۱۲ موشک هایپرسونیک مخوف که دنیا به خود دیده!

برترین‌ها- آرمان رمضانی: اگر شما یکی از آن مخاطبانی باشید که درنهایت صلح‌طلبی به خاطر علاقه به تکنولوژی اخبار پیشرفت‌های نظامی در دنیا را دنبال می‌کنند پس به خوبی از اهمیت سلاح‌های هایپرسونیک آگاه هستید. تکنولوژی نتیجه پیشرفت مستمر و بی‌وقفه بشر در ساخت سلاح که حالا به ساخت و استفاده از سلاح‌هایی قادر به حرکت با سرعتی بیشتر از 5 برابر سرعت صوت(یعنی دستکم 5 برابر 1225 کیلومتر بر ساعت) رسیده است.

در این مقاله قرار است 12 سلاح خوفناک و خارق‌العاده را باهم مرور کنیم جز یکی(ساخت کره شمالی) بقیه ساخت چهارکشور ایران، چین، روسیه و آمریکا هستند.

12. موشک هایپرسونیک فتاح

ساخت: جمهوری اسلامی ایران

طول: حدود ۸.۵ متر

وزن: حدود ۱۰ تن (تقریبی)

برد: تا ۱۴۰۰ کیلومتر

سرعت: بیش از ۱۳ ماخ

در شرایطی که رقابت جهانی بر سر توسعه موشک‌های هایپرسونیک شدت گرفته، ایران نیز با ورود به این عرصه، توان موشکی خود را وارد مرحله‌ای تازه کرده است. موشک «فتاح» به‌عنوان نخستین موشک هایپرسونیک ایرانی نه تنها نشان‌دهنده جهشی بزرگ در فناوری نظامی ایران است، بلکه معادلات بازدارندگی منطقه‌ای را نیز دگرگون می‌کند.

موشک فتاح با بهره‌گیری از پیشرانه سوخت جامد مرحله اول و موتور موج انفجاری (scramjet یا مشابه آن) در مرحله دوم، توانایی مانور در سرعت‌های بسیار بالا را دارد؛ قابلیتی که ردیابی و رهگیری آن را برای سامانه‌های پدافندی پیشرفته بسیار دشوار می‌سازد. کارشناسان غربی این موشک را پاسخی آشکار به تهدیدات فزاینده علیه ایران ارزیابی کرده‌اند، به‌ویژه در سایه استقرار سامانه‌های موشکی در اطراف خلیج فارس. به گفته منابع نظامی ایرانی، فتاح توانایی عبور از سپرهای موشکی مانند «گنبد آهنین» را نیز دارد. از نظر بُرد، سرعت و توان نفوذ، فتاح یکی از پیشرفته‌ترین سلاح‌های راهبردی ایران به شمار می‌رود.

۱۱. ۳اِم- کالیبر ۵۴(۳m-۵۴ Kalibr)

ساخت روسیه

طول:۸.۲ متر

وزن: ۱۸۰۰ تا ۲۲۵۰ کیلوگرم متغیر بر اساس ورژن موشک

برد: بیشتر از ۳۰۰ کیلومتر(بر اساس ورژن موشک تا ۲۵۰۰ کیلومتر)

سرعت: ۰.۸ تا ۳ ماخ

این موشک روسی احتمالا بیش از هر سلاح دیگری در جنگ اوکراین باعث خرابی و البته مرگ غیرنظامیان شده است. روسیه فقط در یک ماه اول این جنگ 183 کالیبر 54 به خاک اوکراین شلیک کرده و از آن روز تا به امروز این عدد افزایشی مستمر داشته است. دقیقا مشخص نیست ارتش روسیه چه تعداد از این موشک را در اختیار دارد اما طبق گزارش‌ها روسیه تقریبا از سال 2000 تا به امروز سالی 100 موشک کالیبر 54 تولید و انبار کرده است. ارتش روسیه در ابتدا از این سلاح به عنوان موشک‌های کروز ضد کشتی استفاده می‌کرد اما اخیرا این موشک از طریق کشتی‌ها و زیردریایی‌های روسیه در دریای سیاه به سمت اهداف زمینی شلیک شده است.

