المللی فیلم‌های انیمیشن، واقع در لس‌آنجلس به موفقیت‌هایی در زمینه انیمیشن اهدا می‌شود. علاوه بر این آکادمی اسکار سال‌گذشته نشان داد که ابایی ندارد که در واکنش به سیاست‌های ترامپ ماهیتی سیاسی به خود بگیرد. توجه به رنگین‌پوستان و اقلیت‌ها که به‌واسطه توجه به فیلم «مهتاب» بروز پیدا کرد انتخابی متفاوت با سلیقه رایج آکادمی اسکار به‌نظر می‌آمد.

از آن مهم‌تر اتفاقی بود که برای فیلم «فروشنده» اصغر فرهادی در بخش بهترین فیلم غیر‌انگلیسی زبان رقم خورد. فیلم تا قبل از آغاز رأی‌گیری‌ها از شانس بسیار پایینی برای رسیدن به جایزه بر خوردار بود. اما امضای قانون منع ورود شهروندان چند کشور مسلمان از جمله ایران از سوی ترامپ در آستانه آغاز رأی‌گیری‌های آکادمی اسکار ناگهان ورق را برگرداند. امسال هم نشانه‌های این توجه به فرهنگ‌های اقلیت‌های مهاجر در مقابل سیاست‌های ملی‌گرایانه ترامپ به وضوح در انتخاب‌های مقدماتی آکادمی دیده می‌شود. از جمله اینکه بسیاری از کارشناسان اعتقاد داشتند که انیمیشن‌های غیر‌آمریکایی از شانس بالایی در اسکار برخوردار نخواهند بود، اما از میان پنج انیمیشن نامزدشده دو انیمیشن «نان‌آور» و «فینسنت دوست داشتنی» محصول کمپانی‌های غیر‌آمریکایی است.

داستان دو انیمیشن «فردیناند» و «کوکو» نیز در کشور‌های غیر‌آمریکایی می‌گذرد و از فرهنگ‌های غیر‌آمریکایی وام گرفته شده‌اند. داستان «فردیناند» در اسپانیا می‌گذرد و «کوکو» در مکزیک رخ می‌دهد داستان بر پایه یک آیین مکزیکی شکل می‌گیرد. داستان «نان آور» (محصول کانادا، ایرلند و لوکزامبرگ) در افغانستان می‌گذرد و «فینسنت دوست داشتنی» (محصول لهستان، انگلستان و آمریکا) هم درباره زندگی ون‌گوگ نقاش هلندی است. این فرهنگ‌های مهاجر امسال به‌واسطه فیلم«شکل آب» به کارگردانی گیرمو دل تورو کارگردان مکزیکی که در ۱۳رشته نامزد اسکار شده‌است.

حتی بسیاری از منتقدان این فیلم را باعنوان زیبایی‌شناسی فانتزی اقلیت‌ها تفسیر کرده‌اند. شاید امسال اظهارنظر ترامپ درباره کشور‌های فقیر که آن‌ها را به چاه توالتی تشبیه کرد که مدام باید در آنها پول ریخته شود نقش زیادی در تعیین جوایز امسال داشته باشد. از جمله سیاست‌های چالش‌برانگیز خارجی دولت ترامپ سیاست‌های او در مقابل کشور همسایه‌َ‌شان، مکزیک بوده است. ترامپ از همان دوران انتخاباتی از مکزیک به‌عنوان یک بحران برای آمریکا یاد می‌کرد که علاوه بر تبدیل شدن به یک رقیب صنعتی در حوزه‌ای مثل خودرو‌سازی، بسیاری از بحران‌های اجتماعی مثل مواد مخدر و جنایت‌ها از مرز‌های این کشور وارد آمریکا می‌شود.

حالا اگر قرار باشد اسکاری‌ها همچون سال گذشته واکنشی انتقادی به سیاست‌های‌های خارجی و ملی‌گرایانه دولت ترامپ داشته باشند، چه موردی بهتر از «کوکو» برای توجه وجود دارد. اما اگر از همه این پس‌زمینه‌های سیاسی که بگذریم «کوکو» در میان انیمیشن‌های اکران شده در سال گذشته این توانایی را دارد که حتی بدون زمینه‌های سیاسی‌‌اش مهم‌ترین انیمیشن سال باشد. «کوکو» خلاف عمده انیمیشن‌های این سال‌ها تصمیم ندارد مهم‌ترین بحران‌ها شخصیتش را با خواندن یک ترانه حل و فصل کند. مشکلات نه به فرمان کارگردان که دل روایت، گره‌گشایی می‌شوند.

ساختار فانتزی فیلمنامه رها و بی‌در و پیکر طراحی نشده و نظامی منطقی در مقیاس جهان فانتزی طبیعت است. از همه این‌ها مهم‌تر خالقان انیمیشن کوکو توانسته‌اند یک آیین بومی همچون «عید مردگان» را به‌گونه‌ای در همه فرهنگ‌ها قابل باور باشد روایت کنند. «کوکو» می‌تواند نمونه‌ای قابل اشاره باشد برای هنرمندان و صنعت‌گران عرصه سرگرمی در داخل کشور که مدام از جهانی کردن فرهنگ بومی مثال می‌زنند، اما محصولا‌ت‌شان حتی با مخاطب داخلی هم ارتباط برقرار نمی‌کند.