جنگنده‌ فوق پیشرفته‌ای که برچسب غیرقابل فروش روی آن خورد

برترین‌ها- آرمان رمضانی: بسیاری از کارشناسان نظامی معتقدند جنگنده آمریکایی اف-22 رپتور از نگاه تکنولوژی یکی از پیشرفته‌ترین جنگنده‌های حال حاضر ارتش‌های دنیا و از نگاه عملکرد یکی از بهترین‌هاست. با این حال حتی بهترین ساخته‌های دست بشر به دلیل محدودیت‌های مختلف نواقصی دارند و این جنگنده  350 میلیون دلاری هم از این قاعده کلی مستثنی نیست.

در این مقاله نگاهی به این  جنگنده نسل پنج رادارگریز خواهیم انداخت و خصوصیاتی از اف-22 رپتور را با هم مرور خواهیم کرد که کمتر درباره آن‌ها حرف زده می‌شود.

جنگنده رادارگریزی که به یک افسانه تبدیل شد

تقریبا تمام کارشناسان نظامی عقیده دارند اف-22 رپتور یکی از پیشرفته‌ترین جنگنده‌های ساخت بشر است و این سطح بالای تکنولوژی در این جنگنده در خصوصیات پنهان‌کاری و رادارگریزی، سرعت و تجهیزات الکترونیکی(اِیویونیک) نمایان است. با این حال در پس شهرت  اف-22 رپتور به عنوان یک جنگنده بی‌نقص، خصوصیات کمتر گفته‌شده‌ای قرار دارد که ممکن است بسیاری از کارشناسان و علاقمندان اف-22 رپتور هم از آن‌ها بی‌خبر باشند. از ویژگی‌های عجیب و غریب طراحی گرفته تا معماهای عملکردی، در ادامه هفت حقیقت درباره این جنگنده نسل پنج را با هم مرور می‌کنیم.

۱. پیشرفته‌تر از آن که قابل فروش باشد

برخلاف جنگنده مشهور اف-35 که توسط آمریکا به متحدان فراوانی در سراسر کره زمین فروخته شده است، اف-22 محدودیت عجیب و غریبی در این حوزه را تحمل می‌کند. در حقیقت قوانین آمریکا شرکت سازنده اف-22 یعنی لاکهید مارتین را از فروش این جنگنده منع می‌کند تا اف-22 در زمره معدود جنگنده‌های ساخت آمریکایی قرار بگیرد که اجازه فروش به کشور دیگر را ندارد.

قانون منع فروش اف-22 از آن جهت وضع شده که کارشناسان آمریکایی معتقدند فروش یا حتی قرض دادن این جنگنده به دیگر کشورها ممکن است امنیت ملی آمریکا را به خطر بیندازد. آن‌ها معتقدند اف-22 در زمینه‌هایی چون تکنولوژی رادارگریزی، سیستم‌های راداری و اِیویونیک(Avionic کلمه‌ای ساخته شده از دو کلمه Aviation به معنی هوانوردی و Electronic که در یک جنگنده شامل بخش قابل توجهی از تجهیزات مانند ماهواره، نمایشگرها، حسگرها، رایانه‌ها و ... می‌شود) آن‌قدر پیشرفته است که بهتر است فعلا ریسک لو رفتن این اطلاعات را با فروش این جنگنده نپذیرند.

۲. ناوگانی کوچکتر از آن که فکر می‌کنید

با وجود شهرت اف-22 و داستان‌ها درباره تاثیرگذاری آن در نیروی هوایی آمریکا، در حقیقت تعداد بسیار کمی از این جنگنده در اختیار ارتش آمریکا قرار گرفته است. جالب است بدانید تا پیش از توقف پروژه ساخت این جنگنده در سال 2011، تنها 187 فروند از این جنگنده ساخته شده است.

در واقع هزینه بسیار بالای ساخت و تعمیر و رسیدگی  باعث شد اف-22 هیچ‌گاه به تعدادی که در ابتدا پیشبینی شده بود، نرسد. تعداد محدود این جنگنده باعث می‌شود  هر فروند اف-22 غیرقابل جایگزین باشد و از دست رفتن حتی یک فروند از این جنگنده ضرر قابل توجهی به قدرت هوایی آمریکا وارد کند.

۳. میزان استفاده از تایتانیوم؛ منطقی یا دیوانه‌وار؟

از منظر میزان استفاده از تایتانیوم بسیاری از کارشناسان اف-22 را با اِی-10 ثاندربولت 2(A-10 Thunderbolt II) مشابه می‌دانند، همان جنگنده‌ای که با طراحی عجیبش خلبان را در چیزی شبیه به وان حمام از جنس تایتانیوم قرار می‌داد.  واقعیت اف-22 رپتور اما کاملا با شایعات متفاوت است و میزان تایتانیوم استفاده شده بسیار پایین‌تر است.