این موشک هرچند طبق تعریف  هایپرسونیک نیست اما مزایایی مشابه دارد. این موشک دارای دو موتور است، موتور اول موشک را با سرعتی معادل 0.8 ماخ به نزدیکی هدف می‌رساند و  موتور دوم در فاصله کوتاه پایانی سرعت موشک را به 3 ماخ می‌رساند. موشک در تمام این مدت قابل هدایت و مانورپذیر باقی مانده و توانایی پرواز در ارتفاعی بسیار کم، گاه کمتر از  91 متر را داراست که کار شناسایی را بسیار سخت می‌کند. ایراد بزرگ این موشک روسی اول بهره‌وری پایین آن است چرا که بر اساس گزارش ارتش آمریکا تنها 40 درصد از این موشک‌ها پس از شلیک به هدف می‌رسند و دوم ضعف دربرابر سیستم‌های موشکی پدافندی زمین به هوا است. برای نمونه ارتش اوکراین در سال 2022 توانست هر 5 موشک کالیبر 54 شلیک شده از طرف روسیه به سمت شهر نیپرو را ساقط کند.

۱۰. کِی‌اِن-۲۲/هواسونگ-۱۵(KN-۲۲/Hwasong-۱۵)

ساخت: کره شمالی

طول: ۲۲ متر(تقریبی)

وزن: ۷۲ تن(تقریبی)

برد: بیشتر از ۲۷۰۰ کیلومتر

سرعت: ۱۱ ماخ

در دوره و زمانه‌ای که کشورهایی مانند روسیه و چین  تمرکز نظامی خود را بر تولید موشک‌های هایپرسونیک و دیگر سلاح‌های مدرن قرار داده‌اند، کره شمالی با تمرکز بر سلاح‌های متعارف خطرناک‌تر و خطرناک‌تر می‌شود. کره شمالی با تمرکزی مستمر بر تولید موشک‌های بالستیک، آن‌هم دقیقا با بردی که برای رسیدن به خاک آمریکا نیاز است حالا یک خطر بالقوه برای تمام کشورهایی است که از نگاه مقامات این کشور دشمن محسوب می‌شوند.

این موشک که به مارس-15(Mars-15) هم مشهور است توسط یک تریلی 18 چرخ متحرک  پرتاب می‌شود و بدون شک خطرناک‌ترین سلاح دیکتاتور کره شمالی است.تحلیل‌های طرف غربی بر آزمایش این موشک در سال 2017 به خوبی نشان داد خاک آمریکا حالا در تیررس کره شمالی و مارس-15 است، موشکی که در واقع نسخه بزرگ‌تر و پیشرفته‌تر موشک Hwasong-12 است. اگر اخبار را دنبال کرده باشید می‌دانید که کره شمالی موشک هواسونگ-12 را در اکتبر گذشته به سمت ژاپن پرتاب کرد. این موشک هرچند از نظر تکنولوژی چند نسل از موشک‌های فوق پیشرفته آمریکا، روسیه و چین عقب‌تر است اما با توانایی حمل کلاهک اتمی و قرار داشتن در دستان دیکتاتور کره شمالی احتمالا یکی از خطرناک‌ترین سلاح‌های روی کره زمین محسوب می‌شود.

۹. جِی‌اِل-۲ جایِنت وِیو-۲(JL-۲ Giant Wave-۲)

ساخت: چین

طول: ۱۳ متر

وزن:  ۴۲ تن

برد: ۷۲۵۰ کیلومتر

سرعت: ۲۰ ماخ

مانند آمریکا و روسیه(و البته فرانسه و بریتانیا و هندوستان) چین هم خیلی زود برای مقابله آخرالزمانی در مقابل حمله اتمی به کشورش به سمت ساخت زیردریایی‌های هسته‌ای و مسلح به موشک‌های بالستیک رفت. هرچند سلاح‌های اتمی مستقر در زمین و هوا ممکن است در پی یک حمله اتمی غافلگیرکننده از بین بروند اما این زیردریایی‌ها حتی در آن زمان هم عملیاتی باقی خواهند ماند همین اعلام توانایی ضدحمله در آن زمان دقیقا موضوعی است که این کشورها برای جلوگیری از حمله اتمی به کشورشان به دنبال آن هستند. 

یکی از شاخه‌های اصلی توسعه سریع نیروی دریایی چین  افزایش تعداد زیردریایی‌های کلاس جین از 4 به 12 فروند است. هرکدام از این 12 زیردریایی کلاس جین 12 عدد موشک جِی‌ال2 مسلح شده با کلاهک هسته‌ای SLBM را حمل می‌کنند. این عدد دقیقا برابر با مقدار مجاز ذکرشده در عهدنامه بین‌المللی و البته کمتر از تعدادی است که ناوگان نیروی دریایی آمریکا به آن مجهز است. با این وجود این موشک‌های ترسناک با بردی بیش از 7 هزار کیلومتری و سرعت غیرقابل باور 20 ماخی  بدون شک ابزاری قدرتمند در دستان ارتش چین است.

۸. ژینگکانگ-۲(Xingkong-۲)

ساخت: چین

طول: نامشخص

وزن: بیش از ۲.۷ تن

برد: نامشخص

سرعت: بیش از ۶ ماخ

در سال 2018 چین اعلام کرد با موفقیت  یک موشک کروز هایپرسونیک را پرتاب کرده است، موشکی با خصوصیاتی منحصربفرد و ترسناک. شبیه به موشک Zircon ساخت روسیه، ژینگکانگ-2(به معنی شب پرستاره)  از یک موتور اسکرمجت بهره می‌برد و همچنین ویژگی‌هایی شبیه به یک جنگنده رادارگریز دارد. البته این موشک به جای برخورداری از بال درحقیقت یک موج‌سوار است و با موفقیت روی موج‌های ایجادشده بر اثر حرکت با سرعت هایپرسونیک خودش، موج‌سواری می‌کند.

ارتش آمریکا بین سال‌های 2005 تا 2013 بر روی یک پروژه آزمایشی با طراحی مشابه کار کرد اما هیچ‌وقت سلاحی بر اساس این تکنولوژی تولید نکرد. به نظر می‌رسد دو خصوصیت ژینگکانگ یعنی موتور اسکرمجت و طراحی سوار شدن روی موج‌های انرژی باعث شود این موشک در مسافت‌های طولانی بسیار کاربردی باشد، بردهایی مشابه برد یک موشک قاره‌نورد. البته با وجود اعلام آزمایش موفقیت‌آمیز این موشک از طرف مقامات چینی، کارشناسان نظامی عقیده دارند این سلاح دستکم چند سالی تا استفاده در میدان نبرد فاصله دارد.

۷. دانگفِنگ-۱۷(Dongfeng-۱۷)

ساخت: چین

طول: ۱۱ متر

وزن: ۱۵ تن

برد: بیش از ۱۷۷۰ کیلومتر(تقریبی)

سرعت: بیش از ۵ ماخ

چین هم مثل روسیه در سال‌های اخیر با جدیت به دنبال توسعه سلاح‌های هایپرسونیک بوده و مهم‌ترین نشانه این جدیت همین موشک هایپرسونیک گلاید DF-ZF  است که توسط راکت DF-17 یا به قول چینی‌ها"قاتل ناوهای هواپیمابر" حمل می‌شود.  ناوهای هواپیمابر آمریکا معمولا به سیستم‌های دفاعی متنوعی مجهز هستند و  موشک‌های سنتی را به راحتی شناسایی و ساقط می‌کنند اما شناسایی و انهدام این سلاح چینی‌ها بسیار چالش‌برانگیزتر است. برخلاف اغلب موشک‌های بالستیک، DF-17 دارای مسیر پروازی صاف است. این موشک معمولا در ارتفاعی نسبتا کم پرواز می‌کند(کمتر از 18 کیلومتر) و این موضوع شناسایی این موشک در بردهای زیاد را سخت می‌کند. DF-17 سپس تجهیزات اضافی را از خود جدا کرده و با سرعتی بیش از 5 ماخ به سمت هدف حرکت می‌کند.