بنابر اطلاعات تنها 40 درصد از  بدنه اف-22 رپتور از تایتانیوم ساخته شده و دلیل آن هم قوی‌تر کردن بدنه، بالا بردن مقاومت در برابر گرما و همچنین افزایش تاب‌آوری در حین مانورهای با سرعت بالا اعلام شده است. با این حساب هرچند تایتانیوم بدنه اف-22 را قدرتمندتر کرده اما مانند ثاندربولت از این فلز به عنوان سپری برای خلبان استفاده نشده است.

۴. سقف شفافی که خلبان را گیر می‌اندازد

در سال 2006 اتفاقی باعث شد یکی از نقص‌های کم تعداد اف-22 رپتور آشکار شود. در این حادثه خلبان قادر به خروج از کابین اف-22 نبود چرا که کانوپی(Canopy سقف شفاف بالای سر خلبان) قصدی برای باز شدن نداشت و اصطلاحا گیر کرده بود. خدمه در نهایت با یک اره برقی و برش زدن بدنه موفق به خارج کردن خلبان شدند، روشی که نزدیک به 2 میلیون دلار ضرر به جنگنده گران‌قیمت زد. این مشکل البته با بازگرداندن و تعمیر تعدادی از از جنگنده‌های اف-22 رفع شده است.

۵. مشکل کمبود اکسیژن برای خلبان

در بین سال‌های 2008 تا 2012 تعداد قابل توجهی از خلبان‌های جنگنده‌های اف-22 رپتور، گزارشی مبنی بر تجربه علائمی شبیه به هایپاکسیا(پایین بودن سطح اکسیژن در بافت‌های بدن) در هنگام پرواز با این جنگنده به مقامات بالاتر ارائه دادند. تحقیقاتی میدانی پس از دریافت این گزارش‌ها انجام شد و مشخص شد سیستم تامین اکسیژن در این جنگنده مشکلاتی دارد.

در آن زمان برای مدت کوتاهی خلبان‌ها از پرواز با این جنگنده چه در حالت تمرین و چه در حالت عملیات منع شدند و در نهایت اصلاحات لازم روی سیستم تامین اکسیژن اف-22 رپتور انجام شد.مشکل خلبان‌ها ظاهرا حل شده اما این واقعه نشان داد حتی دقیق‌ترین و پیشرفته‌ترین ماشین‌های ساخت بشر هم ممکن است دارای نواقصی باشند که تنها پس از تست میدانی آشکار شود.

۶. رسیدن به فراتر از سرعت صوت بدون اسراف سوخت

این بار به جای نقص به سراغ یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های اف-22 رپتور می‌رویم یعنی ویژگی منحصربفرد سوپرکروز. بسیاری از جنگنده‌های ارتش‌های مختلف دنیا قادر به رسیدن به سرعت فراتر از سرعت صوت هستند اما برای رسیدن به این سرعت نیاز به افتِربِرنِر(Afterburners) یا مصرف ناگهانی حجم زیادی از سوخت دارند.

اف-22 رپتور یکی از معدود جنگنده‌های دنیاست که با حالت سوپرکروز و بدون ایجاد تغییر قابل توجه در مصرف سوخت قادر به رسیدن به سرعتی فراتر از سرعت صوت می‌باشد. این ویژگی یکی از همان برتری‌هایی است که دولت آمریکا نگران است با فروش اف-22 در اختیار دیگر کشورها قرار بگیرد.

۷. شکست‌ناپذیر در تمرین و مانور

جالب است بدانید جنگنده اف-22 رپتور در تمرین‌های استاندارد شبیه‌ساز درگیری مانند تمرین رد فلگ یا پرچم قرمز رکورد باورنکردنی ثبت کرده است. این جنگنده تابحال در این شبیه‌سازها هیچ شکستی در مقابل هیچ کدام از حریفانش تجربه نکرده و رکورد 144 رویازویی، 144 پیروزی و صفر شکست را از خود به جا گذاشته است.

نکته جالب توجه اینجاست که در بسیاری از این تمرین‌ها این جنگنده در حالت ناعادلانه‌ای از نظر تعداد(یک در مقابل دو یا یک در مقابل سه و...) به مبارزه پرداخته و با این حال هنوز شکستی را تجربه نکرده است. کارشناسان نظامی معتقدند قدرت رادارگریزی و پنهان‌کاری، سنسورهای سطح بالا و قدرت مانور قابل توجه این جنگنده باعث می‌شود شکست دادن اف-22 رپتور در حالت داگ‌فایت یا درگیری مستقیم بین جنگنده‌ها غیرممکن باشد.