چین DF-17 را در حقیقت با اعمال تغییراتی روی موشک بالستیک و برد کوتاه DF-16B ایجاد کرده است و بر اساس تصاویر ثبت شده در سال 2019 این موشک از طریق تریلی‌های 10چرخ و متحرک پرتاب می‌شود. مقامات چینی اعلام کرده‌اند که این موشک در حال حاضر در اختیار نیروهای ارتش این کشور قرار گرفته است و این موضوعی نگران‌کننده برای نیروهای دریایی دشمن چین است. سرعت و وزن این موشک باعث می‌شود DF-17 مخوف‌تر از هر موشک ضدکشتی دیگری در دنیا محسوب شود(برای نمونه این موشک 20 برابر بزرگ‌تر از رایج‌ترین موشک ضدکشتی آمریکا یعنی لانگ هارپون است).

۶. آبجِکت ۴۲۰۲ آوانگارد(Objekt ۴۲۰۲ Avangard)

ساخت: روسیه

طول: ۵.۵ متر(تقریبی)

وزن: ۲ تن

برد: بیش از ۶۴۰۰ کیلومتر

سرعت: ۲۰ ماخ

بر اساس گفته‌های مِدوِدِف، معاون رئیس شورای امنیت روسیه، اگر این کشور بخواهد در جنگ با اوکراین از سلاح اتمی استفاده کند احتمالا این فرایند از طریق جدیدترین موشک هایپرسونیک این کشور یعنی آوانگارد انجام خواهد شد.این موشک هایپرسونیک جدید بخشی از مسیر پروازش را سوار بر یک موشک بالستیک متعارف روسیه طی می‌کند و سپس با جدا شدن از این موشک با سرعتی هایپرسونیک به سمت هدف حرکت می‌کند و در حقیقت می‌توان گفت آبجکت 4202 کلاهکی جدید برای موشک‌های سری ICBM می‌باشد.مقامات روسی همچنین گفته‌اند می‌توانند این کلاهک را بر روی موشک‌های RS-28 Sarmat Heavy ICBM(موشک‌هایی که از طرف ناتو لقب شیطان2 را گرفته است) با برد بیش از 17700 کیلومتر سوار کنند.

کلاهک‌های ICBM معمولی مسیری مشخص را طی می‌کردند و به راحتی قابل شناسایی و انهدام بودند اما آوانگارد سطح کنترل حرکتی مشابه یک جت دارد و می‌تواند به کرات تغییر مسیر بدهد. مقامات روسی در مصاحبه‌ای با رسانه‌های دولتی روسیه تصریح کردند که آوانگارد در مقابل هر سیستم دفاع موشکی در دنیا "آسیب‌ناپذیر" است. آوانگارد همچنین می‌تواند یک کلاهک اضافی 2 مگاتنی را حمل کند و این عدد 2 برابر بزرگ‌تر از قوی‌ترین سلاح اتمی آمریکا و 130 برابر قدرتمندتر از بمب اتمی است که در هیروشیما استفاده شد.

۵. ۳اِم۲۲-زیرکن(۳M۲۲ Zircon)

ساخت: روسیه

طول: ۹ متر

وزن: ۲ تن

برد: بیش از ۸۷۰ کیلومتر

سرعت: ۹ ماخ

اولین سلاح هایپرسونیکی که می‌تواند تماما توسط سیستم نیروی محرکه خودش پرتاب شود و پرواز کند به زودی وارد ارتش روسیه خواهد شد. برخلاف Kinzhal(شماره 1 در همین مقاله) که باید سوار بر یک موشک بالستیک متعارف پرواز کند، زیرکن برای رسیدن به سرعت 9 ماخ از یک موتور احتراق سوپرسونیک رامجت(یا اسکرمجت) بهره می‌برد و برخلاف راکت‌ها که با ادغام داخلی سوخت و اکسیدکننده به جلو حرکت می‌کنند، موتور بلعنده هوای زیرکن شبیه به یک موتور جت اکسیژن را هضم و فشرده می‌کند. زیرکن طبق گفته‌ها کلاهک‌های اتمی یا کلاهک‌های متغارف را حمل خواهد کرد و برد و قدرت مانوری بیشتر از تمام موشک‌های متعارف بردکوتاه روسیه خواهد داشت.

روسیه می‌گوید این سلاح می‌تواند از زیردریایی و کشتی ‌ها شلیک شود و نسخه شلیک از سطح آن هم در دست توسعه است. مقامات روسیه همچنین مدعی هستند این سلاح با موفقیت تست و تولید انبوه آن آغاز شده است اما هنوز تا مقطع استفاده در نبرد فاصله دارد. در سال 2021 ادمیرال نیکولای یِومِنوف، فرمانده کل نیروی دریایی روسیه توضیح داده بود که این سلاح نقص‌هایی دارد و برای عملیاتی شدن آن نیاز است که این نقص‌ها برطرف شود.

۴. اِم‌جی‌اِم- ۱۴۰ آرمی تکتیکال میسایل سیستم(MGM- ۱۴۰ ATACMS)

ساخت: آمریکا

طول: ۴ متر

وزن: ۱۷۰۰ کیلوگرم

برد: ۳۰۵ کیلومتر

سرعت: بیشتر از ۳ ماخ

سری موشک‌های ATACMS قدرتمندترین دارایی ارتش آمریکا محسوب می‌شود، موشکی 4 متری که توسط HIMARS یا سیستم توپخانه راکتی با قابلیت جابجایی بالایی شلیک می‌شود که از قضا آمریکا تعدادی از آن را (احتمالا 6 عدد)در اختیار اوکراین هم قرار داده است. این سیستم پرتاب در حالت عادی 6 فروند از این موشک را پرتاب می‌کند اما نسخه‌ای خاص از این سیستم توانایی پرتاب تنها یک فروند موشک ATACMS سایز بزرگ یا به قول آمریکایی‌ها جامبوسایز  را با بردی 5 برابری خواهد داشت.

ارتش آمریکا همین حالا هم به این موشک جامبوسایز البته به همراه کلاهکی خوشه‌ای برای مواجهه موفق با تانک‌های دشمن مجهز شده اما اغلب موشک‌های سری ATACMS معمولا به کلاهک‌های 227 کیلوگرمی هدایت‌شونده با جی‌پی‌اس با قابلیت تکه‌تکه شدن پس از انفجار مسلح می‌شوند. ارتش آمریکا از این کلاهک‌ها برای نابود کردن مراکز فرماندهی، تجهیزات راداری، انبار مهمات و باندهای  جنگنده‌ها استفاده می‌کند.

اوکراین در ماه‌های اخیر به شدت آمریکا را برای انتقال موشک‌های سری ATACMS برای هدف قرار دادن اهداف دورتر مانند مرکز پهپادی روسیه در کریمه تحت فشار گذاشته و مقامات آمریکایی تا به امروز در مقابل این درخواست مقاومت کرده‌اند. این مقامات معتقدند این خطر وجود دارد که نیروهای اوکراینی از این موشک‌ها برای هدف قرار دادن مواضعی در خاک روسیه استفاده کنند و درنتیجه تنش در روابط مسکو واشنگتن بیشتر از قبل شود.

۳. اِل‌جی‌اِم- ۳۰ مینِتمن۳(LGM-۳۰ Minuteman III)

ساخت: آمریکا

طول: ۱۸.۲ متر

وزن: ۳۶ تن

برد: بیش از ۹۶۵۰ کیلومتر

سرعت: بیش از ۲۳ ماخ

اگر به دنبال ترسناک‌ترین موشک بالستیک در دنیا هستید پاسخ همین موشک مینتمن3 است. این موشک برای بیش از 5 دهه سلاح اصلی تمام پایگاه‌های اتمی زمینی آمریکا بوده و احتمالا مهم‌ترین برگ برنده این کشور برای جلوگیری از یک جنگ اتمی تمام عیار. آمریکا دستکم 400 فروند از این موشک را با تجهیزات و خدمه‌ای همیشه آماده برای شلیک در سیلوهای بتنی در مناطقی از کلرادو،مونتانا، نبراسکا، داکوتای شمالی و وایومینگ نگهداری می‌کند. مینتمن 3 با بردی  نزدیک به 10 هزار کیلومتر و سرعتی بیش از 23 ماخ تقریبا می‌تواند هر نقطه‌ای از کره زمین را با دقتی  با خطای 122 متری  هدف قرار دهد.

مینتمن حالا بر اساس عهدنامه‌های بین‌المللی بر خلاف گذشته تنها یک کلاهک 350 یا 475 کیلوتنی حمل می‌کند، کلاهکی که هرچند از موشک‌های قاره‌نورد روسیه ضغیف‌تر است اما همچنان 20 تا 40 برابر قوی‌تر از بمبی است که در هیروشیما به کار گرفته شد. ارتش آمریکا معتقد است دقت بالای این سلاح باعث شده نیازی به قدرت بیشتر از این نباشد. ارتش آمریکا قرار است در سال 2029 موشک‌های LGM-35A Sentinel را جایگزین مینتمن3 کند، مینتمنی که هرچند از نظر دقت و قدرت هنوز بسیار کارآمد است اما قدمت بالا باعث شده هزینه نگه‌داری و تعمیرات قابل توجهی داشته باشد.

۲. هایپرسونیک اِیربریثینگ ویپن کانسِپت(HAWC)

ساخت: آمریکا

طول: نامشخص

وزن: نامشخص

برد: بیش از ۵۶۳ کیلومتر

سرعت: بیش از ۵ ماخ

این موشک درحقیقت پروژه مشترک نیروی هوایی آمریکا و یک آژانس تحقیقات دفاعی با نام DARPA  در سال 2017 برای ساخت و آزمایش یک موشک کروز هایپرسونیک قابل شلیک از هواست. پروژه مشترکی که قرار بود بر سه جنبه سلاح‌های هایپرسونیک متمرکز باشد: توسعه موتورهای اسکرمجت(Scramjet)، بهبود ایرودینامیک و در نهایت خلق سیستم‌های مدیریت حرارت موثرتر که بتواند در مقابل دمای بسیار زیاد در حین پرواز با سرعت هایپرسونیک دوام بیاورد. در نهایت البته شرط دیگری هم وجود داشت و آن هزینه نهایی پایین برای تولید چنین سلاحی بود.

نیروی هوایی آمریکا درمقابل وعده داده بود اولا تعداد بسیار زیادی از چنین سلاحی را سفارش خواهد داد و  همچنین مشخص کرده بود چنین موشکی به جای کلاهک اتمی قرار است به کلاهک‌های متعارف انفجاری مجهز شود و برای اهدافی چون مراکز فرماندهی، تجهیزات راداری و سایت‌های موشکی زمین به هوا ، مراکز ارتباطی و انبارهای مهمات استفاده شود. با توجه به موفقیت‌آمیز بودن سومین تست برای این سلاح در سال جاری، ارتش آمریکا پیشبینی کرده تا سال 2027  اولین سری از این موشک در اختیار ارتش قرار گرفته و آماده استفاده در نبرد باشد.

۱.اِی‌جی‌اِم-۱۸۳اِی سلاح واکنش سریع شلیک‌شونده از هوا(AGM-۱۸۳A ARRW)

ساخت: آمریکا

طول: ۶ متر

وزن: ۲.۳ تن

برد: ۱۸۵۰ کیلومتر

سرعت: ۲۰ ماخ

ارتش آمریکا برای برابری با چین و روسیه در زمینه موشک‌های هایپرسونیک به دنبال سلاحی بود که هم به سرعت قابل شلیک باشد و هم به سرعت به هدف برسد. برای نمونه موشک‌های قبلی سابسونیک هوا به زمین ارتش آمریکا برای رسیدن به هدفی در فاصله 400 کیلومتری به 20 دقیقه زمان پس از پرتاب نیاز داشت و این عدد برای موشک‌های سری ARRW به دقیقا یک دقیقه رسیده است.

این سری که هنوز در حال آزمایش است پس از شلیک از یک جنگنده ابتدا با استفاده  از سیستم بوست گلاید(Boost-Glide) تا سرعت 5 ماخ شتاب می‌گیرد و سپس با جدا شدن این سیستم از بدنه، موشک به نهایت سرعتش می‌رسد. نیروی هوایی آمریکا با موفقیت در ماه‌های مِی و جولای این موشک را از بمب افکن‌های بی52 شلیک کرد و اعلام کرده ناوگان رادارگریز بی1 و جت‌های اِف15 هم قادر به شلیک موشک‌های ARRW خواهند بود.